ءۇشبۇرىشتىڭ اۋدانى
اتىراۋ وبلىسى، جىلىوي اۋدانى
قۇلسارى قالاسى، №1 مەكتەپ
جوعارى ساناتتى ماتەماتيكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
تورەحانوۆا فاريدا
تاقىرىبىى: ءۇشبۇرىشتىڭ اۋدانى
ساباق ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ “ءۇشبۇرىشتىڭ اۋدانى” تۋرالى العان بىلىمدەرىن تەرەڭدەتىپ، شىعارماشىلىقپەن زەرتتەۋ جانە وي تۇيىندەۋ ارقىلى جۇمىس جاساۋ قابىلەتىن قالىپتاستىرۋ.
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردىڭ ەسەپتەر شىعارۋ بارىسىندا بىلىمدەرىن ناقتىلاۋ، وي قورىتىندىلاۋ مەن پانگە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ؛
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ءوزىن – ءوزى باسقارۋعا، ۇيىمشىلدىققا، ۇقىپتىلىق - قا، دالدىككە، ءوز مۇمكىندىگىنە سەنۋگە، ۇلكەن جەتىستىككە ۇمتىلۋعا تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ەسەپ شىعارۋ بارىسىندا ەرەجەلەردى دۇرىس پايدالانا وتىرىپ ەستە ساقتاۋ، لوگيكالىق ويلاۋ جانە ماتەماتيكالىق تىلدە سويلەۋ قابىلەتىن دامىتۋ.
ءتۇرى: جاڭا ماتەريالدى مەڭگەرتۋ ساباعى
ءادىسى: «سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ» تەحنولوگياسىن پايدالانۋ
كورنەكىلىگى: فيگۋرالار، سۋرەتتەر، رەبۋس، تىرەك - سىزبالار
ءپانارالىق بايلانىس: الگەبرا، سىزۋ
ساباقتىڭ بارىسى: ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
I. قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ: وي قوزعاۋ. سۇراق - جاۋاپ. سەمانتيكالىق كارتا
ءىى. ماعىنانى اجىراتۋ. جاڭا ماتەريالدى مەڭگەرتۋ. سەرگىتۋ ويىنى
ءىىى. وي تولعانىس. پراكتيكالىق جۇمىس. وجسب – عا دايىندىق
ساباقتى بەكىتۋ. باعالاۋ. ۇيگە تاپسىرمالار بەرۋ
وي قوزعاۋ. تىزىلگەن تىرنالاردىڭ بىرەۋى ەڭ الدىندا جول كورسەتىپ، سوسىن ءۇشبۇرىش جاساپ ۇشىپ بارا جاتادى. نەگە ولاي؟
ءۇشبۇرىشتى بىلەدى ەرەسەك تە، بالا دا،
ال اۋدانىن ەسەپتەۋ كۇردەلىرەك شارۋا:
تابان مەنەن وعان تۇسكەن بيىكتىكتىڭ كوبەيتىندىسىنىڭ جارتىسى دەپ باعالا!
1. AسBD تىكتورتبۇرىشىنىڭ اۆ دياگونالىن جۇرگىزسەك، ءوزارا تەڭ 2 تىكبۇرىشتى ءۇشبۇرىشقا بولىنەدى، تىكتورتبۇرىشتىڭ اۋدانى S=ab بولعاندىقتان، AسB ءۇشبۇرىشىنىڭ اۋدانى.
2. ءسۇيىر بۇرىشتى، دوعال بۇرىشتى ءار قابىرعالى ءۇشبۇرىشتار اۋداندارى
وقۋدىقتاعى 25 – تەورەما بويىنشا:
ءۇشبۇرىشتىڭ ورتا سىزىعى بويىنشا دالەلدەنەدى.
ءۇشبۇرىش اۋدانىن ءۇش قابىرعاسى بويىنشا ەسەپتەۋ فورمۋلاسىن ارحيمەد (III ع. ب ز. ب.) اشقان. ءبىراق ونىڭ بۇل ەڭبەگى بىزگە جەتكەن جوق. بۇل فورمۋلا گەرون الەكساندرييسكييدىڭ «مەتريكاسىندا» بولعان (I ع. ب. ز.) جانە سونىڭ اتىمەن اتالىپ كەتكەن. گەرون قابىرعالارى ءبۇتىن سان، سونىمەن قاتار اۋداندارى دا ءبۇتىن ءۇشبۇرىشتاردى زەرتتەگەن. بۇل ءۇشبۇرىشتار گەرون ءۇشبۇرىشتارى دەپ اتالادى. گەروندىقتىڭ ەڭ قاراپايىمى - مىسىرلىق ءۇشبۇرىش.
