InfoHub Logo

قازاقستان ۇكىمەتى جالپى ءبىلىم بەرەتىن ورتا مەكتەپتەرگە ەنگىزگەلى وتىرعان ءۇش تىلدە وقىتۋ جۇيەسىنە تەك اتا-انالار عانا ەمەس، مەكتەپ مۇعالىمدەرىنىڭ وزدەرى قارسى بولىپ وتىر، - دەپ حابارلايدى 31-ارنا.

مەكتەپتەردى قانداي وزگەرىس كۇتىپ تۇر؟

ال، كوشۋگە قانشالىقتى دايىنبىز؟

قازاقشا دۇرىستاپ مەڭگەرە الماي جاتقان بالالار ونى اعىلشىنشا قالاي مەڭگەرەدى؟

«قازاق ءتىلى ەكسپەريمەنت قۇرالى ەمەس، ساعادييەۆ مىرزا!  بۇل - ۇلتقا دەگەن قارۋسىز، اشتىقسىز، تاعى باسقا فيزيكالىق تۇرمەن ەمەس، ءبىراق ناقتىلى رۋحاني گەنوسيد دەپ باعالاۋعا ابدەن بولاتىن جاھاندىق شارا". وسىنداي ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترىنىڭ اتىنا تىكەلەي باعىتتالعان، وتكىر مازمۇنداعى اشىق حاتتىڭ عالامتور بەتىنە جاريالانىپ، ازاماتتاردان قول جينالا باستاعانىنا بىرنەشە كۇن بولدى. حاتتىڭ يەسى وسى كىسى - رۋزا بەيسەنباي-تەگى.

رۋزا بەيسەنباي-تەگى، پاۆلودار قالاسىنىڭ تۇرعىنى:

- 1300-دەن استام جينالدى. ءبىراق تا ءبىز جيناۋىمىزدى توقتاتپايمىز. ءبىزدىڭ پروگرامما مينيمۋم ءار وبلىستان مىڭ قول جينايمىز دەپ ويلايمىز.

 "اشىق حاتقا" نەگىز بولعان ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى قولعا الماق وزگەرىستەر. ونىڭ ءبىرىنشىسى - مەكتەپتەرگە ءۇش ءتىلدى وقىتۋ جۇيەسىن تۇبەگەيلى ەنگىزۋگە قاتىستى. ياعني 10 - 11 سىنىپتان باستاپ،  ينفورماتيكا، حيميا، بيولوگيا جانە فيزيكا پاندەرى اعىلشىن تىلىندە وتكىزىلمەك. قازاق تىلىندە - قازاق ءتىلى، قازاق ادەبيەتى، قازاقستان تاريحى، ورىس ءتىلى مەن ادەبيەتى بىرىكتىرىلىپ، ءبىر ءپان رەتىندە وقىتىلۋى مۇمكىن، وسى پاندەر جانە دۇنيە ءجۇزى تاريحى ساباعى ورىس تىلىندە وتكىزىلۋ جوسپارلانۋدا.

گۇلسيلا مۇزدىبەكوۆا، مەكتەپكە دەيىنگى جانە ورتا ءبىلىم دەپارتامەنتىنىڭ باس ساراپشىسى:

- 5 سىنىپتان باستاپ، جاڭا اتاپ وتكەندەي، جوعارى سىنىپتارعا دەيىن تەرمينولوگيانى وقيتىن بولادى. 2018-2019 وقۋ جىلىندا جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردەگى 10-11 سىنىپتاردىڭ وقۋشىلارى جاراتىلىستانۋ ماتەماتيكا باعىتىنداعى ءتورت ءپاندى اعىلشىن تىلىندە وقيتىن بولادى.

باستامالارىن الەمدىك عىلىمي-تەحنولوگيالىق ورتاعا ەركىن كىرۋگە تالپىنىس رەتىندە باعالاپ وتىرعان مينيسترلىك، بۇل وزگەرىستەر كەزەڭ-كەزەڭىمەن جۇزەگە اسىرىلاتىنىن قاداپ ايتتى. الدىمەن 2017 وقۋ جىلىندا ينفورماتيكا ءپانى اعىلشىن تىلىنە وتەدى ەكەن. قالعان پاندەر  2020 جىلعا دەيىن بىرتىندەپ كوشىرىلمەك. قوعامدا كوپ تالقىعا تۇسكەن ەكىنشى وزگەرىس - مەكتەپتەردىڭ بەس كۇندىككە كوشۋى. اسىرەسە، اتا-انالاردىڭ باسىم بولىگى وقۋ جىلىنىڭ ۇزارىپ كەتەتىندەگىنە نارازىلىق ءبىلدىرىپ جاتتى. ءبىلىم مينيسترلىگىنە ارنايى ساۋال جولداپ، بىلگەنىمىز - بۇل وزگەرىس 2016-2017 وقۋ جىلىندا جۇزەگە اسپاق. وندا دا ازىرگە ءبىرىنشى سىنىپ وقۋشىلارى جاڭارتىلعان باعدارلاماعا اۋىسۋىنا بايلانىستى،  بەس كۇندىك وقۋ اپتاسىندا وقيدى ەكەن.

