ۇستاز جانە اتا - انا.
ۇستازدار الدىندا تۇرعان باستى مىندەت اتا - انانىڭ مەكتەپپەن بايلانىسىن كۇشەيتۋ. سول ماقساتتا ءوزىمنىڭ جاساپ جاتقان جۇمىسىمنىڭ ءبىر كورىنىسىمەن سىزدەرمەن ءبولىسۋدى ءجون كوردىم ارىپتەستەر! ەندەشە ىسكە ءسات!
اتا - انالاردىڭ مەكتەپپەن بايلانىسىن جەتىلدىرۋ تاجىريبەمنەن.
ۇستازدارعا ادىستەمەلىك كومەك.
ۇستاز جانە اتا - انا.
«ۇل تاربيەلەي وتىرىپ، جەر يەسىن تاربيەلەيمىز، قىز تاربيەلەي وتىرىپ، ۇلتتى تاربيەلەيمىز». ءيا، وسى ءبىر ءسوز توڭىرەگىنە تۇڭىلسەك كوپ ماعىنا جاتىر. وتباسىنداعى تاربيە ءاربىر مۇشەنىڭ ءوزىن - ءوزىن ساقتاۋ، ۇرپاقتى جالعاستىرۋ، ءوزىن - ءوزى سىيلاۋ قاجەتتىگىنەن تۋىندايدى. وتباسىندا ادامنىڭ جەكە باسىنىڭ قاسيەتى قالىپتاسادى. بالانى دۇرىس تاربيەلەۋ وتباسىندا، الدىمەن، جانۇيا جاعدايىندا، مورالدىق - پسيحولوگيالىق احۋال، تاتۋلىق پەن ءوزارا تۇسىنىستىك، سۇيىسپەنشىلىك پەن سىيلاستىق، اۋىزبىرشىلىك، وتباسى مۇشەلەرىنىڭ ءبىر - بىرىنە دەگەن قۇرمەت سەزىمدەرى، ياعني، وتباسىنداعى كىرشىكسىز تازا، ءمولدىر كوڭىل - كۇيىنە تىكەلەي ىقپال ەتەدى.
بالاعا دەگەن تازا كوڭىلدى، جاناشىرلىقتى، اتا - انالاردىڭ بالالارىنا دەگەن مەيىرىمى مەن قامقورلىعى، بالالارى ءۇشىن وتقا دا، سۋعا دا تۇسۋگە ازىرلىگى، ومىرلىك اۋىرتپالىقتار مەن قيىندىقتاردى جەڭۋ وتباسىندا قالىپتاسادى. ال، مەكتەپ تابالدىرىعىن العاش اتتاعان جاس بۇلدىرشىندەردى العاشقى ۇستازدارى قارسى الىپ، ولاردىڭ اتا - انالارىمەن تىعىز بايلانىس جاساۋ ۇستازدىڭ مىندەتى دەپ ەسەپتەيمىن. ءوزىمنىڭ 35 جىلدىق تاجىريبەمە سۇيەنسەم، سىنىبىما قابىلدانعان شاكىرتتەرىمە ساپالى بىلىممەن سانالى ءتارتىپ بەرۋمەن قاتار ولاردىڭ اتا - انالارىن مەكتەپپەن، ۇستازبەن بايلانىسىن كۇشەيتۋ ماقساتىندا بار كۇش جىگەرىمدى جۇمساپ وتىرامىن. مىسالى: العاش اتا - انالارىن جينالىسىن وتكىزىپ، سول اتا - انالار تۋرالى سۇراق - جاۋاپ انكەتاسىن تولتىرتۋ ارقىلى كوپ ماعلۇماتتار الامىن. اتا - اناسىنىڭ تۇرعىلىقتى جەرىن، جۇمىس ورىنىن، وتباسى مۇشەلەرىن، وقۋشىنىڭ جاس كەزىندە قانداي اۋرۋمەن اۋىرعانىن، ۇيدەگى مىنەزىن، جاقسى كورەتىن تاماعى مەن زاتتارىن، مىنەزى، اعايىن - تۋما تۋىسپەن قارىم قاتىناسىن، وقۋشىنىڭ جەكە وقۋ بولمەسىنىڭ جاساقتالۋى، قانداي ونەرگە بەيىم ەكەندىگىن، تولىق، تولىق ەمەس وتباسىن، از قامتىلعان وتباسىن باستى نازارعا الامىن. ۇيدە وقۋشىنىڭ مىنەزىنە اسەر ەتەتىندەي ولقىلىقتاردىڭ بولۋ، بولمايتىندىعىن انىقتاپ الامىن. ۇنەمى (ۇرىس - كەرىس، ىشكىلىك) ت. ب. كەستە بويىنشا ءار اپتا سايىن ءۇش اتا - انانى ساباققا قاتىستىرىپ، پىكىلەرىن ارنايى داپتەرگە جازدىرىپ الامىن. وزىمدە اپتانىڭ سەنبى كۇنى ەكى وقۋشىنىڭ ۇيىنە بارىپ، نەمەن اينالىسىپ جاتقانىن، سول اپتاداعى وقۋشىنىڭ ءبىلىمى مەن ءتارتىبى، وقۋ - قۇرالدارىنىڭ ۇستالۋ ءجايى تۋرالى اتا - انالارىمەن پىكىر الماسىپ تۇرامىن. اي سايىنعى اتا - انالار جينالىسىندا، ءوزىم ءتۇرلى جاڭا فورماتتاعى ترەنينگتەر وتكىزىپ، اتا - انالارعا بەرىلگەن باياندامانى تالقىلايمىز. ءسويتىپ، بۇعان اتا - انادا، وقۋشىدا كوندىگەدى. جۇمىسىڭدا ساپا بولادى. تاربيەلىك شاراعا مىندەتتى تۇردە تۇگەل قاتىسۋىن قاداعالاپ وتىرامىن. اكە - شەشەنىڭ جەكە باستى ۇلگى - ونەگەلەرى بالانىڭ دۇرىس تاربيەلەۋىنىڭ ەڭ ىقپالدى قۇرالى بولىپ سانالادى. اتا - انالاردىڭ ۇلگى - ونەگەسىنىڭ تاربيەلىك ءمانى بالالارعا ءتان ۇلكەندەرگە، ولار تاراپىنان جاسالاتىن جاقسى يگىلىكتى ءىس - ارەكەتتەرگە ەلىكتەۋشىلىكپەن تۋىندايدى. ويتكەنى، بالا بويىنا جەتكىلىكتى ومىرلىك تاجىريبە، بەيىمدىلىك پەن يكەمدىلىك ءالى دە بولسا تولىق قالىپتاسىپ بىتپەگەندىكتەن، ول ۇلكەندەردىڭ مىنەز-قۇلقىنا، ءجۇرىس - تۇرىسىنا، سۇحباتتاسۋ مانەرىنە، ءىس - ارەكەتىنە، باسقالارمەن ارا - قاتىناسىنا ەلىكتەيدى. مەكتەپتىڭ تارتىبىنە كونەدى. ولاي بولسا، اكە - شەشە قارىم - قاتىناسى، ءوزارا سىيلاستىعى، ءبىر - ءبىرىن قادىرلەي، ماقتان تۇتا بىلۋلەرى، ءۇي شارۋاشىلىعىن كەلىسە وتىرىپ شەشۋلەرى ءبىر - بىرىنە كومەكتەسىپ وتىرۋلارى، ءوزارا سۇحباتتاسۋ قالىپتارى، بالا ۇلگى - ونەگە تۇتىپ، قابىلداپ الىپ، ءوزىنىڭ ءىس - ارەكەتىندە جاساۋعا تىرىساتىن قىلىقتارىنىڭ سيپاتىن قۇرايدى. ۇلگى ونەگەلىك باعدارشامى رەتىندە قابىلدانادى. وتباسىلىق تاربيە بالا ءتالىمىنىڭ ءمانى بالا نارەستەلىك شاعىنان ەرجەتىپ، وڭ - سولىن تاني باستاعان شاق ارالىعىنداعى ءۇردىسىنىڭ مازمۇنىن قۇرايتىندىعى ناقتى تۇرمىستىق، تاربيەسى جانە ونەگەلىك ۇلگىلەر نەگىزىندە پىسىقتالادى. اتا - انا تاربيەسى قوعامدىق تاربيەمەن ۇشتاسادى، ءبىرىن - ءبىرى تولىقتىرادى. اتا - انا تاربيەسى تەرەڭ اتا - انالىق سۇيىسپەنشىلىك پەن قامقورلىققا تولى بولسا، قوعامدىق تاربيە بالالاردىڭ ءوزىن كوپشىلىك ورتادا ۇستاي ءبىلۋ قالىپتارىنا تالىمدەيدى.