يرراسيونال ساندار ءۇشىن گەرون فورمۋلاسىن شىعارۋدىڭ وڭاي جولى:
س ءو ز ج ۇ م ب ا ق ش ە ش ۋ:
1. قاراما - قارسى قابىرعالارى پاراللەل بولاتىن ءتورتبۇرىش...
2. قارسى ەكى قابىرعاسى (تاباندارى) پاراللەل، ال باسقا ەكى قابىرعاسى (ءبۇيىر قابىرعالارى) پاراللەل ەمەس ءتورتبۇرىش...
3. ەگيپەتتە قالانعان، پيفاگوردان ءنار العان...
4. بارلىق قابىرعالارى تەڭ بولاتىن پاراللەلوگرامم...
5. باسقا كيسەڭ بورىك، ءساندى سۇلۋ كورىك...
وقۋلىقپەن جۇمىس: №234
ءۇشبۇرىشتىڭ اۋدانى 36 م2. 1) قابىرعاسى 12 م بولسا، وعان تۇسىرىلگەن بيىكتىكتى؛ 2) بيىكتىگى 4 م بولسا، وعان سايكەس قابىرعانى تابىڭىز.
پراكتيكالىق جۇمىس:
1) وزدەرىڭىزگە بەرىلگەن ءۇشبۇرىشتىڭ 2 بيىكتىگى تۇسىرىلگەن، ولاردى پايدالانىپ جانە ولارعا سايكەس قابىرعالارىن ولشەۋ ارقىلى ءۇشبۇرىش اۋدانىن تابۋ فورمۋلاسىنىڭ دۇرىستىعىنا كوز جەتكىزىڭىزدەر.
2) دايىن سىزبا ارقىلى ءۇشبۇرىش
اۋدانىن تابۋ فورمۋلاسىنىڭ
دۇرىستىعىنا كوز جەتكىزىڭىزدەر.
وجسب – عا دايىندىق.
ساباقتى بەكىتۋ. باعالاۋ.
ا جانە ب سۋرەت بويىنشا ءۇشبۇرىش اۋدانىن تابىڭىزدار.
ۇيگە تاپسىرمالار بەرۋ:
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
قۇلسارى قالاسى، №1 مەكتەپ
جوعارى ساناتتى ماتەماتيكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
تورەحانوۆا فاريدا
تاقىرىبىى: ءۇشبۇرىشتىڭ اۋدانى
ساباق ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ “ءۇشبۇرىشتىڭ اۋدانى” تۋرالى العان بىلىمدەرىن تەرەڭدەتىپ، شىعارماشىلىقپەن زەرتتەۋ جانە وي تۇيىندەۋ ارقىلى جۇمىس جاساۋ قابىلەتىن قالىپتاستىرۋ.
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردىڭ ەسەپتەر شىعارۋ بارىسىندا بىلىمدەرىن ناقتىلاۋ، وي قورىتىندىلاۋ مەن پانگە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ؛
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ءوزىن – ءوزى باسقارۋعا، ۇيىمشىلدىققا، ۇقىپتىلىق - قا، دالدىككە، ءوز مۇمكىندىگىنە سەنۋگە، ۇلكەن جەتىستىككە ۇمتىلۋعا تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ەسەپ شىعارۋ بارىسىندا ەرەجەلەردى دۇرىس پايدالانا وتىرىپ ەستە ساقتاۋ، لوگيكالىق ويلاۋ جانە ماتەماتيكالىق تىلدە سويلەۋ قابىلەتىن دامىتۋ.
ءتۇرى: جاڭا ماتەريالدى مەڭگەرتۋ ساباعى
ءادىسى: «سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ» تەحنولوگياسىن پايدالانۋ
كورنەكىلىگى: فيگۋرالار، سۋرەتتەر، رەبۋس، تىرەك - سىزبالار
ءپانارالىق بايلانىس: الگەبرا، سىزۋ
ساباقتىڭ بارىسى: ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
I. قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ: وي قوزعاۋ. سۇراق - جاۋاپ. سەمانتيكالىق كارتا
ءىى. ماعىنانى اجىراتۋ. جاڭا ماتەريالدى مەڭگەرتۋ. سەرگىتۋ ويىنى
ءىىى. وي تولعانىس. پراكتيكالىق جۇمىس. وجسب – عا دايىندىق
ساباقتى بەكىتۋ. باعالاۋ. ۇيگە تاپسىرمالار بەرۋ
وي قوزعاۋ. تىزىلگەن تىرنالاردىڭ بىرەۋى ەڭ الدىندا جول كورسەتىپ، سوسىن ءۇشبۇرىش جاساپ ۇشىپ بارا جاتادى. نەگە ولاي؟
ءۇشبۇرىشتى بىلەدى ەرەسەك تە، بالا دا،
ال اۋدانىن ەسەپتەۋ كۇردەلىرەك شارۋا:
تابان مەنەن وعان تۇسكەن بيىكتىكتىڭ كوبەيتىندىسىنىڭ جارتىسى دەپ باعالا!
