ءۇش باقىتىم. تۋعان ءتىلىم
تاقىرىبى: ءۇش باقىتىم. تۋعان ءتىلىم
ماقساتى: 1. وقۋشىلارعا ولەڭدەردىڭ نەگىزگى ويىن ۇعىندىرۋ، ءتۇسىنىپ دۇرىس
وقۋعا ماشىقتانۋ، جاتقا وقۋعا داعدىلاندىرۋ
مىندەتتى: ءار وقۋشىنىڭ سويلەۋ ءتىلىن، وي قيالىن دامىتۋ، ءوز پىكىرىن دالەلدەۋگە باۋلۋ.
تاربيەلىلىگى: وقۋشىلاردى ءتىل، ءسوز ونەرىن قۇرمەتتەي، قاستەرلەي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ءتۇرى: جاڭا ءبىلىم بەرۋ.
ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، تۇسىندىرمە
كورنەكىلىگى: اقىندار سۋرەتى، وقۋلىقتارى،
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
1. «بوستاندىق تاڭى اتتى» ولەڭىن جاتقا ايتۋ
2. اقىن ولەڭىندەگى جاقسى جامان ادەتتەردى سانامالاپ كورسەتۋ
3. «تۋعان ەلىم، تۋعان جەرىم» ءبولىمى بويىنشا پىسىقتاۋ
II. جاڭا ساباق:
1. وي قوزعاۋ
- سەن قايدا تۋىپ ءوستىڭ؟
- قازاقستان قانداي مەملەكەت؟
- مەملەكەتتىك ءتىل قاي ءتىل؟
2. ءمۇعالىمنىڭ اڭگىمەسى:
قازاق ءتىلى – قازاق حالقىنىڭ انا ءتىلى. ول حالىق تاريحىمەن بىرگە جاساپ، ۇرپاقتان - ۇرپاققا قاتىناس قۇرالى رەتىندە قىزمەت ەتىپ كەلەدى. 1989 جىلى 22 قىركۇيەكتە «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءتىل تۋرالى زاڭ» قابىلداندى.
ءتىل كاي ۇلتتا، قاي ەلدە بولسا دا قاستەرلى، قۇدىرەتتى. ول ءاربىر ادامدا انا سۇتىمەن بىرگە ەنىپ قالىپتاسادى. ءتىل بايلىعى - ءاربىر ەلدىڭ ۇلتتىق ماقتانىشى. ول – اتادان بالاعا قالىپ وتىراتىن باعا جەتپەس مۇرا.
3. م. ماقاتايەۆ «ءۇش باقىتىم»، د. ءابىلوۆ « تۋعان ءتىلىم» ولەڭىن وقىپ
تانىسامىز.
4. م. ماقاتايەۆپەن د. ءابىلوۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى ايتۋ.
مۇقاعالي سۇلەيمەن ۇلى ماقاتايەۆ (1931 - 1976، شىن اتى مۇحاممەدقالي) – قازاقتىڭ ليريك اقىنى، مۇزبالاق اقىن، ءوز زامانىندا لايىق باعاسىن الا الماسا دا وزىنەن كەيىنگىلەر ءۇشىن مارتەبەسى بيىك اقيىق اقىن. ول 1931 ج. 9 - شى اقپاندا الماتى وبلىسى، قازىرگى رايىمبەك (بۇرىنعى نارىنقول) اۋدانىنىڭ قاراساز اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. ءمۇقاعاليدىڭ “قارلىعاشىم، كەلدىڭ بە؟”، “داريعا جۇرەك”، “اققۋلار ۇيىقتاعاندا”، “شۋاعىم مەنىڭ”، “سوعادى جۇرەك”، “شولپان”، “جىرلايدى جۇرەك”، “ءومىر - وزەن”، ”ءومىر - داستان” جانە ت. ب. جىر جيناقتارى، سونداي - اق، “قوش، ماحاببات!” اتتى پروزالىق كىتابى دا بار.
ابىليەۆ ديحان (26. 12. 1907 جىلى تۋعان، قازىرگى پاۆلودار وبلىسى باياناۋىل اۋدانى مويىلدى قىستاۋى) — اقىن، جازۋشى. قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى. تۇڭعىش جيناعى “قۋات، ءورت” اقىننىڭ سىرشىلدىعىن، “شالقىما” پوەماسى كەڭ تىنىسىن اڭعارتتى. ابىليەۆتىڭ سوعىس تاقىرىبىنا جازعان تۋىندىلارى “جۇرەكتەن”، “تۇلعا” جيناقتارىندا توپتاستىرىلدى. ولەڭمەن جازىلعان “التاي اسۋلارى” رومانىندا مەن “وتتى تولقىندار”، “ۋاقىتپەن سىرلاسۋ”، “ميلليارد جىرى”، “تولعانىس تولقىندارى”، “دالا سولداتى” جيناقتارى بار.
4. ولەڭدەردى وقىپ بەرۋ.