جان - جاك رۋسسو «بالا تۋعاندا اق قاعازداي بولىپ تۋادى، ونىڭ ۇستىنە شيمايدى قالاي سالساڭ قاعاز بەتىنە سولاي تۇسەدى، بالا تاربيەسى دە سول سياقتى، ءوزىڭ قالاي تاربيەلەسەڭ، ول سولاي تاربيەلەنەدى» دەگەن ەكەن.
بۇدان شىعاتىن ءتۇيىن، بالا تاربيەسىنە ەڭ الدىمەن ونىڭ اتا - اناسىنىڭ ەڭبەكقورلىعى، ۇستامدىلىعى، اقىل - ويى،
سانا - سەزىمى، ادامگەرشىلىگى اسەر ەتپەك. بالا – اتا - انانىڭ عانا ەمەس، ۇلىس پەن ۇلتتىڭ ەرتەڭگىسى، كەلەر تاريحقا امانات. جاس ۇرپاقتى جان - جاقتى جەتىلگەن، اقىل - پاراساتتى، وي - ءورىسى بيىك ازامات ەتىپ تاربيەلەۋ قوعامىمىزدىڭ ەڭ وزەكتى ماسەلەسى. مەكتەپ پەن وتباسىنىڭ ىنتىماقتاستىعىن جۇزەگە اسىرۋدا سىنىپ جەتەكشىسى نەگىزگى ءرول اتقارادى. وتباسىمەن جۇرگىزىلەتىن جۇمىستاردى قازىرگى ۋاقىت تالابىنا ساي ەتىپ ۇيىمداستىرۋ سىنىپ جەتەكشىسىنىڭ ماڭىزدى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى دەپ ەسەپتەيمىن. ەندەشە، ىسكە ءسات، ارىپتەستەر!
سىنىپتىڭ ارىن ويلايمىن.
اتا - انامەن بايلانىستى قولدايمىن.
اتىراۋ وبلىسى، جىلىوي اۋدانى، قۇلسارى قالاسى،
№9 جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپ
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
ەسەنوۆا ليايليا بايتوللا قىزى
اتا - انالاردىڭ مەكتەپپەن بايلانىسىن جەتىلدىرۋ تاجىريبەمنەن.
ۇستازدارعا ادىستەمەلىك كومەك.
ۇستاز جانە اتا - انا.
«ۇل تاربيەلەي وتىرىپ، جەر يەسىن تاربيەلەيمىز، قىز تاربيەلەي وتىرىپ، ۇلتتى تاربيەلەيمىز». ءيا، وسى ءبىر ءسوز توڭىرەگىنە تۇڭىلسەك كوپ ماعىنا جاتىر. وتباسىنداعى تاربيە ءاربىر مۇشەنىڭ ءوزىن - ءوزىن ساقتاۋ، ۇرپاقتى جالعاستىرۋ، ءوزىن - ءوزى سىيلاۋ قاجەتتىگىنەن تۋىندايدى. وتباسىندا ادامنىڭ جەكە باسىنىڭ قاسيەتى قالىپتاسادى. بالانى دۇرىس تاربيەلەۋ وتباسىندا، الدىمەن، جانۇيا جاعدايىندا، مورالدىق - پسيحولوگيالىق احۋال، تاتۋلىق پەن ءوزارا تۇسىنىستىك، سۇيىسپەنشىلىك پەن سىيلاستىق، اۋىزبىرشىلىك، وتباسى مۇشەلەرىنىڭ ءبىر - بىرىنە دەگەن قۇرمەت سەزىمدەرى، ياعني، وتباسىنداعى كىرشىكسىز تازا، ءمولدىر كوڭىل - كۇيىنە تىكەلەي ىقپال ەتەدى.
