زاماناۋي ءادىس – تاسىلدەر ارقىلى كوپتىلدىلىكتى جۇزەگە اسىرۋ جولدارى
زاماناۋي ادىس-تاسىلدەردى قولدانا وتىرىپ، وقۋشىلاردى كوپتىلدىلىككە بەيىمدەپ كەلەمىن. ءتىل –قارىم-قاتىناس جاساۋدىڭ نەگىزگى قۇرالى. سوندىقتان، وقۋشىلاردىڭ ساۋاتتى، ناقتى سويلەسۋى ءۇشىن ءبىلىم بەرۋ كەرەك. ءبىلىم ديالوگ ارقىلى بەرىلەدى. وقۋشىلاردىڭ ساباق بارىسىندا جاساعان ءوزارا بايلانىستى، كەلىسپەۋشىلىكتى قابىلداۋ دەڭگەيىن بىلدىرەدى. سىنىپتا جاساعان جۇمىستارى ديالوگپەن جاناساتىنىنا بايلانىستى بولادى. مۇعالىممەن جانە سىنىپتاستارىمەن اڭگىمەلەسۋ – وقۋشىنىڭ قىزمەت بەلسەندىلىگىن قامتاماسىز ەتەتىن جانە تۇسىنىگىن دامىتاتىن ماڭىزدى قۇرال. وقۋشىلارعا سىنىپتا ءارتۇرلى تاسىلدەر ارقىلى جۇرگىزىلگەن جانە كەڭەيتىلگەن ديالوگتارعا قاتىسۋعا مۇمكىندىك بەرىلەدى. ولار وزىندىك جەكە تۇسىنىكتەرىنىڭ ءورىسىن زەرتتەي الادى. بۇل مۇمكىندىكتەر ولاردىڭ ءتىلدى ورىندى قولدانۋىنا، ءوز بولاشاق ماماندىعىندا تاجىريبەسىنەن وتكىزۋىنە جول اشادى.
ديالوگ قولدانعاندا ءمۇعالىمنىڭ كومەگى ارقىلى ءۇش ءتىلدى بىردەي مەڭگەرتىپ وتىرۋعا بولادى. تاقىرىپقا بايلانىستى جاڭا سوزدەردىڭ اۋدارمالارىن تاۋىپ، ولاردى تاجىريبەدە قالاي قولدانۋعا بولاتىندىعى تۇسىندىرىلەدى. وزدەرى قولدانعان نەگىزگى سوزدەردىڭ ورىسشا، اعىلشىنشا اۋدارمالارىن ءبىلىپ وتىرادى. بۇل ءتاسىلدى جاڭا سوزدەردى قايتالاعاندا ءجيى قولدانامىز.ديالوگتىك وقىتۋ – قارىم – قاتىناس جاساۋدىڭ ءبىر سارىندى ۇدەرىسى ەمەس، كەرىسىنشە، اڭگىمە بارىسىندا يدەيالار ەكى جاقتى باعىتتا ءجۇرىپ، سونىڭ نەگىزىندە وقۋشىنىڭ ءبىلىم الۋ ۇدەرىسى العا جىلجيتىن بەلسەندى ۇدەرىس. ديالوگ بارىسىندا وقۋشىلار مەن مۇعالىمدەرى كەلىسىلگەن ناتيجەگە جەتۋ ءۇشىن كۇش- جىگەرىن جۇمسايتىن، ءبىلىمدى بىرلەسىپ الۋدا نەمەسە «پىكىر الماسۋ» بارىسىندا تەڭ قۇقىلى سەرىكتەستىكتەر بولىپ تابىلادى. پىكىر الماسۋ – وقۋشىلارمەن ديالوگ قۇرۋ ارقىلى ىسكە اسادى، دەگەنمەن ونى وقۋشىلار بىرلەسكەن زەرتتەۋ بارىسىندا دا انىقتاي الادى.
ديالوگتىك وقىتۋ تاسىلىمەن ءمۇعالىم تومەندەگىدەي جەتىستىكتەرگە جەتەدى:
وقۋشىلار تاقىرىپ بويىنشا سويلەۋگە ىنتالانادى؛
وقۋشىلاردىڭ مەملەكەتتىك ءتىلدى ۇيرەنۋگە دەگەن شىنايى قىزىعۋشىلىعى ارتادى؛
ءتىل بىلىمىنە قۇشتارلىعى داميدى؛
حالىقارالىق دەڭگەيدەگى ماماندىق تاڭداۋعا تالپىنادى؛
سوزدەردىڭ ماعىناسىن زەرتتەۋگە ىنتالانادى؛
وقۋشىلار سىن تۇرعىسىنان ويلاۋىعا داعدىلانادى؛
وقۋشىلار وزگەلەردىڭ پىكىرىن قۇرمەتتەۋگە ۇيرەنەدى؛
بىر-بىرىنەن ۇيرەنۋگە جانە بىر-بىرىنە ۇيرەتۋگە داعدىلانادى؛
الدا كەزدەسەتىن كەدەرگىلەردى جەڭۋگە ۇيرەنەدى.
