ۇيىقتاپ كەت، قايعى، سەن دە ەندi
ناعىز اقىن، ءسوز جوق، ەڭ الدىمەن، ءادiلدiكتiڭ جوقتاۋشىسى، شىندىقتىڭ تۋ كوتەرۋشiسi. ولاي بولمادى ما، وندا ول، جۇرەگi جارىلىپ كەتسە دە ايتۋ كەرەك، اقىن ەمەس! سولاي بولا تۇرا، بiز كەيدە جاقسى بiر تەڭەۋi ءۇشiن، ءساتتi بiر وبرازى ءۇشiن «پا، شiركiن، مىنا بالا قۇيىلىپ تۇرعان اقىن عوي» دەپ تاڭدايىمىزدى قاعىپ تامسانىپ، تiپتi، بۇرىن-سوڭدى باسقا ولەڭ وقىماعانداي تەبiرەنiپ، ەمiرەنiپ كەتەتiنiمiز ءوتiرiك ەمەس. ارينە، جاقسى تەڭەۋسiز، جاقسى وبرازسىز، توسىن ءسوز تiركەستەرiنسiز جاقسى ولەڭ بولمايدى. بiراق ول ولەڭدەردە شىندىق پەن رۋح بولماسا، الگi ايتقان جاقسى تەڭەۋiڭiز دە، ءساتتi وبرازىڭىز دا، توسىن تiركەستەرiڭiز دە جاي عانا الەمiش، جانسىز يلليۋستراسيالار عانا بولىپ شىقپاق. سوندىقتان ادەبيەتتiڭ تابالدىرىعىن اتتاعان ءار بiر جاس، الدىمەن اقىننىڭ سول مiندەتi مەن پارىزىن بiلiپ الۋى تيiس. تاناكوز تولقىن قىزى ادەبيەتكە اقىننىڭ سول پارىزى مەن بورىشىن بiلiپ كەلگەن ەكەن.
اقىن دەگەن كiم دەيدi؟
ماحامبەتپiز بiز دەگەن جاڭگiرلەردi جىلاتقان.
بۇحار جىراۋ بولامىز بۇقارانى جۇباتقان.
ويحوي، بiزدەر ابايمىز، ابايلاڭىز ەندەشە،
رىسقۇلبەكوۆ قايراتپىز ۇلى وداقتى قۇلاتقان.
اقىن دەگەن كiم دەيدi؟
قاسىمبىز عوي بiز دەگەن الماتىعا سىيماعان.
تولەگەنبiز بiز دەگەن ءتاڭiر تەگiن سىيلاعان.
«مەن — قازاق» دەپ جار سالعان جۇبان دا بiز بولامىز.
تاعدىرمەنەن تارتىسىپ، تايتالاسىن تىيماعان.
اقىن دەگەن كiم دەيدi؟
تانىتادى كوكەسiن تالايلاردىڭ ول ءالi.
مۇقاعالي سەكiلدi پوەزيامىز شوڭ ءالi.
تانىماساڭ، تانىپ قوي، ءدال قۇدايدىڭ قوناعى.
اقىن دەگەن، قاراعىم، مiنە وسىلار بولادى.
راس قوي. اقىن دەگەن، مiنە، وسىلاي بولۋ كەرەك. ەلدiڭ كوزi، ەلدiڭ ءسوزi! ول ەشقاشان دا الدەكiمدەردiڭ قولىنا سۋ قۇيىپ، ەشكiمنiڭ دە مايلىق-سۋلىعى بولا المايدى. ەشكiمنiڭ دە الدىندا بۇگەجەكتەمەي، ەشكiمنەن دە تايسالماي، ايتاتىنىن ايتىپ تىنباق. سوندا عانا ونىڭ كوڭiلi تىنشىپ، سوندا عانا ونىڭ جان سارايى اشىلادى. سوندا عانا ول ءوزiنە-وزi ريزا بولادى. ارينە، شىندىقتى ايتۋ وڭاي ەمەس. ونىڭ وتەۋi اۋىر بولۋى مۇمكiن. ونى ايتام دەپ ازاپقا دا، تۇزاققا دا ءتۇسۋiڭ كادiك. سولاي بولا تۇرا ناعىز اقىن شىندىقتى ايتىپ قانا وپا تابادى. تاناكوزدiڭ «شىندىقتى ايتۋ — ول ۇلكەن باقىتتىلىق» دەۋi سوندىقتان.
شىندىقتى ايتا الاتىن ادام، ادەتتە، ءور، ءورشiل، وجەت بولىپ كەلەدi. تاناكوز ولەڭدەرi دە ءورشiلدiك پەن وجەتتiكتەن تۋىپ جاتادى ەكەن. «بiز تاۋلىقپىز!» دەپ شىڭ ءۇستiندە تۇرعانداي اسقاق سويلەۋi، مىنا جالپاق دۇنيەگە بيiكتەن قاراۋى سودان بولسا كەرەك. «ەي، تاۋلار! قۇداي بiزگە بەرگەن سەنi، بiر كۇنi كەتپەسiن دەپ الاسارىپ» دەۋi بiزدiڭ بۇل ءسوزiمiزگە كۋا.
