سەرگەلدەڭ ەتپەي سەرتiمدi، نە جولعا باستا، نە سورعا...
اينۇر ءابدiراسىل قىزىنىڭ «مەزگiلسiز داۋرەن» اتتى شاعىن جىر جيناعىنا ءالعىسوز جازعان كەسكەكتi ەردiڭ سويىنداي تەگەۋرiندi اقىنىمىز فاريزا وڭعارسىنوۆا بىلاي دەپتi: «الەكساندر پۋشكين جازعان ەكەن: «...ەگەر مۇڭى بولماسا، ول پوەزيا بولمايدى دەپ. اينۇر اقىننىڭ ولەڭدەرiندە مۇڭ كوپ، ياعني ول — اقىن، ويتكەنi مۇڭسىز اقىن بولمايدى».
ارينە، پۋشكين سوقتىقپالى زاماننىڭ قاي-قايسىسىندا دا سولق ەتكiزiپ سوعىپ وتەتiن اۋىرتپالىققا قايرات كورسەتە الماي ءۇنجۇرعاسى ءتۇسiپ، موينىنا سۋ كەتiپ، مۇڭنىڭ مۇنارىنا كiرiپ، قايعىنىڭ قالىڭ تۇمانىندا اداسىپ كەتەتiن ارەكەتسiز اقىن تۋرالى ايتىپ وتىرعان جوق. قانداي بiر اۋىرتپالىق زاماندا دا بەل شەشiپ، بiلەك سىبانىپ كۇرەسكە كiرiسiپ كەتەتiن ارەكەتi بار اقىن تۋرالى ايتىپ وتىر. ياعني، پۋشكين مۇڭدى اقىن جانىن قوزعالىسقا ءتۇسiرەتiن كۇش دەپ بiلگەن.
فاريزا اقىن ايتسا ايتقانداي، اينۇر ولەڭدەرiندە مۇڭدى ولەڭدەر، ۋايىمدى جىرلار جەتەرلiك-اق ەكەن. اينۇر، بەينە بiر، مۇڭمەن كiندiكتەس، تiپتi مۇڭمەن ەگiز تۋعانداي. ودان دا ءدالiرەك ايتساق، كوڭiلدi دە، كوزدi دە قاتار اربايتىن قىزىلدى-جاسىلدى كوپ گۇلدەردiڭ iشiندە كۇڭگiرتتەۋ قوڭىرقاي بوياۋىن iشiنە تارتىپ ءوزiنەن-وزi تۇمشالانىپ العان مۇڭلىقگۇل سەكiلدi.
الگiندە ايتتىق قوي، مۇڭ مەن ۋايىم دەگەن كەيبiر اقىن ءۇشiن قوزعاۋشى كۇش دەپ. بۇل ءسوز اينۇر ءۇشiن دە ايتىلعان. ارينە، ول ءوزiنە-وزi قانشاما تۇمشالانىپ الىپ تۇنجىراپ تۇرسا دا، ءبارiبiر اينالاسىنا مۇڭىن دا شاشپاي، سىرىن دا اشپاي تۇرا المايدى. تاعى دا ول مۇڭ ءوزiنiڭ قاراقان باسىنىڭ قامىن قامداپ، جايىن جايعاۋدان تۋعان مۇڭ ەمەس قوي. ونىڭ مۇڭى — حالىق قامىن جەۋدەن، ۇلتىنىڭ ەرتەڭiن ويلاۋدان، ەلدiڭ يىعىنا تۇسكەن زiل باتپان اۋىرتپالىقتى قايتسەم جەڭiلدەتەم دەگەن كiسiلiكتەن تۋعان ۇلكەن ازاماتتىق مۇڭ.
تاۋسىلىپ بiتپەس تولعاۋىم،
تارقالىپ بiتپەس شەمەنiم!
تۇنەكتiڭ كوردiڭ تورلاۋىن
ەسiڭدi جيشى، ەر ەلiم!!!
تۇسالار تۇسقا تايادىڭ:
تەگiنە تارتار ءتۇرiڭ جوق.
اڭداساڭ ەتتi، اياۋلىم،
مiنەزسiز ۇلتتىڭ مۇڭى كوپ.
بۇل جولدار، ءسوز جوق، ءبارiمiزدiڭ وزەگiمiزدi ورتەپ، ءبارiمiزدiڭ جانىمىزدى جەپ، ەتiمiزدi ەزiپ، سۇيەگiمiزدi كەمiرiپ جاتقان ويلارمەن جىمداس، ۇندەس قوي. جانىمىزدى جەپ جۇرگەن ول ويلار وسى ولەڭ جولدارىن وقىعان كەزدە تاعى دا سەنiڭ بويىڭنان كول بەتiنەن الدەنەدەن ءدۇرلiگە ءۇرiككەن قاز-ۇيرەكتەردەي دۋ ەتiپ كوتەرiلiپ شىعا كەلمەي مە؟!