بالاعا دەگەن تازا كوڭىلدى، جاناشىرلىقتى، اتا - انالاردىڭ بالالارىنا دەگەن مەيىرىمى مەن قامقورلىعى، بالالارى ءۇشىن وتقا دا، سۋعا دا تۇسۋگە ازىرلىگى، ومىرلىك اۋىرتپالىقتار مەن قيىندىقتاردى جەڭۋ وتباسىندا قالىپتاسادى. ال، مەكتەپ تابالدىرىعىن العاش اتتاعان جاس بۇلدىرشىندەردى العاشقى ۇستازدارى قارسى الىپ، ولاردىڭ اتا - انالارىمەن تىعىز بايلانىس جاساۋ ۇستازدىڭ مىندەتى دەپ ەسەپتەيمىن. ءوزىمنىڭ 35 جىلدىق تاجىريبەمە سۇيەنسەم، سىنىبىما قابىلدانعان شاكىرتتەرىمە ساپالى بىلىممەن سانالى ءتارتىپ بەرۋمەن قاتار ولاردىڭ اتا - انالارىن مەكتەپپەن، ۇستازبەن بايلانىسىن كۇشەيتۋ ماقساتىندا بار كۇش جىگەرىمدى جۇمساپ وتىرامىن. مىسالى: العاش اتا - انالارىن جينالىسىن وتكىزىپ، سول اتا - انالار تۋرالى سۇراق - جاۋاپ انكەتاسىن تولتىرتۋ ارقىلى كوپ ماعلۇماتتار الامىن. اتا - اناسىنىڭ تۇرعىلىقتى جەرىن، جۇمىس ورىنىن، وتباسى مۇشەلەرىن، وقۋشىنىڭ جاس كەزىندە قانداي اۋرۋمەن اۋىرعانىن، ۇيدەگى مىنەزىن، جاقسى كورەتىن تاماعى مەن زاتتارىن، مىنەزى، اعايىن - تۋما تۋىسپەن قارىم قاتىناسىن، وقۋشىنىڭ جەكە وقۋ بولمەسىنىڭ جاساقتالۋى، قانداي ونەرگە بەيىم ەكەندىگىن، تولىق، تولىق ەمەس وتباسىن، از قامتىلعان وتباسىن باستى نازارعا الامىن. ۇيدە وقۋشىنىڭ مىنەزىنە اسەر ەتەتىندەي ولقىلىقتاردىڭ بولۋ، بولمايتىندىعىن انىقتاپ الامىن. ۇنەمى (ۇرىس - كەرىس، ىشكىلىك) ت. ب. كەستە بويىنشا ءار اپتا سايىن ءۇش اتا - انانى ساباققا قاتىستىرىپ، پىكىلەرىن ارنايى داپتەرگە جازدىرىپ الامىن. وزىمدە اپتانىڭ سەنبى كۇنى ەكى وقۋشىنىڭ ۇيىنە بارىپ، نەمەن اينالىسىپ جاتقانىن، سول اپتاداعى وقۋشىنىڭ ءبىلىمى مەن ءتارتىبى، وقۋ - قۇرالدارىنىڭ ۇستالۋ ءجايى تۋرالى اتا - انالارىمەن پىكىر الماسىپ تۇرامىن. اي سايىنعى اتا - انالار جينالىسىندا، ءوزىم ءتۇرلى جاڭا فورماتتاعى ترەنينگتەر وتكىزىپ، اتا - انالارعا بەرىلگەن باياندامانى تالقىلايمىز. ءسويتىپ، بۇعان اتا - انادا، وقۋشىدا كوندىگەدى. جۇمىسىڭدا ساپا بولادى. تاربيەلىك شاراعا مىندەتتى تۇردە تۇگەل قاتىسۋىن قاداعالاپ وتىرامىن. اكە - شەشەنىڭ جەكە باستى ۇلگى - ونەگەلەرى بالانىڭ دۇرىس تاربيەلەۋىنىڭ ەڭ ىقپالدى قۇرالى بولىپ سانالادى. اتا - انالاردىڭ ۇلگى - ونەگەسىنىڭ تاربيەلىك ءمانى بالالارعا ءتان ۇلكەندەرگە، ولار تاراپىنان جاسالاتىن جاقسى يگىلىكتى ءىس - ارەكەتتەرگە ەلىكتەۋشىلىكپەن تۋىندايدى. ويتكەنى، بالا بويىنا جەتكىلىكتى ومىرلىك تاجىريبە، بەيىمدىلىك پەن يكەمدىلىك ءالى