يسا بايزاقوۆ «جازعى كەش» ولەڭى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: يسا بايزاقوۆ «جازعى كەش» ولەڭى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردى يسا بايزاقوۆتىڭ جىر الەمىمەن تانىستىرۋ؛ ولەڭ اۆتورى تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ، جازعى كەش كورىنىسىن تانىتۋداعى ءسوز قولدانۋ ەرەكشەلىگىن، سۋرەتتەۋ شەبەرلىگىن سەزىنۋ؛ ۇعا ءبىلۋ جانە ادەبي تەوريالىق تالداۋعا ۇيرەتۋ؛
دامىتۋشىلىق: وقۋلىق جانە قوسىمشا ماتەريالدار دەرەكتەرىن ءتيىمدى پايدالانۋعا، ويىن ەركىن ايتۋعا، ءوز ويلارىن ادەبي تىلمەن جەتكىزە بىلۋگە توسەلدىرۋ، سويلەۋ مادەنيەتىن جەتىلدىرۋ.
تاربيەلىك: ولەڭنىڭ، ءسوزدىڭ استارىنا، قىر - سىرىنا ءمان بەرۋگە، يدەياسىن ءتۇسىنىپ باعالاي بىلۋگە باۋلۋ؛ تابيعاتتى ءسۇيۋ، سۇلۋلىق تالعامىن بايىتۋ، ادەمىلىكتى سەزىنە بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ ساباعى
ساباقتىڭ ءادىسى: اڭگىمەلەۋ، جيناقتاۋ، مانەرلەپ وقۋ، سۇراق - جاۋاپ، ساتىلاي كەشەندى تالداۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: اقىن پورترەتى، تىرەك - سىزبا، پەيزاجدىق سۋرەت، اقىن شىعارمالارى، اقىن تۋرالى پىكىرلەر.
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق ءتىلى، بەينەلەۋ ونەرى.
ساباقتىڭ بارىسى
I ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى
1. وقۋشىلارمەن امانداسۋ، تۇگەلدەۋ.
2. زەيىندەرىن ساباققا اۋدارۋ.
II ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
وقۋشىلاردىڭ نازارىن ءۇي تاپسىرماسىنا اۋدارامىن دا، تومەندەگى سۇراقتاردى قويامىن.
- شوقاننىڭ بالا كۇنگى كورگەندەرى مەن ۇيرەنگەندەرىنىڭ بولاشاق ءومىر جولىندا پايداسى بولدى ما؟
- بالالار، سەندەر دوستىقتى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
- بولاشاقتا كىم بولۋدى ارماندايسىڭدار؟
«كىم بولام؟» اتتى شىعارمالارىن ءىشىنارا وقىتۋ، جيناۋ، وقۋشىلاردىڭ جاۋابىن تولىقتىرا وتىرىپ، قورىتىندىلايمىن.
III جاڭا ساباق
3. ساباقتىڭ ماقسات – مىندەتىن ءتۇسىندىرۋ.
- بالالار، بۇگىن بىزدەر اقىن يسا بايزاقوۆتىڭ ومىرىمەن، شىعارماشىلىعىمەن، سونىڭ ىشىندە «جازعى كەش» ولەڭىمەن تانىسامىز.
4. كىرىسپە اڭگىمە.
«بالاپان ۇيادا نە كورسە – ۇشقاندا سونى ىلەدى» دەيدى حالىق. يسانىڭ اكەسى بايزاق تا، اناسى عازيزا دا ءانشى، ساۋىقشىل، ونەرگە جاقىن ادامدار بولعان. يسا اقىن جاس شاعىندا ءان – جىردىڭ، سۇلۋلىقتىڭ وشپەس نۇرىنا قانىق بولىپ وسەدى. 1900 جىلدىڭ پاۆلودار وبلىسىنىڭ ەرتىس وڭىرىندە يسا دۇنيەگە كەلەدى. توعىز جاسىندا شەشەسى ءولىپ، ناعاشى اتاسىنىڭ تاربيەسىندە وسەدى. تۋعان ناعاشىسى راحمەت ءانشى بولعان ەكەن.
