زاڭدى ءبىلۋ - زامان تالابى
قىزىلوردا وبلىسى،
شيەلى اۋدانى، №153 ش. ەسەنوۆ اتىنداعى مەكتەپ-ليسەيى
تاريح-قۇقىق ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى: بيتايەۆا سالتانات ەسەنگەلدى قىزى
قاتىسۋشى سىنىپتار: 9-10 سىنىپتار
تاقىرىبى: زاڭدى ءبىلۋ - زامان تالابى.
ماقساتى:
1. وقۋشىلاردا ادام قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارى جايلى باپتاردان تۇسىنىك قالىپتاستىرۋ، قۇقىقتىق بىلىمدەرىن تولىقتىرۋ؛
2. ادامگەرشىلىك ىزگى قاسيەتتەر مەن ار-وجدان بوستاندىعىنا، ادالدىق پەن مەيىرىمدىلىككە باۋلۋ ارقىلى قۇقىقتىق تاربيە بەرۋ؛
3. وقۋشىلاردىڭ ساياسي سانالىلىعى مەن تانىم بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ، زاڭداردى تالداي وتىرىپ، ءوز بەتتەرىمەن سالىستىرا بىلۋگە، ومىردە قولدانا بىلۋگە باۋلۋ؛
ءتۇرى: سىنىپارالىق توپتىق سايىس.
كورنەكىلىكتەرى: ق. ر-نىڭ رامىزدەرىنىڭ سۋرەتتەرى، ەلباسى پورترەتى، ق. ر-نىڭ كونستيتۋسياسى، ت. ب. زاڭ جيناقتارى، بۇكتەمەلەر، زاڭ تۋرالى قاناتتى سوزدەر؛
سايىس جوسپارى:
1. ۆيزيتكالىق كارتوچكا
( توپ اتى، ومىرلىك ۇستانىمى، توپ ەمبلەماسىمەن تانىستىرۋ)
2. «تىكەلەي سۇراق» ءار توپقا 10 سۇراقتان.
3. «تاپقىرلىق» قاتە ءماتىن.
4. ءۇي تاپسىرماسى
5. «جاعداياتتىق سۇراقتار»
6. پىكىرسايىس
7. «بەينەلى سۇراق»
8. «مۇنى ءاربىر وقۋشى بىلۋگە ءتيىس»
9. «بولاشاق» جوباسىن قورعاۋ.
قاناتتى سوزدەر:
«تارتىپكە باس يگەن قۇل بولمايدى، ءتارتىپسىز ەل بولمايدى»
(ب. مومىش ۇلى)
«بالام بول، باسقا بول – بارىڭە زاڭ بىرەۋ-اق»
«تۋرا بيدە تۋعان جوق، تۋعاندى بيدە يمان جوق»
(ج. بالاساعۇن)
سايىس بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ - ءۇش توپقا بولىنگەن وقۋشىلار جەكە-جەكە وتىرعىزىلادى، سايىس ماقساتىمەن تانىستىرىلادى.
ءى توپ «بەيبىتشىلىك» 10 ا
ءىىتوپ «زاڭگەرلەر» 10 ءا
ءىىى توپ «اقيقات» 9ا، ءا
جۇرگىزۋشى: قۇرمەتتى ۇستازدار جانە وقۋشىلار!
مەملەكەتىمىزدىڭ اتا زاڭىنىڭ 1-بابىندا «قازاقستان رەسپۋبليكاسى قۇقىقتىق جانە الەۋمەتتىك مەملەكەت، ونىڭ ەڭ قىمبات قازىناسى – ادام جانە ادامنىڭ ءومىرى، قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارى» دەگەن قاستەرلى سوزدەردى كىرگىزگەن.
بۇگىندەرى قۇقىقتىق مەملەكەت قۇرامىز دەگەن زاماندا ءاربىر ادامنىڭ ءوز قۇقىقتارىن جەتە ءبىلىپ، جالپى زاڭ ءبىلىمى سالاسىنان ماعلۇمات العانى دۇرىس. زاڭدى اتتاماي، تۋرا جولمەن ءجۇرىپ، ەلىنە ادال قىزمەت ەتكەن ازامات قانا مۇراتىنا جەتەدى. سوندىقتان، زاڭدى ءبىلۋ – زامان تالابى.
ءى. سايىسىمىزدىڭ العاشقى ءبولىمى «ۆيزيتكالىق كارتوچكا» دەپ اتالادى، ياعني ءار توپ اتىن، توپ ۇستانىمىن، توپ ەمبلەماسىمەن تانىستىرىپ وتەدى. ۋاقىت -3 مينۋت. جوعارعى ۇپاي 10-ۇپاي. توپتارعا ساتتىلىك تىلەيمىز.