5. وقۋلىقپەن جۇمىس:
- ولەڭدى جەكە جانە حورمەن وقىتۋ
III. سەرگىتۋ ءساتى
IV. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ:
1. سۇراقتار مەن تاپسىرمالارعا جاۋاپ بەرۋ
ا) م. ماقاتايەۆتىڭ «ءۇش باقىتىم» دەگەنى نەلەر؟
- حالىق دەگەنىمىز - قازاقستاندا تۇراتىن ادامدار.
- ەلىمىزدە 16 ملن - داي حالىق تۇرادى.
- ءتىل دەگەنىمىز ادامداردىڭ ءبىر - بىرىمەن قاتىناس قۇرالى.
قازاقستاندا 130 - داي ءتىل بار.
- وتان – ءار ادامنىڭ تۋىپ وسكەن جەرى.
ءا) تۋعان ءتىلىم: ادام ءتىلى، انام ءتىلى، دالام ءتىلى، بابام ءتىلى
1. وتان، ءتىل، حالىق تۋرالى ماقالدار ايتۋ
1. وتان — وتتان دا ىستىق.
2. وتانسىز ادام،
ورمانسىز بۇلبۇل
3. وتان — قۋات، وتباسى — شۋاق.
4. حالىق ايتسا، قالپ ايتپايدى.
5. حالىق ءسوزى قاھارلى.
6. انا ءتىلىڭ الپىس تىلگە تاتيدى.
7. اقىننىڭ ءتىلى قىلىشتان وتكىر.
8. ات جۇيرىگى ايىرادى، ءتىل جۇيرىگى قايىرادى.
9. اتاعىڭدى وسىرەتىن دە، وشىرەتىن دە – ءتىل.
10. اۋزى قۇلىپ ساندىقتى ءتىس اشپاسا، ءتىل اشادى.
2. شىعارماشىلىق تاپسىرما:
وتان، ءتىل، حالىق تۋرالى شاعىن اڭگىمە ايتۋ
3. ق. ىدىرىسوۆ «ءبىز - تۋعان ەل بالاسى» ولەڭىن جاتتاتۋ
اسىر سالعان تالاسىپ
ءبىز تۋعان ەل بالاسى
قانداي بايتاق وتانىم
جان - جاعىڭا قاراشى
وتانىم كەڭ كوسىلگەن
توسىندە ىرىس وسىرگەن
قاپتاعان مال، الىپ ءدان
ءبارى مەنىڭ نەسىبەم
ءبارىن كورىپ كەلەمىز
بولاشاققا سەنەمىز
جاقسى وقۋمەن، ەڭبەكپەن
بىزدەر جاۋاپ بەرەمىز
V. ساباقتى قورىتىندىلاپ، ۇيدەن ولەڭدەردى جاتتاۋعا بەرۋ، باعالاۋ.
ماقساتى: 1. وقۋشىلارعا ولەڭدەردىڭ نەگىزگى ويىن ۇعىندىرۋ، ءتۇسىنىپ دۇرىس
وقۋعا ماشىقتانۋ، جاتقا وقۋعا داعدىلاندىرۋ
مىندەتتى: ءار وقۋشىنىڭ سويلەۋ ءتىلىن، وي قيالىن دامىتۋ، ءوز پىكىرىن دالەلدەۋگە باۋلۋ.
تاربيەلىلىگى: وقۋشىلاردى ءتىل، ءسوز ونەرىن قۇرمەتتەي، قاستەرلەي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ءتۇرى: جاڭا ءبىلىم بەرۋ.
ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، تۇسىندىرمە
كورنەكىلىگى: اقىندار سۋرەتى، وقۋلىقتارى،
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
1. «بوستاندىق تاڭى اتتى» ولەڭىن جاتقا ايتۋ
2. اقىن ولەڭىندەگى جاقسى جامان ادەتتەردى سانامالاپ كورسەتۋ
3. «تۋعان ەلىم، تۋعان جەرىم» ءبولىمى بويىنشا پىسىقتاۋ
II. جاڭا ساباق:
1. وي قوزعاۋ
- سەن قايدا تۋىپ ءوستىڭ؟
- قازاقستان قانداي مەملەكەت؟
- مەملەكەتتىك ءتىل قاي ءتىل؟
2. ءمۇعالىمنىڭ اڭگىمەسى:
قازاق ءتىلى – قازاق حالقىنىڭ انا ءتىلى. ول حالىق تاريحىمەن بىرگە جاساپ، ۇرپاقتان - ۇرپاققا قاتىناس قۇرالى رەتىندە قىزمەت ەتىپ كەلەدى. 1989 جىلى 22 قىركۇيەكتە «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءتىل تۋرالى زاڭ» قابىلداندى.
ءتىل كاي ۇلتتا، قاي ەلدە بولسا دا قاستەرلى، قۇدىرەتتى. ول ءاربىر ادامدا انا سۇتىمەن بىرگە ەنىپ قالىپتاسادى. ءتىل بايلىعى - ءاربىر ەلدىڭ ۇلتتىق ماقتانىشى. ول – اتادان بالاعا قالىپ وتىراتىن باعا جەتپەس مۇرا.
3. م. ماقاتايەۆ «ءۇش باقىتىم»، د. ءابىلوۆ « تۋعان ءتىلىم» ولەڭىن وقىپ
تانىسامىز.
