InfoHub Logo

          ءبىر حاننىڭ ۇيەلمەلى-سۇيەلمەلى ءۇش ۇلى بولىپتى. ۇشەۋى دە وتاۋ يەسى جاسىنا جەتكەنىمەن، بىردە-بىرى ۇيلەنبەپتى. حان ءبىر كۇنى ءۋازىرىن شاقىرىپ الىپ:

          — بالالارىم ەر جەتتى، ەندى ۇشەۋىن دە ۇيلەندىرەمىن، كىمنىڭ قىزىن الادى ەكەن، تاڭداعان، سۇيگەن قىزدارىن وزدەرى ايتسىن، قالىڭ مالى قانشا بولسا دا بەرەمىن، داۋلەتىم جەتەدى، ۇشەۋىنىڭ تويىن ءبىر كۇنى جاسايمىن، سەن بالالارىمدى جەكە-جەكە شاقىر، اقىلداسايىق، – دەدى. ءۋازىر الدىمەن ۇلكەن ۇلىن شاقىرىپ كەلەدى.

          — بالام، – دەيدى حان، — جاسىڭ جەتتى، سەنى ۇيلەندىرەمىن، جاساۋ-جابدىعىڭ دايىن، قالىڭمالعا بەرەتىن مال-مۇلىك، التىن قازىنام دا جەتەدى، وسى شاھاردان تاڭداعان قىزىڭ بولسا ايت، دەرەۋ قۇدا تۇسەمىن دە ىلە-شالا توي جاسايمىن.

          — ءسىز كىمنىڭ قىزىن ۇيعارساڭىز، سونى الايىن، – دەيدى ۇلكەن ۇلى.

          — جوق، وندا بولمايدى، سەن ءوزىڭ تاڭدا، كەيىن ءدام-تۇزدارىڭ جاراسپاسا، وبالدارىڭ مەندە قالادى، – دەيدى حان.

          — ماعان ەرىكتى شىنىمەن بەرگەن بولساڭىز، وسى شاھارداعى ساۋداگەر سيامنىڭ قىزىن الامىن، – دەپ جاۋاپ بەرەدى بالا.

          — ماقۇل، دەرەۋ قۇدا تۇسەمىن، – دەپ، حان ۋادەسىن بەرىپ شىعارادى.

          ەندى ورتانشى ۇلىن شاقىرتىپ، وعان دا:

          — دەرەۋ بىرەۋگە قۇدا ءتۇسىپ، قالىڭمالىن ايداتىپ، توي جاساپ، كەلىنشەك الىپ بەرەمىن، كىمدى الاتىنىڭدى ايت، – دەيدى حان.

          — مەنىڭ تىلەگىمدى بەرەتىن بولساڭىز، ساۋداگەر سيامنىڭ قىزىن الامىن، – دەپ جاۋاپ قايىرادى.

          — ماقۇل، دەرەۋ قۇدا تۇسەمىن ساۋداگەر سيامعا، – دەپ ۋادەسىن بەرىپ، ونى دا شىعارادى.

          كەزەك كەنجە ۇلىنا كەلەدى.

          — اتا، ءسىز شاقىرتقان ەكەنسىز، سوعان كەلدىم، نە تاپسىرماقشى ەدىڭىز؟ – دەپ، تاعزىم ەتىپ تۇرا قالادى.

          — ءۇش ۇلدىڭ كەنجەسى بولا تۇرساڭ دا، سەن دە ەر جەتتىڭ، وتاۋ يەسى بولدىڭ، ەكى اعاڭمەن بىرگە سەنى دە دەرەۋ ۇيلەندىرىپ، كەلىن تۇسىرەيىن دەپ وتىرمىن، وسى شاھارداعى قالىڭ قىزدان ءسۇيىپ تاڭداعان بىرەۋىڭ بار شىعار، سونى ايت، بۇگىننەن قالدىرماي ۇشەۋىڭنىڭ تويىڭدى ءبىر-اق ىستەيمىن، – دەيدى اتاسى.

          — ءسىزدىڭ بوتەن پىكىرىڭىز بولماسا، وسى شاھارداعى ساۋداگەر سيامنىڭ قىزىن الار ەدىم، – دەيدى كەنجەسى.

          — ماقۇل، قۇدالىق سويلەسىپ، توي جاساۋعا قامدانامىن، – دەپ، ونى دا شىعارادى.

          ءۇش ۇلىنىڭ ءبىرىنىڭ باسىن بىرىنە قوسپاي، تۇتقيىل اقىل سالعاندا، ءبارىنىڭ ءبىر قىزعا عاشىق ەكەنى ءبىلىنىپ قالدى. ەندى قايتۋ كەرەك؟ بارىنە دە ءوزىنىڭ ايتقان ءسوزى بويىنشا ءبىر قىزدى الىپ بەرەتىن بولىپ ۋادە ۇستاتتى.