ءىى. «تىكەلەي سۇراقتار» - ءار توپقا زاڭ، قۇقىق تاقىرىپتارىنا قاتىستى 10 سۇراق قويىلادى. ءاربىر دۇرىس جاۋاپ 1 ۇپايمەن ەسەپتەلەدى.
ءى توپ سۇراقتارى.
1. «كونستيتۋسيا» ءسوزىنىڭ اۋدارماسى قالاي؟ (لاتىننىڭ «constitutio»-قۇرىلىم، وكىلىم)
2. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى مەملەكەتتىك بيلىكتىڭ بىردەن –ءبىر باستاۋى. (حالىق)
3. رەسپۋبليكا زاڭدارى قاي كەزدە كۇشىنە ەنەدى؟ (پرەزيدەنت قول قويعاننان كەيىن)
4. ەگەمەندىك العاننان كەيىن ق. ر –دا كونستيتۋسيا قانشا رەت قابىلداندى؟ (2 رەت، 1993، 1995 ج)
5. رەسپۋبليكاداعى جوعارعى زاڭ شىعارۋشى ورگان (پارلامەنت)
6. ق. ر. ازاماتتارى ەڭبەك ەتۋگە مىندەتتى مە؟ (مىندەتتى ەمەس)
7. «قاسىم حاننىڭ قاسقا جولى» قانشا تاراۋدان تۇرادى؟ (5 تاراۋدان)
8. ق. ر ءوزىن قانداي مەملەكەت رەتىندە ورنىقتىرادى؟ (دەموكراتيالىق، زايىرلى، قۇقىقتىق، الەۋمەتتىك)
9. قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا قابىلدانعان قانداي زاڭداردى بىلەسىڭدەر؟
10. ق. ر –نىڭ تاۋەلسىزدىگى تۋرالى زاڭ قاشان قابىلداندى؟ (1991 جىل، 16 جەلتوقسان)
ءىى توپ سۇراقتارى:
1. «قۇقىق» دەگەنىمىز نە؟ (مەملەكەت تاراپىنان زاڭداستىرىلعان جانە قورعالاتىن، جالپىعا بىردەي مىندەتتى نورمالار جۇيەسى)
2. ق.ر-نىڭ كونستيتۋسياسى قانشا بولىمنەن جانە قانشا باپتان تۇرادى؟ (9 ءبولىم، 98 باپتان)
3. ق.ر-دا بيلىكتى يەمدەنىپ كەتۋگە كىمنىڭ قۇقى بار؟ (ەشكىمنىڭ قۇقىعى جوق)
4. ق.ر-دا رەسمي تۇردە قولدانىلاتىن ءتىل (ورىس ءتىلى)
5. ق.ر-دا «بالانىڭ قۇقىقتارى تۋرالى» زاڭ قاي جىلى كۇشىنە ەندى؟ (2002 ج، 8 تامىز)
6. ق.ر-نىڭ تەڭگەسى قاشان قولدانىسقا ەنگىزىلدى؟ (1993 ج 12 قاراشا)
7. ق.ر اكىمشىلىك قۇرىلىمى جاعىنان قانداي مەملەكەت؟ (ۋنيتارلى مەملەكەت)
8. ق.ر قازىرگى كونستيتۋسياسى قاي ەلدىڭ كونستيتۋسياسىنا ۇقساس؟ (فرانسيانىڭ)
9. «جەتى جارعىدا» ءبىر قۇننىڭ مولشەرى قانشا؟ (مىڭ قوي)
10. دۇنيە جۇزىندەگى تۇڭعىش كونستيتۋسيا قاي ەلدە پايدا بولدى؟ (اقش-تا 1787 جىلى)
ءىىى توپ سۇراقتارى:
1. «دەموكراتيا گرەك تىلىنەن اۋدارعاندا قانداي ماعىنا بىلدىرەدى؟ (حالىق بيلىگى)
2. ادام قۇقىعىنىڭ جالپىعا بىردەي دەكلاراسياسى قاشان قابىلداندى؟ (1948، 10 جەلتوقسان)
3. ق.ر-نىڭ باسقارۋ نىسانى قانداي؟ (پرەزيدەنتتىك رەسپۋبليكا)
4. حالىق پەن مەملەكەت اتىنان بيلىك جۇرگىزۋگە كىمنىڭ قۇقىعى بار؟ (پرەزيدەنت پەن پارلامەنتتىڭ)
5. ق.ر «مەملەكەتتىك نىشاندارى تۋرالى» زاڭ قاي جىلى قابىلداندى؟ (1992 ج، 4 ماۋسىم)
6. ق.ر-عى «بالانىڭ قۇقىعى» تۋرالى زاڭ قانشا باپتان، قانشا تاراۋدان تۇرادى. (10 تاراۋ، 53 باپ)
7. 1998 جىل قانداي جىل بولىپ اتالىپ ءوتتى؟ (حالىق بىرلىگى مەن تاريح جىلى)