يسا وتكىر ءارى وتتى ولەڭ شىعاراتىن اقىن ەدى. ول تۋرالى ەلۋباي ءومىرزاقوۆ دەگەن قازاقتىڭ داڭقتى ءارتىسى «ءوز جاسىمدا يساداي اقىندى كورگەم جوق» دەپ جازعان.
تاماشا ءارتىس، دومبىراشى، اقىن، ءانشى بولىپ ەلدى ريزا ەتىپ جۇرگەن. ونىڭ ايگىلى «قۇرالاي سۇلۋ» داستانى، «التاي اياسىندا»، « قويشىنىڭ ەرتەگىسى»، «كاۆكاز»، «ون ءبىر ءتۇن، ون ءبىر كۇن»، « اقبوپە» اتتى شىعارمالارى بار.
5. «جازعى كەش» ولەڭىن سۋرەت ارقىلى تۇسىندىرە وتىرىپ، مانەرلەپ جاتقا وقىپ شىعۋ.
6. وقۋشىلارعا ولەڭدى مانەرلەپ وقىتۋ.
7. سۇراقتار قويۋ ارقىلى ولەڭنىڭ مازمۇنىن اشۋ ماقساتىندا جۇمىستانۋ.
سوڭعى ەكى جولدى وقىپ:
- تابيعات كورىنىسىن وسىلاي سۋرەتتەۋدى كوركەم شىعارمادا نە دەيمىز؟
- جازعى كەشتىڭ باتۋىن قانداي سۋرەتتى سوزدەر ارقىلى بەرگەن؟
تەڭەۋ: جىبەكتەي، تۋداي، شاشىنداي.
ەپيتەت: جاسىل گۇل، كوك شاتىر، قىزىل اراي، قىزىل نۇر، ت. ب
8. سىزبامەن جۇمىستانۋ.
- ولەڭنىڭ تاقىرىبى «جازعى كەش»
- مازمۇنى: اقىن جازداعى كەشكى شاپاقتىڭ تۋۋىن ادەمى سۋرەتتەگەن؛
- ولەڭ شۋماعى: 3 شۋماقتى ولەڭ.
- ولەڭ تارماعى: 4 تارماقتى.
- ۇيقاسى: قارا ولەڭ ۇيقاس.
- بۋىن سانى: 11 بۋىن.
9. – سونىمەن «جازعى كەش» ولەڭىندە قاي مەزگىل تۋرالى ايتىلعان؟
- جاز مەزگىلى.
- ولاي بولسا، وسى «جاز» ءسوزىن باسقا سوزدەرمەن تىركەستىرە، سالىستىرا وتىرىپ، ءمان - ماعىناسىن تەرەڭىرەك اشىپ كورەيىك.
جاز.
1. ماعىناسى: مەزگىلدىك.
2. تۋىندى ماعىناسى: جاز - ءىس – ارەكەت.
3. قاراما - قارسى ماعىناسى: قىس.
- ەندەشە، بالالار وسى جاز، قىس سوزىندەگى دىبىستارعا ماتەماتيكالىق تاسىلمەن مىنەزدەمە بەرىپ كورەيىك (2 وقۋشى اۋىزشا ورىندايدى)
- ءقازىر جىلدىڭ قاي مەزگىلى؟
- قىس تۋرالى قانداي ولەڭ بىلەسىڭدەر؟
- كىمنىڭ ولەڭى؟
- ەندى، بالالار ۆەنن دياگرامماسى ارقىلى جاز بەن قىس مەزگىلدەرىن سالىستىرايىق.