ماعىناسىن اشا الماي اياتتاردىڭ
تاعى دا بiر عاسىر اياقتالدى.
بوستاندىقتا قاڭعىرعان، بوسقىندار-اۋ،
تاعدىرىمىز نەلiكتەن تاياقتالدى؟!
ماعىناسىن اشا الماي سۇرەلەردiڭ
Iبiلiستiڭ عاسىرى جۇرە بەردiڭ.
ۇرانداردان تاپتالىپ بiتتi جۇرەك
قۇرانمەنەن كەلەدi تۇرەگەلگiم.
مiنەكي، كەشەگi، بۇگiنگi كۇن سۋرەتتەرi. باسقا-باسقا، «بوستاندىقتا قاڭعىرىپ بوسقىن» بولۋدان ايانىشتى حال بولا ما؟! نە اياتتىڭ، نە سۇرەنiڭ ماعىناسىن اشا الماي، نە بوستاندىقتى تانىپ-بiلە الماي ءدالدۇرiش بولۋدان وتكەن سورلىلىق بار ما ەكەن؟! شىندىق پا؟ شىندىق. بەتiمiزگە شىجعىرىپ باسۋ ما؟ شىجعىرىپ باسۋ.
تاناكوز، ءالiگiندە ايتىپ وتكەندەي، قايتا-قايتا ءوزiنiڭ تاۋلىق ەكەنiن ەسكە سالۋمەن بولادى. ول تاۋدان قايرات پەن كۇش، ءورلiك پەن اسقاقتىق العانىن، سوندىقتان دا الاسارىپ ءومiر سۇرە المايتىنىن، جاقسى ءاننiڭ قايىرماسىنداي قايتالاپ وتىرۋمەن بiرگە، تاۋدىڭ مەن دەگەندە تۇيتكiلi نەمەسە كۇمان-كۇدiگi جوق پا ەكەن دەگەندەي كەيدە يمەنiپ، كەيدە تارتىنىپ سويلەۋگە ءماجبۇر. ويتكەنi ول تاۋ عوي! قانشا ءورشiل بولساڭ دا قياسىنا شىعارىپ ۇياسىندا ءوسiرگەن تاۋعا وجەكتەي بەرۋگە بولمايدى.
ەي، تاۋلار، باسى بۇلتتان ارىلماس كوپ،
سەنiمەن اقىن جىرى سارىنداس دەپ
ءوزiڭدi قۇشاقتايمىن جۇرەگiممەن
سەن ماعان قارايسىڭ با، قارىنداس دەپ.
ءوزiڭە نە باستى قاراتام دەپ،
قۇيىنىن قۇلشىنىستىڭ بوراتام دەپ،
مەن سەنi اكە كورiپ ماساتتانام
سەن ماعان قارايسىڭ با، بالاپان دەپ.
پاڭ كوركiڭ بالاڭ تiلدi كەرi كۇرمەپ،
ايتۋعا ءدات جەتپەيدi سەرiگiم دەپ.
مەن سەنi شەشە كورiپ ەركەلەيمiن
سەن ماعان قارايسىڭ با، ەلiگiم دەپ.
بەتiڭنەن سۇيگiم كەلدi اقىرىن كەپ
بۇلتىڭا جانتايماقپىن جاقىنىم دەپ.
مەن سەنi مۋزا كورiپ تاڭىرقايمىن
سەن ماعان قارايسىڭ با، اقىنىم دەپ.
اپىر-اۋ، انشەيiندە ادامنىڭ جانىن جەگiدەي جەپ جiبەرەتiن كۇمان-كۇدiگiڭiز سونشالىقتى كەساپاتتى، كەسەلدi قۇبىلىس ەمەس ەكەن عوي. كۇدiك پەن كۇمان دەگەنiڭiز كەيدە وسى مەن، الاقانىنا ساپ ەلبiرەتiپ ءوسiرگەن تۋعان ەل مەن جەلبiرەتiپ توبەسiنە كوتەرگەن تۋعان جەردiڭ سەنiمiنەن شىعىپ، نيەتiن اقتاپ ءجۇرمiن بە دەپ ءوزiنە سىن كوزiمەن قاراتاتىن سارابدال دا قۇبىلىس ەكەن عوي. «تاۋدىڭ بەتiنەن اقىرىن كەپ» سۇيە الاتىن، ونى اكەسi مەن شەشەسiندەي كورە الاتىن تاناكوزدiڭ ماقساتى دا ۇلكەن، مۇراتى دا بيiك. ەندi ونىڭ ءوزi دە تاۋعا اينالعىسى كەلەدi.