4. م. ماقاتايەۆپەن د. ءابىلوۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى ايتۋ.
مۇقاعالي سۇلەيمەن ۇلى ماقاتايەۆ (1931 - 1976، شىن اتى مۇحاممەدقالي) – قازاقتىڭ ليريك اقىنى، مۇزبالاق اقىن، ءوز زامانىندا لايىق باعاسىن الا الماسا دا وزىنەن كەيىنگىلەر ءۇشىن مارتەبەسى بيىك اقيىق اقىن. ول 1931 ج. 9 - شى اقپاندا الماتى وبلىسى، قازىرگى رايىمبەك (بۇرىنعى نارىنقول) اۋدانىنىڭ قاراساز اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. ءمۇقاعاليدىڭ “قارلىعاشىم، كەلدىڭ بە؟”، “داريعا جۇرەك”، “اققۋلار ۇيىقتاعاندا”، “شۋاعىم مەنىڭ”، “سوعادى جۇرەك”، “شولپان”، “جىرلايدى جۇرەك”، “ءومىر - وزەن”، ”ءومىر - داستان” جانە ت. ب. جىر جيناقتارى، سونداي - اق، “قوش، ماحاببات!” اتتى پروزالىق كىتابى دا بار.
ابىليەۆ ديحان (26. 12. 1907 جىلى تۋعان، قازىرگى پاۆلودار وبلىسى باياناۋىل اۋدانى مويىلدى قىستاۋى) — اقىن، جازۋشى. قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى. تۇڭعىش جيناعى “قۋات، ءورت” اقىننىڭ سىرشىلدىعىن، “شالقىما” پوەماسى كەڭ تىنىسىن اڭعارتتى. ابىليەۆتىڭ سوعىس تاقىرىبىنا جازعان تۋىندىلارى “جۇرەكتەن”، “تۇلعا” جيناقتارىندا توپتاستىرىلدى. ولەڭمەن جازىلعان “التاي اسۋلارى” رومانىندا مەن “وتتى تولقىندار”، “ۋاقىتپەن سىرلاسۋ”، “ميلليارد جىرى”، “تولعانىس تولقىندارى”، “دالا سولداتى” جيناقتارى بار.
4. ولەڭدەردى وقىپ بەرۋ.
5. وقۋلىقپەن جۇمىس:
- ولەڭدى جەكە جانە حورمەن وقىتۋ
III. سەرگىتۋ ءساتى
IV. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ:
1. سۇراقتار مەن تاپسىرمالارعا جاۋاپ بەرۋ
ا) م. ماقاتايەۆتىڭ «ءۇش باقىتىم» دەگەنى نەلەر؟
- حالىق دەگەنىمىز - قازاقستاندا تۇراتىن ادامدار.
- ەلىمىزدە 16 ملن - داي حالىق تۇرادى.
- ءتىل دەگەنىمىز ادامداردىڭ ءبىر - بىرىمەن قاتىناس قۇرالى.
قازاقستاندا 130 - داي ءتىل بار.
- وتان – ءار ادامنىڭ تۋىپ وسكەن جەرى.
ءا) تۋعان ءتىلىم: ادام ءتىلى، انام ءتىلى، دالام ءتىلى، بابام ءتىلى
1. وتان، ءتىل، حالىق تۋرالى ماقالدار ايتۋ
1. وتان — وتتان دا ىستىق.
2. وتانسىز ادام،
ورمانسىز بۇلبۇل
3. وتان — قۋات، وتباسى — شۋاق.
4. حالىق ايتسا، قالپ ايتپايدى.
5. حالىق ءسوزى قاھارلى.
6. انا ءتىلىڭ الپىس تىلگە تاتيدى.
7. اقىننىڭ ءتىلى قىلىشتان وتكىر.
8. ات جۇيرىگى ايىرادى، ءتىل جۇيرىگى قايىرادى.
9. اتاعىڭدى وسىرەتىن دە، وشىرەتىن دە – ءتىل.
10. اۋزى قۇلىپ ساندىقتى ءتىس اشپاسا، ءتىل اشادى.
2. شىعارماشىلىق تاپسىرما:
وتان، ءتىل، حالىق تۋرالى شاعىن اڭگىمە ايتۋ
3. ق. ىدىرىسوۆ «ءبىز - تۋعان ەل بالاسى» ولەڭىن جاتتاتۋ
اسىر سالعان تالاسىپ
ءبىز تۋعان ەل بالاسى
قانداي بايتاق وتانىم
جان - جاعىڭا قاراشى
وتانىم كەڭ كوسىلگەن
توسىندە ىرىس وسىرگەن
قاپتاعان مال، الىپ ءدان
ءبارى مەنىڭ نەسىبەم
ءبارىن كورىپ كەلەمىز
بولاشاققا سەنەمىز
جاقسى وقۋمەن، ەڭبەكپەن
بىزدەر جاۋاپ بەرەمىز
V. ساباقتى قورىتىندىلاپ، ۇيدەن ولەڭدەردى جاتتاۋعا بەرۋ، باعالاۋ.
You Might Also Like