♦ جاز - جاڭبىر، جەل، اينالا جاپ - جاسىل
♦ قىس – سۋىق، قار، بوران، اق، اينالا اپپاق
♦ مەزگىل - 1 بۋىندى بىتەۋ بۋىن
9. «جۇگىرتپەك» ويىنى. ەكى قاتارعا ەكى پاراق بەرىلىپ، تاپسىرما بەرىلەدى. جاز، قىس سۋرەتتەرىنە قاراي وتىرىپ ءار قاتار ءبىر سويلەمنەن جازىپ، سوڭعى وقۋشىعا ءماتىندى تۇگەل وقىپ شىعادى.
IV. بەكىتۋ. ءسوزجۇمباق شەشۋ.
ادەبي -------1. ءا. تاجىبايەۆتىڭ «تولاعاي» ەرتەگىسى قانداي ەرتەگى؟
دومبىرا ----2. بالا ابايعا بارلاس اقىن نەنى تارتۋ ەتتى؟
ەرنازار -----3. ەر توستىكتىڭ اكەسى كىم؟
بالعوجا---- 4. ى. ءالتىنساريننىڭ اتاسى؟
يساتاي ------5. ماحامبەتتىڭ سەرىگى، باتىر، قولباسشى كىم؟
ەڭبەك -------6. اباي وسيەت ەتكەن بەس اسىل ءىستىڭ بىرەۋى.
توماعا ------7. قۇستىڭ كوزىن جاۋىپ تۇرۋ ءۇشىن باسىنا كيگىزىپ قوياتىن بىلعارى تۇمىلدىرىق.
V. قورىتىندىلاۋ.
اقىن تۋرالى پىكىرلەردى وقىتىپ، ماعىناسىن اشۋ.
VI. باعالاۋ.
ساباققا بەلسەندى قاتىسقان وقۋشىلاردى باعالاۋ.
VII. ۇيگە تاپسىرما.
ولەڭدى كوركەمدەپ، مانەرلەپ جاتتاۋ.
جاز تۋرالى اڭگىمە جازۋ، سۋرەت سالۋ
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردى يسا بايزاقوۆتىڭ جىر الەمىمەن تانىستىرۋ؛ ولەڭ اۆتورى تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ، جازعى كەش كورىنىسىن تانىتۋداعى ءسوز قولدانۋ ەرەكشەلىگىن، سۋرەتتەۋ شەبەرلىگىن سەزىنۋ؛ ۇعا ءبىلۋ جانە ادەبي تەوريالىق تالداۋعا ۇيرەتۋ؛
دامىتۋشىلىق: وقۋلىق جانە قوسىمشا ماتەريالدار دەرەكتەرىن ءتيىمدى پايدالانۋعا، ويىن ەركىن ايتۋعا، ءوز ويلارىن ادەبي تىلمەن جەتكىزە بىلۋگە توسەلدىرۋ، سويلەۋ مادەنيەتىن جەتىلدىرۋ.
تاربيەلىك: ولەڭنىڭ، ءسوزدىڭ استارىنا، قىر - سىرىنا ءمان بەرۋگە، يدەياسىن ءتۇسىنىپ باعالاي بىلۋگە باۋلۋ؛ تابيعاتتى ءسۇيۋ، سۇلۋلىق تالعامىن بايىتۋ، ادەمىلىكتى سەزىنە بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ ساباعى
ساباقتىڭ ءادىسى: اڭگىمەلەۋ، جيناقتاۋ، مانەرلەپ وقۋ، سۇراق - جاۋاپ، ساتىلاي كەشەندى تالداۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: اقىن پورترەتى، تىرەك - سىزبا، پەيزاجدىق سۋرەت، اقىن شىعارمالارى، اقىن تۋرالى پىكىرلەر.
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق ءتىلى، بەينەلەۋ ونەرى.
ساباقتىڭ بارىسى
I ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى
1. وقۋشىلارمەن امانداسۋ، تۇگەلدەۋ.
2. زەيىندەرىن ساباققا اۋدارۋ.
II ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
وقۋشىلاردىڭ نازارىن ءۇي تاپسىرماسىنا اۋدارامىن دا، تومەندەگى سۇراقتاردى قويامىن.
- شوقاننىڭ بالا كۇنگى كورگەندەرى مەن ۇيرەنگەندەرىنىڭ بولاشاق ءومىر جولىندا پايداسى بولدى ما؟
- بالالار، سەندەر دوستىقتى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
- بولاشاقتا كىم بولۋدى ارماندايسىڭدار؟
«كىم بولام؟» اتتى شىعارمالارىن ءىشىنارا وقىتۋ، جيناۋ، وقۋشىلاردىڭ جاۋابىن تولىقتىرا وتىرىپ، قورىتىندىلايمىن.
III جاڭا ساباق
3. ساباقتىڭ ماقسات – مىندەتىن ءتۇسىندىرۋ.
- بالالار، بۇگىن بىزدەر اقىن يسا بايزاقوۆتىڭ ومىرىمەن، شىعارماشىلىعىمەن، سونىڭ ىشىندە «جازعى كەش» ولەڭىمەن تانىسامىز.
4. كىرىسپە اڭگىمە.
«بالاپان ۇيادا نە كورسە – ۇشقاندا سونى ىلەدى» دەيدى حالىق. يسانىڭ اكەسى بايزاق تا، اناسى عازيزا دا ءانشى، ساۋىقشىل، ونەرگە جاقىن ادامدار بولعان. يسا اقىن جاس شاعىندا ءان – جىردىڭ، سۇلۋلىقتىڭ وشپەس نۇرىنا قانىق بولىپ وسەدى. 1900 جىلدىڭ پاۆلودار وبلىسىنىڭ ەرتىس وڭىرىندە يسا دۇنيەگە كەلەدى. توعىز جاسىندا شەشەسى ءولىپ، ناعاشى اتاسىنىڭ تاربيەسىندە وسەدى. تۋعان ناعاشىسى راحمەت ءانشى بولعان ەكەن.
يسا وتكىر ءارى وتتى ولەڭ شىعاراتىن اقىن ەدى. ول تۋرالى ەلۋباي ءومىرزاقوۆ دەگەن قازاقتىڭ داڭقتى ءارتىسى «ءوز جاسىمدا يساداي اقىندى كورگەم جوق» دەپ جازعان.
تاماشا ءارتىس، دومبىراشى، اقىن، ءانشى بولىپ ەلدى ريزا ەتىپ جۇرگەن. ونىڭ ايگىلى «قۇرالاي سۇلۋ» داستانى، «التاي اياسىندا»، « قويشىنىڭ ەرتەگىسى»، «كاۆكاز»، «ون ءبىر ءتۇن، ون ءبىر كۇن»، « اقبوپە» اتتى شىعارمالارى بار.
5. «جازعى كەش» ولەڭىن سۋرەت ارقىلى تۇسىندىرە وتىرىپ، مانەرلەپ جاتقا وقىپ شىعۋ.
6. وقۋشىلارعا ولەڭدى مانەرلەپ وقىتۋ.
7. سۇراقتار قويۋ ارقىلى ولەڭنىڭ مازمۇنىن اشۋ ماقساتىندا جۇمىستانۋ.
سوڭعى ەكى جولدى وقىپ:
- تابيعات كورىنىسىن وسىلاي سۋرەتتەۋدى كوركەم شىعارمادا نە دەيمىز؟
- جازعى كەشتىڭ باتۋىن قانداي سۋرەتتى سوزدەر ارقىلى بەرگەن؟
تەڭەۋ: جىبەكتەي، تۋداي، شاشىنداي.
ەپيتەت: جاسىل گۇل، كوك شاتىر، قىزىل اراي، قىزىل نۇر، ت. ب
8. سىزبامەن جۇمىستانۋ.