حان ءۇش ۇلىن قايتا شاقىرتادى دا بىلاي دەپ بيلىك ايتادى:

          — ۇشەۋىڭنىڭ اربىرىڭە ءجۇز تۇيە توعاناق ارتىپ، وتىزدان نوكەر قوسامىن. ساۋدا قىلىپ، ەل ارالاپ كەلەسىڭدەر. وزدەرىڭە تيەسىلى ءجۇز تۇيە جۇككە قايسىنىڭ قىمبات باعالى بۇيىم اكەلسەڭدەر ءارى كوپ پايدا ءتۇسىرىپ كەلسەڭدەر ساۋداگەر سيامنىڭ قىزىن سونىڭا الىپ بەرەمىن.

          ءۇش ۇل ءۇش ءجۇز تۇيە توعاناقپەن جولعا شىعادى. ءاربىرى ءوز باقتارىن سىناماققا، تالايلارىنان كورمەككە ءۇش ءبولىنىپ، ءۇش شاھارعا كىرەدى.

          ۇلكەنى دۇكەندەردى ارالاپ ساۋدا جاساۋدىڭ قامىندا جۇرگەندە، ءبىر ادامنىڭ ءبىر اينا كوتەرىپ:

          — اينا ساتامىن، اينا ساتامىن، مۇنىڭ قۇنى - ءجۇز تۇيە جۇك، – دەپ ايعايلاپ جۇرگەنىن كورەدى.

          — ءجۇز تۇيە جۇككە ساتاتىن ايناڭنىڭ نە قاسيەتى بار سولعۇرشا؟ – دەپ جانىنا كەلەدى.

          — اينانىڭ قاسيەتى سول، ايلىق جەردەگىنى وسى اينا ارقىلى كورۋگە بولادى، – دەپ، اينانى ونىڭ الدىنا اكەلەدى. ايتسا ايتقانداي، اينانى قولىنا الىپ قاراسا، ايشىلىق جەردە قالعان ءوزىنىڭ شاھارىن، اكە-شەشەسىن كورەدى. ەندى ءبىر اينالدىرىپ سيامنىڭ قىزىنا تۇسىرسە، اي مەن كۇندەي بولىپ، ونىڭ وتىرعانىن كورەدى.

          — ماقۇل، ءجۇز تۇيە جۇككە الايىن ايناڭدى، – دەيدى دە قولما-قول قۇنىن تولەپ اينانى الادى.

          «ەكى ءىنىم قايدا ءجۇر ەكەن» دەپ، ولاردى ىزدەستىرىپ ەدى، ەكى شاھاردا جۇرگەن ول ەكەۋىن دە كورەدى. «ەندى ىنىلەرىمدى ەرتىپ الايىن دا ۇيىمە قايتايىن» دەپ، ورتانشى ىنىسىنە قاراي جول تارتادى.

          ورتانشىسى ءبىر قالاعا كىرەدى دە دۇكەندەردى ارالاپ كەلە جاتىپ، كىلەم كوتەرىپ ساتقالى جۇرگەن بىرەۋگە تاپ بولادى.

          — كىلەم ساتامىن، كىلەم ساتامىن، بۇل كىلەمگە وتىرسا بولدى، كىسىنى قالاعان جەرىنە قاس قاعىمدا جەتكىزەدى، – دەپ ايعايلايدى ول.

          «كىلەمدى الايىن دا شاھارىما قايتايىن، سيامنىڭ قىزىنا دا تەز جەتەمىن، اعام مەن ءىنىم مۇنداي نارسە تابا الماعان بولار» دەپ ويلاعان ول قۇنىن سۇرايدى كىلەمنىڭ.

          — ءجۇز تۇيە جۇك، – دەيدى. بالا دەرەۋ كەلىسەدى دە ءجۇز تۇيە توعاناققا كىلەم الادى. ساۋداسىن ءبىتىرىپ تۇرعاندا، جانىنا اعاسى كەلەدى. ەكەۋى ىنىلەرىن ىزدەپ جولعا شىعادى.

          كەنجەسى اعالارىنان ءبولىنىپ كەتكەن بەتى ءبىر شاھارعا كەلەدى. تالاي دۇكەندى ارالايدى. نەلەر قىمباتتى بۇيىمداردى كورەدى،ءبارىن جاقتىرماي جۇرگەندە:

          — الما ساتامىن، الما ساتامىن، – دەپ، جالعىز المانى كوتەرىپ، ۇشىپ-قونىپ جۇرگەن بىرەۋگە كەزىگەدى. «وسىنشا جۇگىرىپ جان تالاسقاندا ەڭبەك تولەنەرلىك نە حيكمەتى بولعانى بۇل المانىڭ؟ ءجونىن بىلەيىنشى» دەپ، شاقىرىپ الادى جانىنا.

