قارا باتىر
قارا باتىر دەگەن ەردى بالا كۇنىندە تۇرىكپەن ەلىنىڭ جورتۋىلشىلارى ۇستاپ الىپ، ەلىنە اپارعان سوڭ قوي باقتىرىپتى. اش، جالاڭاش ساقتاپ، ءجوندى تاماق بەرمەگەن سوڭ، بالا قويدىڭ دالادا ءسۇتىن ساۋىپ ءىشىپ، سونىمەن كۇن كورىپ ءجۇرىپتى. ءبىر كۇنى بالا دالادا قامىعىپ جىلاپ وتىرعاندا، الدىنا ءبىر قارعا كەلىپ قونادى.
بالا قارعاعا ايتتى:
— قارعالار-اۋ، قارعالار، قاندى كورسە جورعالار، تۇمارىمدى ال سانا، ءبىزدىڭ ەلگە بار سانا، ساعىنىپ جۇرگەن اكەمە، تۇماردى بەرە قال سانا.
قارعا ءبىر قارق ەتتى دە ۇشىپ كەتتى. ءبىر مەزگىلدە ساۋىسقان كەلىپ قوندى.
— اي، ساۋىسقان، ساۋىسقان، ولەسكە جەپ تاۋىسقان، تۇمارىمدى ال سانا، ەلگە بارا قال سانا…
ساۋىسقان شىق-شىق ەتتى دە ۇشىپ كەتتى.
كەلىپ تىرنا قوندى.
— ۇزىن مويىن تىرنالار، قايىرى بار مىرزالار، تۇمارىمدى ال سانا، ەلگە بارا قال سانا…
تىرنا تىرراۋ-تىرراۋ دەدى دە ۇشىپ كەتتى.
ودان قاز كەلدى.
— ءاي، قازدار-اۋ، قازدار-اۋ، سىزگە باردى نازدار-اۋ، تۇمارىمدى ال سانا، ەلگە بارا قال سانا…
قاز قاڭق-قاڭق ەتتى دە ۇشىپ كەتتى.
ەندى اققۋ كەلدى.
— كولدەن ۇشقان قۋلارىم، قۇس تورەسى تۋلارىم، تۇمارىمدى ال سانا، ەلگە بارا قال سانا…
اققۋ توقتالىڭقىراپ، كولدەنەڭدەپ تۇردى دا، ول دا ۇشىپ كەتتى.
ءبىرازدان سوڭ قارلىعاش كەلدى.
— ءاي، قارلىعاش، تامىر-اي، جاۋدا بولدىم قالار-اي، تۇمارىمدى ال سانا، ەلگە بارا قال سانا…
قارلىعاش ۇشىپ ولاي كەتتى، ۇشىپ بۇلاي كەتتى، اقىرى قيماي كەلىپ، بالانىڭ قولىنا قوندى.
بالا ويلادى: اكەم تۇمارىمدى كورىپ تانىسا د، قاي ەلدە ەكەنىمدى بىلە الماس؛ بۇعان ءبىر بەلگى سالايىن دەپ، ءوزىنىڭ قولىن پىشاقپەن شانشىپ قاناتتى دا قانىمەن تۇمار ۇستىنە تۇرىكپەن ەلىنىڭ تاڭباسىن سالدى. ءسويتىپ بولعان سوڭ، تۇماردى قارلىعاشتىڭ موينىنا بايلاپ، ەلىنىڭ، اكە-شەشەسىنىڭ جەرىن ايتىپ، ۇشىرىپ قويا بەردى.
قارلىعاش ۇشتى اسپانمەن، بالانىڭ ايتقان جوسپارمەن، اسقار-اسقار تاۋلارمەن، ايدىن شالقار كولدەرمەن، باتپاق-لاي شولدەرمەن، ءتۇرلى-تۇرلى جەرلەرمەن؛ قوس قاناتىن قامشىلاپ، اسپاننان قاتەر كورىنسە، تاسا جەردى جامشىلاپ، ۇستىنەن تەرى تامشىلاپ، نەشە مەرزىم جەردى ءوتتى، نەشە مەرزىم ەلدى ءوتتى، ناق وتىز كۇن بولعاندا، ءبىر اۋىلعا سول جەتتى، بالانىڭ ايتقان اۋلى وسى ما دەپ، مەڭزەپتى. بۇل اۋىلعا كەلگەن سوڭ، قارلىعاش ءار ءۇيدىڭ توبەسىنە قونىپ، ادامىن بايقاپ جۇرسە دە بالانىڭ ايتقانىنا ەشقايسىسى ۇقسامايدى. ءسويتىپ شارشاپ قالعىپ وتىرعاندا، ءبىر ىڭىرسىعان كەمپىردىڭ داۋسى شىقتى. قۇلاعىن سالىپ قاراسا، كەمپىر ايتادى:
— اۋ، شىراعىم-قۇلىنىم، ماڭدايىمدا تۇلىمىم، كولگە بىتكەن قۇراعىم، جالعىز ۇلىم شىراعىم! جاۋ الدى ما بىلمەدىم، سۋ الدى ما بىلمەدىم، اڭ الدى ما بىلمەدىم، ءجونىڭدى ءبىلىپ، شىراعىم، قۇربانىڭ بوپ ولمەدىم، جيىرما ءتورت اي بولدى، مەن جالعىزدى كورمەدىم!..