ب.مومىش ۇلى «ءتىل دەگەنىمىز - قاي حالىقتىڭ بولماسىن، كەشەگى، بۇگىنگى عانا ەمەس، ەرتەڭگى دە تاعدىرى.» - دەگەنىندەي، ءتىل – ءاربىر ادامزاتتىڭ ۇلتتىق ابىرويى مەن بولمىسى. ال، كوپتىلدىلىك – بولاشاق ازاماتتاردىڭ ءۇش تىلدە بىردەي ساۋاتتى سويلەۋى، ويلاۋى. قاجەت بولعان جاعدايدا الما-كەزەك قولدانا ءبىلۋى. بۇل بۇگىنگى زامان تالابى. ال ءبىز وسى زامانعا ساي ازامات تاربيەلەپ شىعارۋىمىز قاجەت. سول سەبەپتى «زامانىڭ تۇلكى بولسا، تازى بوپ شاپ»، دەگەن ماقالدى ۇرانداتىپ كەلەمىن.
قازاق ءتىلى، ورىس ءتىلى جانە اعىلشىن ءتىلىن جەتىك مەڭگەرۋ بولاشاق ۇرپاعىمىزدىڭ جەكە تۇلعالىق جانە كاسىبي دەڭگەيىن ارتتىرادى. ال ءبىزدىڭ تۇلەكتەرىمىزگە كوپ ءتىلدى مەڭگەرۋ وتە قاجەت، ويتكەنى ولاردىڭ باسىم بولىگى الەۋمەتتىك تۇرمىسقا قاجەتتى ماماندىقتاردى تاڭدايدى. ءۇش ءتىلدى بىردەي ۇيرەتۋ بارىسىندا ءبىز الەۋمەتتىك جاعدايعا بايلانىستى ماسەلەلەردى كوبىرەك قاراستىرامىز. مىسالى: اسپاز، شاشتاراز، ساۋدا-ساتتىق، ونەركاسىپ ماماندىقتارىن حالىقارالىق دەڭگەيدە پايدالانۋعا باعىتتاۋ. وسىلاي كوپتىلدىلىك ادامنىڭ كاسىبي اجىراماس بولىگىنە اينالىپ وتىرادى. وقۋشىلاردا ماقساتقا جەتۋ جانە تاجىريبە الۋ شارتى تۋىندايدى.
زاماناۋي تەحنولوگيالار ءمۇعالىمنىڭ وقۋشىلارىن ديالوگتىك وقىتۋى ارقىلى، ال وقۋشىلاردا دەربەستىك جانە جاۋاپكەرشىلىك سەزىمىن قالىپتاستىرۋدا قالىپتاسادى. اتالعان ءادىس ارقىلى وقۋشىلاردىڭ ىسكەرلىگىن جانە ءبىلىم الۋىن ەپتى باسقارۋعا بولادى.
ءسوزىمنىڭ سوڭىن ديستەرۆەگتىڭ «جامان ۇستاز شىندىقتى ۇسىنادى، جاقسى ۇستاز ونى ىزدەپ تابادى» دەگەن سوزىمەن اياقتاعىم كەپ تۇر. ءمۇعالىم ول ءۇشىن ءوزى دە پەداگوگيكالىق بىلىكتىلىكتى مەڭگەرۋى، شىعارماشىل بولۋى قاجەت.
قاراعاندى وبلىسى، قاراعاندى قالاسى
"№4 جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپ-ينتەرناتى" كمم
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى: تاشپۋلاتوۆا اكمارال ۋناربايەۆنا
You Might Also Like
-
ايناگۇل بۇگىن بالالارعا جىلقى جايلى ساباق وتكەن ەدى. ساباق بارىسىندا ايناگۇلدىڭ اۋزىنان، ماعىناسىنا وراي، جىلقى دەگەن دە اتاۋ ايتىلىپ جاتتى، ات دەگەن دە ءسوز شىقتى، قامبار اتا تۇلىگى دەگەن دە ءسوز اي...