8. 17 - جەلتوقسان قانداي كۇن؟ (دەموكراتيالىق جاڭارۋ كۇنى)
9. «جەتى جارعىنى» قابىلداعان قازاق حانى كىم؟ (تاۋكە حان)
10. بالالار قۇقىقتارىنىڭ كونۆەنسياسى قاشان قابىلداندى. (1989 ج)
ءىىى. زاڭعا باعىنۋ –ءتارتىپ، ال ءتارتىپ بار جەردە تاربيە، تياناقتىلىق جانە تاعى باسقا ادامعا ءتان قاسيەتتەر بار ەكەنى سول قاسيەتتەر قوعامنىڭ تۇراقتىلىعى مەن گۇلدەنۋىنىڭ نەگىزى ەكەنى بەلگىلى. ولاي بولسا كەلەسى ءبولىمىمىز، «تاپقىرلىق» دەپ اتالادى
شارتى: ق. ر- نىڭ كەز-كەلگەن زاڭىنان قاتە ءماتىن بەرىلەدى، ءار توپ قاتەنى تۇزەپ، ول قازاقستان
رەسپۋبليكاسىنىڭ قانداي زاڭىنان الىنعاندىعىن تابادى. جوعارعى بالل 10 ۇپايمەن
ەسەپتەلەدى.
ءىۇ. «ءۇي تاپسىرماسى» جوعارعى ۇپاي 10 ۇپاي
تاقىرىپقا بايلانىستى جانە تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 15 جىلدىعىنا وراي جاسالعان بەينەنى (ماكەت) تانىستىرۋ، قورعاۋ.
ءۇ. وتانىم دەپ تانىپ، ونىڭ زاڭدارىنا باعىنعان ادامنىڭ بەلگىلى ءبىر مەملەكەتتى – ەلجاندىلىق، ازاماتتىق جاۋاپكەرشىلىككە بايلانىستى، ءوز ەلىنىڭ الدىنداعى ازاماتتىق بورىشى. ولاي بولسا، كەلەسى ءبولىمىمىز «ق.ر- نىڭ ازاماتتىق» كودەكسىنە بايلانىستى جاعداياتتىق سۇراقتارعا كەزەك بەرەمىز.
«جاعداياتتىق سۇراقتار»
ءى توپقا: ءمادينا تۇرىك جىگىتىنە تۇرمىسقا شىقپاقشى، ءبىراق اتا-اناسى قارسى. سەبەبى، ولار مادەنا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىن جوعالتادى دەپ قورقادى جانە ءوز ەلىنە كەلە المايدى دەپ الاڭدايدى.
ءمادينا ازاماتتىعىن جوعالتادى ما، الدە ...؟ (7 باپ جوعالتپايدى)
ءىى توپقا:يرينا مەن قايرات ق.ر- نىڭ ازاماتتارى. ءبىراق ولار ۋكراينادا كەلىسىم بويىنشا جۇمىس جاسايدى. ولاردىڭ جانۇياسىندا ۇل بالا دۇنيەگە كەلدى، بالاعا قاي ەلدىڭ ازاماتتىعى بەرىلەدى؟ (12 باپ ق. ر ازاماتتىعى بەرىلەدى)
ءىىى توپقا: قارت ادام پاريج قالاسىنداعى ق.ر- نىڭ ەلشىلىگىنە كەلىپ، وعان ق.ر- نىڭ ازاماتتىعىن بەرۋدى ءوتىندى، ءبىراق ول كىسى جاسىرىنىپ جۇرگەن، حالىقارالىق سوتتىڭ شەشىمىمەن ءومىر بويى تەمىر توردىڭ ارجاعىن دا وتىرۋى كەرەك بولاتىن قىلمىسكەر بولاتىن. وعان ازاماتتىق بەرىلە مە؟ (17-باپ بەرىلمەيدى)
ءۇى. پىكىر سايىس: بەرىلگەن سۇراققا ءار توپ ءوز وي - تۇجىرىمدارىن ءبىلدىرۋى كەرەك؟ ۋاقىت 3 مينۋت.
تاقىرىپ: «جاستار جانە قىلمىس»
ءى توپ: مەكتەپ جاسىنداعى جاستاردىڭ قۇقىقتىق نورما بۇزۋ شارتتارى قانداي دەپ ويلايسىڭدار؟
ءىى توپ: جاستاردى قىلمىسقا يتەرمەلەيتىن نە؟
ءىىى توپ: جاستار اراسىنداعى قىلمىسقا جول بەرمەۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟
ءۇىى. «بەينەلى سۇراق»
شارتى:
ءار توپ قارسى توپقا ەكى سۇراق قويادى، ءبىرى - كورىنىسپەن، ەكىنشىسى - ماتىنمەن بەرىلۋى ءتيىس.