سەن تۇرا تۇر دەپ كەمپىردى توقتاتىپ، شال ايتادى:
— جالعىز بىتكەن تالشىبىق، كەلبەتىڭ كەلگەن، قاراعىم، ءبىر دەرەگىڭ بىلۋگە، دۇنيەنى كەزىپ قارادىم، اش 6ۋpaداي جارادىم، ون ەكى مۇشەم سەكىلدى، اش كۇزەندەي بۇگىلدى، تاۋلاردىڭ ناسات تاسىنداي، بەرىك-اق ەدى سۇيەگىم، ءورت شالعانداي ەگىلدى. قايدا دا كەتتىڭ، سۇڭقارىم، ءۇمىت ەتكەن تۇلپارىم، ءبىر كورسەتىپ المادى، سول عانا بولدى-اۋ ىڭكارىم.
وندا ءبىر جاس قىز بالا اكە-شەشەسىن توقتاتىپ سويلەيدى:
— نار كەسكەن دەگەن الماستاي، اسىل ەدى نەگىزىڭ، بىرگە تۋعان ەگىزىم، سەن تۇرعاندا ويلاۋشى ەم، ارعىماق ات مىنەرمىن، اسىل كيىم كيەرمىن، تەڭ-قۇربىمنان ىلگەرى، مەن جارقىراپ جۇرەرمىن، بيىكتەن تالاپ تىلەرمىن، ويىن-كۇلكى ساۋىقپەن، قىزىق داۋرەن سۇرەرمىن. ەگىزىمنەن ايىرىلىپ، اقشا بەتتەن قان كەتتى، كوڭىلىمنەن جان كەتتى، جەلكىلدەپ شىقكان كوك شوپتەي، جاپ-جاس قانا كۇنىمدە، مىنە، بىزدەن ءسان كەتتى. ءاي، قارتىمىز، قارتىمىز، كوزىڭنىڭ جاسىن تارتىڭىز، مەن بۇگىن ءبىر ءتۇس كوردىم، اجەپتاۋىر ءىس كوردىم، تۇسىمە جورۋ ايتىڭىز: قولدان ۇشقان سۇڭقارىم، قايتا قونىپ ءجۇر ەكەن، ۇيىردەن جويعان تۇلپارىم، قايتا كەلىپ ءجۇر ەكەن، بىرگە تۋعان قۇلىنىم، ۇيگە كەلىپ ءجۇر ەكەن. بىزگە قۇداي بەرگەن-دى، كىسى كورمەس ولگەندى. بابا-تۇكتى ءشاشتى-ازىز ناق سارت بولىپ كەتپەسە، حابار الىپ شىراقتان، ءبىر قارلىعاش كەلگەن-دى…
بۇل ءسوزدى ەسىتكەن سوڭ، قارلىعاش تىپ-تىكە شال-كەمپىردىڭ الدىنا قوندى. بەيشارالار جىلاپ-سىقتاپ تۇماردى الىپ، تاڭباسىنان قارا باتىر تۇرىكپەنگە بارعانىن ءبىلىستى. سونان سوڭ ات جاراتىپ، ادام جيىپ، تۇرىكپەن جۇرتىنا بارىپ، كوپ تارتۋ-تارالعى بەرىپ، بالاسىن الىپ قايتتى دەيدى.
You Might Also Like
-
ءبىر حاننىڭ ۇيەلمەلى-سۇيەلمەلى ءۇش ۇلى بولىپتى. ۇشەۋى دە وتاۋ يەسى جاسىنا جەتكەنىمەن، بىردە-بىرى ۇيلەنبەپتى. حان ءبىر كۇنى ءۋازىرىن شاقىرىپ الىپ:
-
بەگالى سىنشى حانعا ات سىناپ بەرەتىن سىنشى ەكەن. بىرنەشە رەت ات سىناپ بەرەدى. تاعى ءبىر كۇنى ات سىناۋعا كەتەدى. ول كەتكەندە ايەلى جۇكتى ەكەن، جۇكتى ايەلى بەگالى كەتكەن سوڭ، دۇنيەدەن وتەدى.