دە بولسا تولىق قالىپتاسىپ بىتپەگەندىكتەن، ول ۇلكەندەردىڭ مىنەز-قۇلقىنا، ءجۇرىس - تۇرىسىنا، سۇحباتتاسۋ مانەرىنە، ءىس - ارەكەتىنە، باسقالارمەن ارا - قاتىناسىنا ەلىكتەيدى. مەكتەپتىڭ تارتىبىنە كونەدى. ولاي بولسا، اكە - شەشە قارىم - قاتىناسى، ءوزارا سىيلاستىعى، ءبىر - ءبىرىن قادىرلەي، ماقتان تۇتا بىلۋلەرى، ءۇي شارۋاشىلىعىن كەلىسە وتىرىپ شەشۋلەرى ءبىر - بىرىنە كومەكتەسىپ وتىرۋلارى، ءوزارا سۇحباتتاسۋ قالىپتارى، بالا ۇلگى - ونەگە تۇتىپ، قابىلداپ الىپ، ءوزىنىڭ ءىس - ارەكەتىندە جاساۋعا تىرىساتىن قىلىقتارىنىڭ سيپاتىن قۇرايدى. ۇلگى ونەگەلىك باعدارشامى رەتىندە قابىلدانادى. وتباسىلىق تاربيە بالا ءتالىمىنىڭ ءمانى بالا نارەستەلىك شاعىنان ەرجەتىپ، وڭ - سولىن تاني باستاعان شاق ارالىعىنداعى ءۇردىسىنىڭ مازمۇنىن قۇرايتىندىعى ناقتى تۇرمىستىق، تاربيەسى جانە ونەگەلىك ۇلگىلەر نەگىزىندە پىسىقتالادى. اتا - انا تاربيەسى قوعامدىق تاربيەمەن ۇشتاسادى، ءبىرىن - ءبىرى تولىقتىرادى. اتا - انا تاربيەسى تەرەڭ اتا - انالىق سۇيىسپەنشىلىك پەن قامقورلىققا تولى بولسا، قوعامدىق تاربيە بالالاردىڭ ءوزىن كوپشىلىك ورتادا ۇستاي ءبىلۋ قالىپتارىنا تالىمدەيدى.
جان - جاك رۋسسو «بالا تۋعاندا اق قاعازداي بولىپ تۋادى، ونىڭ ۇستىنە شيمايدى قالاي سالساڭ قاعاز بەتىنە سولاي تۇسەدى، بالا تاربيەسى دە سول سياقتى، ءوزىڭ قالاي تاربيەلەسەڭ، ول سولاي تاربيەلەنەدى» دەگەن ەكەن.
بۇدان شىعاتىن ءتۇيىن، بالا تاربيەسىنە ەڭ الدىمەن ونىڭ اتا - اناسىنىڭ ەڭبەكقورلىعى، ۇستامدىلىعى، اقىل - ويى،
سانا - سەزىمى، ادامگەرشىلىگى اسەر ەتپەك. بالا – اتا - انانىڭ عانا ەمەس، ۇلىس پەن ۇلتتىڭ ەرتەڭگىسى، كەلەر تاريحقا امانات. جاس ۇرپاقتى جان - جاقتى جەتىلگەن، اقىل - پاراساتتى، وي - ءورىسى بيىك ازامات ەتىپ تاربيەلەۋ قوعامىمىزدىڭ ەڭ وزەكتى ماسەلەسى. مەكتەپ پەن وتباسىنىڭ ىنتىماقتاستىعىن جۇزەگە اسىرۋدا سىنىپ جەتەكشىسى نەگىزگى ءرول اتقارادى. وتباسىمەن جۇرگىزىلەتىن جۇمىستاردى قازىرگى ۋاقىت تالابىنا ساي ەتىپ ۇيىمداستىرۋ سىنىپ جەتەكشىسىنىڭ ماڭىزدى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى دەپ ەسەپتەيمىن. ەندەشە، ىسكە ءسات، ارىپتەستەر!
سىنىپتىڭ ارىن ويلايمىن.
اتا - انامەن بايلانىستى قولدايمىن.
اتىراۋ وبلىسى، جىلىوي اۋدانى، قۇلسارى قالاسى،
№9 جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپ
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
ەسەنوۆا ليايليا بايتوللا قىزى
You Might Also Like