1. AسBD تىكتورتبۇرىشىنىڭ اۆ دياگونالىن جۇرگىزسەك، ءوزارا تەڭ 2 تىكبۇرىشتى ءۇشبۇرىشقا بولىنەدى، تىكتورتبۇرىشتىڭ اۋدانى S=ab بولعاندىقتان، AسB ءۇشبۇرىشىنىڭ اۋدانى.
2. ءسۇيىر بۇرىشتى، دوعال بۇرىشتى ءار قابىرعالى ءۇشبۇرىشتار اۋداندارى
وقۋدىقتاعى 25 – تەورەما بويىنشا:
ءۇشبۇرىشتىڭ ورتا سىزىعى بويىنشا دالەلدەنەدى.
ءۇشبۇرىش اۋدانىن ءۇش قابىرعاسى بويىنشا ەسەپتەۋ فورمۋلاسىن ارحيمەد (III ع. ب ز. ب.) اشقان. ءبىراق ونىڭ بۇل ەڭبەگى بىزگە جەتكەن جوق. بۇل فورمۋلا گەرون الەكساندرييسكييدىڭ «مەتريكاسىندا» بولعان (I ع. ب. ز.) جانە سونىڭ اتىمەن اتالىپ كەتكەن. گەرون قابىرعالارى ءبۇتىن سان، سونىمەن قاتار اۋداندارى دا ءبۇتىن ءۇشبۇرىشتاردى زەرتتەگەن. بۇل ءۇشبۇرىشتار گەرون ءۇشبۇرىشتارى دەپ اتالادى. گەروندىقتىڭ ەڭ قاراپايىمى - مىسىرلىق ءۇشبۇرىش.
يرراسيونال ساندار ءۇشىن گەرون فورمۋلاسىن شىعارۋدىڭ وڭاي جولى:
س ءو ز ج ۇ م ب ا ق ش ە ش ۋ:
1. قاراما - قارسى قابىرعالارى پاراللەل بولاتىن ءتورتبۇرىش...
2. قارسى ەكى قابىرعاسى (تاباندارى) پاراللەل، ال باسقا ەكى قابىرعاسى (ءبۇيىر قابىرعالارى) پاراللەل ەمەس ءتورتبۇرىش...
3. ەگيپەتتە قالانعان، پيفاگوردان ءنار العان...
4. بارلىق قابىرعالارى تەڭ بولاتىن پاراللەلوگرامم...
5. باسقا كيسەڭ بورىك، ءساندى سۇلۋ كورىك...
وقۋلىقپەن جۇمىس: №234
ءۇشبۇرىشتىڭ اۋدانى 36 م2. 1) قابىرعاسى 12 م بولسا، وعان تۇسىرىلگەن بيىكتىكتى؛ 2) بيىكتىگى 4 م بولسا، وعان سايكەس قابىرعانى تابىڭىز.
پراكتيكالىق جۇمىس:
1) وزدەرىڭىزگە بەرىلگەن ءۇشبۇرىشتىڭ 2 بيىكتىگى تۇسىرىلگەن، ولاردى پايدالانىپ جانە ولارعا سايكەس قابىرعالارىن ولشەۋ ارقىلى ءۇشبۇرىش اۋدانىن تابۋ فورمۋلاسىنىڭ دۇرىستىعىنا كوز جەتكىزىڭىزدەر.
2) دايىن سىزبا ارقىلى ءۇشبۇرىش
اۋدانىن تابۋ فورمۋلاسىنىڭ
دۇرىستىعىنا كوز جەتكىزىڭىزدەر.
وجسب – عا دايىندىق.
ساباقتى بەكىتۋ. باعالاۋ.
ا جانە ب سۋرەت بويىنشا ءۇشبۇرىش اۋدانىن تابىڭىزدار.
ۇيگە تاپسىرمالار بەرۋ:
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