اقتوتى كەمالوۆا، مەكتەپكە دەيىنگى ورتا ءبىلىم دەپارتامەنتىنىڭ باس ساراپشىسى:

- بەس كۇن وقۋ اپتاسىنا كوشكەن جاعدايدا، وقۋ جىلىنىڭ ۇزاقتىعى ءبىر اپتاعا عانا سوزىلادى. ياعني وقۋ جىلى ءبىرىنشى قىركۇيەكتەن باستالىپ، ءبىرىنشى ماۋسىمدا اياقتالاتىن بولادى.

قوعامدىق نارازىلىقتان سوڭ با، وسى اپتانىڭ باسىندا، باسىم بولىگى بلوگەرلەردەن تۇراتىن توپتىڭ باسىن قوسىپتى جاڭا مينيستر. اراسىندا ۇستازدار دا بار. "ءمينيستردىڭ رەفورمانى اۋىلدان باستايمىز دەگەن ءسوزى جانىما جاققانىمەن،  كەلىسپەيتىن تۇيتكىلدەرىم دە كوپ" دەيدى كەزدەسۋدە بولعان استانالىق ۇستاز اياتجان احمەتجان.

اياتجان احمەتجان، مءۇعالىم:

- كەلىسپەي شىققان ءبىر ءتۇيىنىم بار - ول ءمۇعالىم دايارلاۋ ماسەلەسى. سەبەبى مەن استانا قالاسىنداعى حيميكتەردىڭ جاعدايىن جاقسى بىلەم. ون مەكتەپكە شىعاتىن شىعار اعىلشىنشا ءمۇعالىم. ال 100 مەكتەپتى قامتۋ وتە قيىن.

دەگەنمەن ءتىل ءبىلۋ - زامان تالابى. اتا-انالاردىڭ كەيبىرى، شاما-شارقى كەلگەنشە، مەكتەپتە مىندەتتەلمەسە دە، بالالارىنا شەت ءتىلىن قوسىمشا وقىتۋعا بارىن سالىپ جاتقانى دا ايدان-انىق. نازاربايەۆ زياتكەرلىك مەكتەپتەرى مەن دارىندى بالالارعا ارنالعان جانە  قازاق-تۇرىك ليسەيى، سونداي-اق ءبىرقاتار اقىلى مەكتەپتەردىڭ باسىم بولىگىنىڭ وقۋشىلارى وقۋىن ءتامامداعاندا، بىرنەشە ءتىل مەڭگەرىپ شىعاتىنىنىڭ كۋاسى دە بولىپ ءجۇرمىز.

ەندەشە، بالامىزعا شەت ءتىلىن تەگىن مەڭگەرتكىسى كەلگەندە، ورە تۇرەگەلۋىمىزدىڭ سەبەبى نە؟ مەكتەپ، ۇستاز ماسەلەسىنە قاتىستى ۇنەمى وتكىر پىكىرلەرىن اشىق ايتىپ جۇرەتىن شىمكەنتتىك ۇستاز ءومىر شىنىبەك ۇلى، بۇنداي جاڭا جۇيەنى ەنگىزبەس بۇرىن ازىرلىگىمىزدى دۇرىستاپ الۋ قاجەتتىلىگىن ايتادى.

ءومىر شىنىبەك ۇلى، مءۇعالىم:

- 2019 جىلعا دەيىن قابىلداۋ كەرەك دەيدى، كادرلاردى دايىنداپ ءبىتۋ مۇمكىن بە؟ و دا قيىن ماسەلە.  2019 جىلعا دەيىن مەكتەپتىڭ ماتەريالدىق بازاسىن جاڭارتۋ مۇمكىن بە؟ اۋىل مەكتەبى تۇگىلى قالا مەكتەپتەرى ينتەرنەتكە قول جەتكىزە الماي وتىر اقشا جوق دەگەن جەلەۋمەن.

ينتەرنەت دەمەكشى،  جوعارىدا ايتىپ وتكەن جيىندا، مينيستر مىرزا مۇعالىمدەردى وقىتۋ ونلاين جۇيەسىندە جۇزەگە اساتىنىن، ول ءۇشىن قازىرگى تاڭدا 5000 مەكتەپتى ينتەرنەتپەن جابدىقتاۋ جوسپاردا ەكەنىن ايتقان. قاراساي اۋدانىنداعى جاڭا تۇرمىس ورتا مەكتەبىنىڭ ءمۇعالىمى ءوز ءمينيسترىنىڭ بۇل ايتقانىن ۋتوپياعا بالايدى.