- ولەڭنىڭ تاقىرىبى «جازعى كەش»
- مازمۇنى: اقىن جازداعى كەشكى شاپاقتىڭ تۋۋىن ادەمى سۋرەتتەگەن؛
- ولەڭ شۋماعى: 3 شۋماقتى ولەڭ.
- ولەڭ تارماعى: 4 تارماقتى.
- ۇيقاسى: قارا ولەڭ ۇيقاس.
- بۋىن سانى: 11 بۋىن.
9. – سونىمەن «جازعى كەش» ولەڭىندە قاي مەزگىل تۋرالى ايتىلعان؟
- جاز مەزگىلى.
- ولاي بولسا، وسى «جاز» ءسوزىن باسقا سوزدەرمەن تىركەستىرە، سالىستىرا وتىرىپ، ءمان - ماعىناسىن تەرەڭىرەك اشىپ كورەيىك.
جاز.
1. ماعىناسى: مەزگىلدىك.
2. تۋىندى ماعىناسى: جاز - ءىس – ارەكەت.
3. قاراما - قارسى ماعىناسى: قىس.
- ەندەشە، بالالار وسى جاز، قىس سوزىندەگى دىبىستارعا ماتەماتيكالىق تاسىلمەن مىنەزدەمە بەرىپ كورەيىك (2 وقۋشى اۋىزشا ورىندايدى)
- ءقازىر جىلدىڭ قاي مەزگىلى؟
- قىس تۋرالى قانداي ولەڭ بىلەسىڭدەر؟
- كىمنىڭ ولەڭى؟
- ەندى، بالالار ۆەنن دياگرامماسى ارقىلى جاز بەن قىس مەزگىلدەرىن سالىستىرايىق.
♦ جاز - جاڭبىر، جەل، اينالا جاپ - جاسىل
♦ قىس – سۋىق، قار، بوران، اق، اينالا اپپاق
♦ مەزگىل - 1 بۋىندى بىتەۋ بۋىن
9. «جۇگىرتپەك» ويىنى. ەكى قاتارعا ەكى پاراق بەرىلىپ، تاپسىرما بەرىلەدى. جاز، قىس سۋرەتتەرىنە قاراي وتىرىپ ءار قاتار ءبىر سويلەمنەن جازىپ، سوڭعى وقۋشىعا ءماتىندى تۇگەل وقىپ شىعادى.
IV. بەكىتۋ. ءسوزجۇمباق شەشۋ.
ادەبي -------1. ءا. تاجىبايەۆتىڭ «تولاعاي» ەرتەگىسى قانداي ەرتەگى؟
دومبىرا ----2. بالا ابايعا بارلاس اقىن نەنى تارتۋ ەتتى؟
ەرنازار -----3. ەر توستىكتىڭ اكەسى كىم؟
بالعوجا---- 4. ى. ءالتىنساريننىڭ اتاسى؟
يساتاي ------5. ماحامبەتتىڭ سەرىگى، باتىر، قولباسشى كىم؟
ەڭبەك -------6. اباي وسيەت ەتكەن بەس اسىل ءىستىڭ بىرەۋى.
توماعا ------7. قۇستىڭ كوزىن جاۋىپ تۇرۋ ءۇشىن باسىنا كيگىزىپ قوياتىن بىلعارى تۇمىلدىرىق.
V. قورىتىندىلاۋ.
اقىن تۋرالى پىكىرلەردى وقىتىپ، ماعىناسىن اشۋ.
VI. باعالاۋ.
ساباققا بەلسەندى قاتىسقان وقۋشىلاردى باعالاۋ.
VII. ۇيگە تاپسىرما.
ولەڭدى كوركەمدەپ، مانەرلەپ جاتتاۋ.
جاز تۋرالى اڭگىمە جازۋ، سۋرەت سالۋ
You Might Also Like
-
ساباق بارىسىندا وزىق تەحنولوگيانى پايدالانۋ تيىمدىلىگى.