          — المانىڭ ەرەكشەلىگى مىناۋ، ولگەنىنە ءۇش كۇننەن اسپاعان ادامنىڭ قاندايىنا بولسىن، المانى يىسكەتسە تىرىلەدى، المانىڭ قاسيەتى - وسى، – دەيدى الما ساتۋشى. قۇنىن سۇراسا، ءجۇز تۇيە جۇك ەكەنىن ايتادى، «بۇدان اسىل قىمباتتى بۇيىمدى ەكى اعام تابا الماعان بولار، وسىنى بار اقشامدى بەرەيىن دە الايىن» دەپ ويلاپ، بالا ساۋداگەردەن المانى الادى.

          المانى الىپ تۇرعانىندا، جانىنا ەكى اعاسى كەلىپ قالادى. ۇشەۋى دە ساۋداسىن جاساپ بولعانىن ايتادى بىرىنە-بىرى. ورتاعا سالعاندا، ءبارى دە دۇنيەدە جوق قىمبات باعالى بۇيىمدار العان بولىپ شىعادى. اينانى قولدارىنا الىپ، ۇشەۋى شاھارلارىن كورەدى. اتا-اناسىن كورەدى. قايتا اينالىپ، ساۋداگەر سيامنىڭ قوراسىنا تۇسىرسە، جابىرلاسقان قالىڭ ادام كورىنەدى. سۇيتسە ولار سيامنىڭ قىزى ءولىپ، سونى جەرلەۋگە جينالعان كىسىلەر ەكەن.

          تاعات قىلماي ۇشەۋى كىلەمگە وتىرادى دا شاھارلارىنا كەلەدى. بۇلار كەلگەندە، قىزدى قابىرگە سالىپ، بەتىن جاۋىپ جاتقان كەز ەكەن. دەرەۋ قايتا اشتىرادى دا قىزعا المانى يىسكەتەدى، قىز:

          — پاھ، ناعىپ قاتتى ۇيىقتاپ قالعامىن، – دەپ باسىن كوتەرەدى. بۇدان كەيىن قىزدى ۇشەۋى الارمانعا كەلەدى. قايسىسى الۋ كەرەك، قىزدىڭ امان قالۋىنا ءبارىنىڭ دە ۇلەسى، ەڭبەگى بار، تاعى دا تالاس، قىزعانىش تۋىلادى.

          — قىزدىڭ ولگەنىن مەن ساتىپ العان اينامەن كورمەسەك، كەشىگىپ كەلەتىن ەدىڭدەر، تەز حابار جەتكىزگەن مەن، قىزدى مەن الۋعا ءتيىستىمىن، – دەيدى ۇلكەنى.

          — اينادان كورگەن كۇندە دە كىلەم بولماسا، ۋاعىندا كەلە المايتىن ەدىك، ءبارى مەن ساتىپ العان كىلەمنىڭ ارقاسى، قىزدى مەن الۋعا ءتيىستىمىن، – دەيدى ورتانشىسى.

           —ۋاعىندا كورگەنمەن، كەلگەنمەن، قىزدى تىرىلتەرلىك الما—ءدارى بولماسا، بارلىق ەڭبەك زايا بولاتىن ەدى، سوندىقتان المانى مەن تاپتىم. قىزدى مەن ءتىرىلتتىم، قىز ماعان تيەسىلى، – دەيدى كەنجەسى.

          قايسىسىنىڭ الۋىنا، ەڭبەكتەرىنىڭ زور ەكەنىنە تورەلىك ايتا الماي، جۇرتتىڭ دا باستارى قاتادى. وسى كەزدە اتاسى وتىرىپ بيلىك ايتادى:

          — سيامنىڭ قىزىن ۇلكەن بالام الۋعا ءتيىستى، ۇيتكەنى مەنىڭ ىستەمەك بولعان تويىم — تۇڭعىشىمنىڭ تويى، بارىنەن بۇرىن سول ۇيلەنۋگە ءتيىستى، ەكىنشى، ۇشەۋى اعالاسقان كۇندە دە قاشان دا جول ۇلكەندىكى بولادى. ءۇشىنشى، سيامنىڭ قىزىن الامىن دەگەندى ايتقان الدىمەن ۇلكەن ۇلىم، ءتورتىنشى، اينامەن بۇرىن كورگەن سول، ول حابار بەرمەي كەشىگىپ قالار بولسا، قىز دۇنيەدە جوق ەدى. قانشالىق ەڭبەكتەرى بولعانمەن، ەكى ءىنىسى الدىمەن اعاسىن ۇيلەندىرىپ جەڭگەلى بولۋ كەرەك، ونان كەيىن جاستارىنا قاراي ۇيلەنەدى.

          جۇرت تا بۇل ءادىل تورەلىك بولدى دەسەدى، كەيىنگى ەكى ۇل دا اعا الدا بولۋعا ءتيىس دەسەدى.

---