ايمان ساعيدوللا، مءۇعالىم:

- عىلىم بىزدە تەك قانا مەملەكەتتىك تىلدە بولۋى كەرەك. سەبەبى بالا اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەنە مە، جوق الدە اعىلشىن تىلىندە جازىلعان حيميانى ۇيرەنە مە؟ ول ەندى مۇمكىن ەمەس.

ايگىلى ماتەماتيك، عالىم اسقار جۇمادىلدايەۆ بولسا، ءۇش تۇعىرلى ءتىل ساياساتى قاجەت دەيدى. بالالاردىڭ مەكتەپ بىتىرگەندە شەت تىلدە سايراپ تۇرعانى جاقسى-اق. ءبىراق مۇنىڭ قاجەتتىلىگىن قانشالىقتى تۇسىنسەم، سونشالىقتى وسى وزگەرىستى مەكتەپكە ەنگىزۋگە تۇبەگەيلى قارسىمىن دەيدى. سەبەبى...

اسقار جۇمادىلدايەۆ، اكادەميك، فيزيكا-ماتەماتيكا عىلىمىنىڭ دوكتورى:

- ەڭ سۇبەلى عىلىمعا قاتىستى فيزيكا، ماتەماتيكا، حيميا جانە ينفورماتيكا سەكىلدى عىلىمداردى تەك قانا اعىلشىن تىلىندە وتكىزەمىز دەۋ - ول ءوز ءتىلىڭ دامىماسىن، كولەڭكەسىندە قالا بەرسىن دەگەن سوزبەن سايكەس كەلەدى. مەن بۇعان قارسىمىن!

 

اتا-انا مەن وقۋشى دا ەنگىزىلمەك  جاڭا جۇيەنى اسا جاقتىرىپ وتىرعان جوق.

 اينۇر مامەتوۆا، بالا تاربيەلەپ وتىرعان انا:

- ەرتە سياقتى. ءوزى قازاقشا مەڭگەرە الماي جاتقان بالالاردى اعىلشىنشا قالاي ۇيرەنەدى.

الىشەر قاسىموۆ، 10 سىنىپ وقۋشىسى:

- حيميانى اعىلشىن تىلىندە وقۋ دەگەن - ول ميعا قونبايتىن دۇنيە عوي. فيزيكانى دا اعىلشىنشا وقىتامىز دەپ جاتىر.

ال، ءدال ءقازىر دارىستەرىن تەك قانا اعىلشىن تىلىندە الاتىن حالىقارالىق بيزنەس ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ستۋدەنتتەرى بولسا، جاڭا جۇيەنى قوس قولمەن قولدايتىنىن ايتادى. ستۋدەنتتەر قازىرگى كۇنى اعىلشىن تىلىندە ساباق بەرەتىن مۇعالىمدەردىڭ جەتىسپەۋشىلىگى دە شەشىلەتىن ماسەلە دەيدى.

ايعانىم حاسانوۆا، ستۋدەنت:

- قازىرگى تاڭدا جەتەتىن شىعار. سەبەبى بارلىعى اعىلشىنشا بىلەدى. ءقازىر اعىلشىنشا وقىپ  جاتقان ادامدار كوپ. مىسالى سىزدەردە اعىلشىنشا وقىتاتىن ءمۇعالىم جەتكىلىكتى مە؟ - ءيا، جەتكىلىكتى...

امەريكادا 8 جىل تۇرعان ساعادييەۆتىڭ ءوز شىندىعى بار، ال ينتەرنەتى ءومىرى تارتپايتىن اۋىل مەكتەپتەرىنىڭ ءوز شىندىعى بار. بالاسىنىڭ  اعىلشىن ءتىلىن جەتىك مەڭگەرگەنىن بارلىق اتا-انا قالايدى. ايتسىن، ايتپاسىن بۇل - بالانىڭ ءوزى ءۇشىن كەرەك! ءبىراق ادامنىڭ  ءوز قالاۋى مەن ماجبۇرلەۋدىڭ اراسى جەر مەن كوكتەي، ارينە. ال، اۋىلداعى قازاقتىڭ قارادومالاق بالاسىنا دۇنيەجۇزى تاريحىن ورىس تىلىندە وقىتۋ كىمگە، نە ءۇشىن قاجەت؟ ءۇش ءتىلدى بالاڭىزعا ءۇي تاپسىرماسىن ورىنداۋعا قالاي كومەكتەسەسىز؟ زاماننىڭ كوشىنەن قالمايمىز دەپ جۇرگەندە، بۇگىنگى ۇستازداردىڭ قاۋپىندەي، شۇلدىرلەگەن كۇيى،  انا ءتىلى اتتى قۇندىلىعىمىزدىڭ قولدى بولىپ كەتپەسىنە كىم كەپىل؟

---