مiنە، ءدال وسى تۇستا اقىن مiنەزi، اقىن پوزيسياسى ايقىن تانىلۋعا تيiس. ول، نە كۇلتالقانى شىعىپ كۇيرەپ، باس كوتەرمەي قۇمىعىپ بۇك ءتۇسiپ جاتىپ الۋ كەرەك، نا قايرات كورسەتiپ، ءدۇر سiلكiنiپ ورنىنان تۇرىپ كەتۋi كەرەك. ەكiنiڭ بiرi. باسقا جول جوق. ءسۇيسiنگەنiمiز، اينۇر مiنەزi — قايراتتى مiنەز ەكەن. سوندىقتان دا الگi ولەڭ:
سەزiمنiڭ سەنشiل شەگi جوق:
تۇعىرىم، تiنiم، تەڭi جوق!
سەن باردا ماعان سەمۋ جوق،
مەن باردا ساعان ءولiم جوق! —
دەپ اياقتالادى. بۇل — ناعىز اقىن مiنەزi. اقىن قىزىپ تۇرعان تاباعا تۇسكەندەي شىجعىرىلىپ، كۇيiپ-پiسiپ تۇرسا دا كۇيگەلەك ەمەس. بيiك، ەڭسەلi! مiنەزسiز ەلiنەن ءتۇڭiلۋ دە، بەزiنۋ دە جوق! قايتا ول ءوز ەلiنiڭ تامىرىن سەمدiرمەيتiن دە، ءوز ەلiنiڭ جارىعىن ءسوندiرمەيتiن دە كۇش-قۋات كوزi. ءاسiرەسە، اينۇردىڭ ءوزiنە دەگەن، ءوزiنiڭ بويىنداعى قايراتىنا دەگەن سەنiمiنە ءتانتi بولاسىڭ. «مەن باردا ساعان ءولiم جوق» دەپ تۇر عوي ول. نەتكەن اسقاق، iرi ءسوز! مۇنداي اسقاق، iرi ءسوزدi iرi مiنەزدi اقىندار عانا ايتا السا كەرەك.
اينۇر سەكiلدi iرi مiنەزدi اقىنداردىڭ، ءسوز جوق، اينالا قاۋىمنان دا ەل الدىندا تۋ بوپ جەلبiرەر، ەل اۋزىندا ۇران بوپ ايتىلار iرi مiنەزدi ۇلان iزدەۋi زاڭدى.
قۇندىلىقتارىڭ قۇنسىزداپ،
قۇردىمنىڭ جايلاپ جيەگiن،
قۇمىققان كەگi قۇر سىزداپ،
ەسiل دە ەلگە كiم يە؟!
ۇلگiمە تۇتار ءۇردiس جات،
تۇعىرسىز تۋعان تۇل ەمەن.
تەكتiدەن قالعان تۋدى ۇستاپ
بۇرار ما كوشتi بiر ەرەن؟!
... تاعدىردىڭ تاڭى بوزارماي،
تاپتىرماي تۇنەك جوعىمدى.
كوكجيەك جاقتان كوز الماي
كۇتۋمەن كەلەم جولىڭدى...
پاراساتتى ەرiم، پiر تۇلعام!
ەر سالساڭ اتقا ەلتiنجال،
ۇل ەرمەس بولسا ۇلتىمنان
سابىڭدا تۇرار سەرتiم بار!
بەلگiڭدi بiلدiر، بەكەم ەر!
جاراعىن جۇرتىڭ سايلاسىن.
عالامنىڭ رۋحىن كوتەرەر
عاسىردىڭ ۇلى قايداسىڭ؟!
كوبiمiز ايتا الماي، بiراق كوكەيiمiزدە حاتتالىپ، كومەيiمiزدە جاتتالىپ جۇرگەن ءسوز عوي بۇل. ءدال قازiر بiزدiڭ مىنا ءومiرiمiزگە قانىندا قازاقتىڭ رۋحشىل قانى اتقاقتاعان، جانىندا قازاقتىڭ رۋحشىل جانى لاپىلداپ تۇرعان، قاراعايعا قارسى بiتكەن، ارتىق تا تۋعان بiر ۇلان كەرەك-اق.
مۇنداي جiلiك مايى تولىق، جۇلىنى بەرiك، الماستاي وتكiر ءسوزدi «تولىقسىپ تۇرعان زاماننىڭ اش وزەگiنەن جارالعان» اقىن عانا ايتا السا كەرەك. سوندىقتان ول مىنا زاماننىڭ بۇكiل اۋىرتپالىعىن موينىنا الۋعا، ونى بۇكiل تۇلا بويىمەن كوتەرۋگە ءازiر. تاعى دا ول جۇكتi قاتار تۇرىپ كوتەرiسۋگە ءوز زامانداستارىن، ءوز بۋىنىن شاقىرادى. ۇندەپ تە، ۇرانداپ تا ەمەس، ارينە. مiندەتتەپ، سالماق سالا وتىرىپ!