مەن تاۋ بولام،
جارالانسا جۇرەگiم،
اق تۇماننان تابام ونىڭ بiر ەمiن.
اپپاق بۇلتتى داكە ەتiپ ورايمىن
جۇرەگiمنiڭ قانعا بوككەن سiلەمiن.
مەن تاۋ بولام،
ءۇنسiز جيام كۇيiكتi.
كۇن بiرiنشi سودان مەنi ءسۇيiپتi.
ەسكەرتكiش بوپ تۇرام ماڭگi مۇنارتىپ
اجىراتىپ الاسا مەن بيiكتi.
وسىنداي ءورلiك پەن بيiكتiككە قول سوزعان اقىن باسىنان تالاي-تالاي تاعدىرلى ساتتەردiڭ ءوتۋi زاڭدى بولسا كەرەك. ول دا قامىعىرىلىپ قامىققان، ومىرىلىپ تارىققان. تاپقانىن جوعالتقان، بارىنان ايىرىلعان. بiراق ونىڭ ءبارiن ول ءومiر بەرگەن ساباق، تاعدىر بەرگەن ءدارiس دەپ قابىلداعان. سوندىقتان ول «جانىما باتسا جەكە مiن، جابىرقاپ، جۇدەپ كەتەمiن. قايعى عوي بiراق تانىتقان — باقىتتىڭ قانداي ەكەنiن» دەپ فيلوسوفيالىق ءمان مەن ماعىنا تابادى. ال مۇنداي ءمان مەن ماعىنالى قورىتىندى جاساۋ ءۇشiن اقىن قانشاما تار جول، تايعاق كەشۋلەردەن ءوتۋ كەرەك دەسەڭiزشi! قايعىنىڭ قانشالىقتى اۋىر ەكەنiن سەزiنە بiلگەن جان، ونى ەشكiمگە تiلەمەيتiن ادام توسىن ارەكەتتەرگە، تiپتi، قيال جەتە بەرمەيتiن قۇبىلىسقا اينالادى. ارينە، ول تەك شىن اقىننىڭ عانا قولىنان كەلمەك. ءسوزiمiز قۇر ءسوز بوپ قالماس ءۇشiن تاناكوزدiڭ مىنا بiر ولەڭiن تۇتاس وقيىقشى.
رەنجiتپەس ءۇشiن تۇل قۇزدى
كۇشiمدi بارلىق جۇمساعام.
موينىما تاعىپ جۇلدىزدى،
تۇرمىسقا شىقتىم، ءتۇن، ساعان.
يگەرiپ ءتۇننiڭ سيقىرىن،
ۇيىقتاتتىم بارلىق جانداردى.
كەرەگiن سوندا ۇيقىنىڭ
بۇل الەم سوندا اڭعاردى.
كەۋدەمدە مەنiڭ قالعىدى،
اۋىلدار، الىپ قالالار.
تىنىشتىعىمدى اڭدىدى
وزەندi قۇشقان ساعالار.
ءانiمنەن دالا مۇلگiدi
بارلىعىن ۇيقى جەڭگەن-دi.
دالادان الىپ ۇلگiنi
ۇيىقتاپ كەت، قايعى، سەن دە ەندi.
كۇنگە دە ەمەس، جۇلدىزعا دا ەمەس، تۇنگە تۇرمىسقا شىققان ارۋدىڭ تiلەگi قانداي اۋقىمدى، نيەتi قانداي iرi؟! الىپ اناعا اينالىپ دۇنيەنi باۋىرىنا الىپ، ونى تىنىشتىق قۇشاعىنا ەنگiزiپ جiبەرiپ، قايعىنى دا ۇيىقتاتپاق بوپ تەربەتiپ وتىرعانداي. وسىنداي اق ادال تiلەكپەن، وسىنداي سۇتتەي اپپاق نيەتپەن ءومiر سۇرەتiن اقىننىڭ ارامىزدا جۇرگەنi قانداي جاقسى!
You Might Also Like
-
مەن جوعارىدا جازعان سوزدەرiمنiڭ بiرiندە جاس اقىنداردىڭ ولەڭدەرi تۋرالى وسى ۋاقىتقا دەيiن پiكiرلەر جوقتىڭ قاسى، ولاردىڭ شىعارماشىلىعى مۇلدە دەرلiك ناسيحاتتالمايدى دەگەندەي ءسوز ايتقان ەدiم. ارينە، مە...
-
شىنتۋايتىن ايتقاندا، ءاسiرەسە، تاۋەلسiزدiك العاننان كەيiنگi جىلدارى ادەبيەتiمiزگە ۇلكەن ولجالى كوش كەلiپ كiردi. تاعى دا ول تەڭ-تەڭ قازىنا ارقالاعان قۇتتى كەرۋەن بوپ شىقتى. قۇداي ءساتiن سالىپ، جولىن و...