تالقى-تاعدىر تەكتiسiن تۇلىمدايدى.
كوڭiلiنە كوپ تۇنەپ ۇرىن-قايعى.
قان كەش مەيلi، قازا كەش، ەي، زامانداس،
بiزدەي بۋىن ەشقاشان تۋىلمايدى!!!
قايراي ءتۇسسiن كەگiڭدi قۇيىن-زامان،
سۇيگەنiنە ساقتاعان سىيىن دالام:
بiزدەن بۇرىن وتكەننiڭ ءبارiنە دە
بiزدەي اۋىر امانات بۇيىرماعان!
مۇنداي ەمەندەي ەڭسەلi ءسوز ايتا الاتىن بۋىنعا سەنبەگەندە، قۇداي-اۋ، ەندi كiمگە سەنەسiز! سونداي اماناتتى ارقالاۋعا بەل شەشiپ، بiلەك سىبانىپ دايىن تۇرعان بۋىننىڭ انتتاي ادال، سەرتتەي بەرiك ءسوزiن ەستiگەندە iشتەي شۇكiرشiلiك ەتiپ ەرiكسiز «ءتاۋبا، تاۋبە!» دەيسiڭ.
اينۇر جالت-جۇلت ەتكەن الەمiش بوياۋلى، جارق-جۇرق ەتكەن ءاسiرەقىزىل ويىن-ساۋىققا الدانىپ، ولارعا بوي الدىرا قوياتىن جان ەمەس. ايتپەسە ول، «شاتتىعىم شىعار تىم تاياز، ال مۇڭىم مەنiڭ — تەرەڭدە» دەمەس ەدi عوي.
قىل شىلبىرداي ابدەن شيرىعىپ، شيىرشىق اتىپ العان مۇنداي جان، ءسوز جوق، داۋىلدى كۇنi استاڭ-كەستەڭ بوپ جاتقان تەڭiزگە دە قويىپ كەتەتiن تاۋەكەلشiل جان. العان باعىتى، تاڭداعان جولى قايدا اپارادى؟ الدىندا نە كۇتiپ تۇر؟ قازiر ونىڭ ءبارiن ەسەپشوتقا ساپ ەسەپتەۋگە، مارشرۋتىن سىزىپ بەلگiلەپ وتىرۋعا ۋاقىتى دا جوق، پەيiل-زاۋقى دا جوق. نە بولسا دا، ايتقان بەتiنەن قايتپاق ەمەس.
تiرiدەن تاپپاس تiرەكتi
ءولiدەن iزدەپ وكسiگەن،
جۇباتىپ جىراۋ-جۇرەكتi
جەبەۋشiم بولىپ جەتشi، دەم!
ەستاڭدى بولعان ەركiمنiڭ
كۇرمەۋلi كۇيiن شەش، وندا!
سەرگەلدەڭ ەتپەي سەرتiمدi
نە جولعا باستا، نە سورعا...
مۇنداي كەسكەكتi وي مەن كەسiمدi ءسوزدi ءار ادىمىن ولشەپ، ءار قيمىلىن الدىن الا پiشiپ وتىراتىن، ءوزiنiڭ قامىن عانا كۇيتتەپ، ءوزiنiڭ جانىن عانا ويلايتىن ءمۇساپiر مiسكiن، بەيشارا بەيباق ايتا المايدى. ەلi مەن جەرi ءۇشiن ءبارiنە دە ءازiر، تاۋەكەلi زور، جiگەرi سەرپiندi، نامىسى نايزالى، وزەگiندە ءورتi بار iرi مiنەزدi اقىن عانا ايتا الماق.
بiر سوزبەن ايتقاندا، اينۇر ءابدiراسىلقىزىن بiز، قانشاما ول «جولسىزدىقتان جاراتىلعان ەكەن مۇڭ» دەپ توسىلىپ قالسا دا، «ازابىم مەنiڭ اي-تولعاق ەمەس، جىل-تولعاق» دەپ قينالسا دا، ءبارiبiر مۇڭنان دا قايرات تاباتىن، شەمەن بوپ قاتقان شەردەن دە كۇش-قۋات الاتىن قاجىرلى اقىن رەتiندە قابىلدادىق.
You Might Also Like
-
ايىم تۋىپ سولىمنان اداسايىن جولىمنان. جەتi باستى جالماۋىز جەتەلەسiن قولىمنان قۋ جيىلسىن قاسىما، ۋ بۇيىرسىن اسىما! بۇلدىرىقتاي وق جاۋسىن جۇدىرىقتاي باسىما. ماڭداي تەرiم قۇرىسىپ، ساماي تەرiم...