ءۇىىى. «مۇنى ءاربىر وقۋشى بىلۋگە ءتيىس»
تاقىرىپ:
ءى توپ: «وقۋشى قۇقىقتارى»
ءىى توپ: «وقۋشى مىندەتتەرى»
ءىىى توپ: «وقۋشى جاۋاپكەرشىلىگى»
ءىح. . «بولاشاق» جوباسىن قورعاۋ.
شارتى:
بارلىق توپقا ءبىر سۇراق بەرىلەدى، سول سۇراق توڭىرەگىندە ءوز ويلارىن قاعاز بەتىنە سۋرەت تۇرىندە ءتۇسىرىپ، قورعاپ شىعۋى كەرەك. ۋاقىت: شەكتەۋلى 5 مينۋت
سۇراق: «مەن قانداي مەملەكەتتە ءومىر سۇرگىم كەلەدى؟»
قورىتىندى: ءادىل قازىلار القاسى ءار توپتىڭ باعاسىن بەرىپ ماراپاتتايدى.
مىنە، بۇگىنگى سايىسىمىزدا ايتىلعانداردى سارالاي كەلە، ەلىمىزدىڭ وركەنيەتتى ەل رەتىندە بولاشاقتا قارقىندى دامۋى، قىمباتتى وقۋشىلار، بولاشاق جاستار سەندەردىڭ ءوز قولدارىڭدا.
جاندارىڭا ساپالى ءبىلىم مەن سالاۋاتتى اقىلدى سەرىك ەتىپ، ۇيلەستىرىپ مەملەكەتتى الدىڭعى ۋاقىتتا دامىتاتىن سىزدەر مەن بىزدەر. ەندەشە م. اۋەزوۆ اتامىز ايتقانداي «ەل بولامىن دەسەڭ، بەسىگىڭدى تۇزە» دەگەندەي، قۇرمەتتى ورەن اتانىڭ ەمەس، ادامنىڭ بالاسى بولۋ كەرەكتىگىن وسى باستان وي-زەردەلەرىڭە سالىڭدار.
شيەلى اۋدانى، №153 ش. ەسەنوۆ اتىنداعى مەكتەپ-ليسەيى
تاريح-قۇقىق ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى: بيتايەۆا سالتانات ەسەنگەلدى قىزى
قاتىسۋشى سىنىپتار: 9-10 سىنىپتار
تاقىرىبى: زاڭدى ءبىلۋ - زامان تالابى.
ماقساتى:
1. وقۋشىلاردا ادام قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارى جايلى باپتاردان تۇسىنىك قالىپتاستىرۋ، قۇقىقتىق بىلىمدەرىن تولىقتىرۋ؛
2. ادامگەرشىلىك ىزگى قاسيەتتەر مەن ار-وجدان بوستاندىعىنا، ادالدىق پەن مەيىرىمدىلىككە باۋلۋ ارقىلى قۇقىقتىق تاربيە بەرۋ؛
3. وقۋشىلاردىڭ ساياسي سانالىلىعى مەن تانىم بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ، زاڭداردى تالداي وتىرىپ، ءوز بەتتەرىمەن سالىستىرا بىلۋگە، ومىردە قولدانا بىلۋگە باۋلۋ؛
ءتۇرى: سىنىپارالىق توپتىق سايىس.
كورنەكىلىكتەرى: ق. ر-نىڭ رامىزدەرىنىڭ سۋرەتتەرى، ەلباسى پورترەتى، ق. ر-نىڭ كونستيتۋسياسى، ت. ب. زاڭ جيناقتارى، بۇكتەمەلەر، زاڭ تۋرالى قاناتتى سوزدەر؛
سايىس جوسپارى:
1. ۆيزيتكالىق كارتوچكا
( توپ اتى، ومىرلىك ۇستانىمى، توپ ەمبلەماسىمەن تانىستىرۋ)
2. «تىكەلەي سۇراق» ءار توپقا 10 سۇراقتان.
3. «تاپقىرلىق» قاتە ءماتىن.
4. ءۇي تاپسىرماسى
5. «جاعداياتتىق سۇراقتار»
6. پىكىرسايىس
7. «بەينەلى سۇراق»
8. «مۇنى ءاربىر وقۋشى بىلۋگە ءتيىس»
9. «بولاشاق» جوباسىن قورعاۋ.
قاناتتى سوزدەر:
«تارتىپكە باس يگەن قۇل بولمايدى، ءتارتىپسىز ەل بولمايدى»
(ب. مومىش ۇلى)
«بالام بول، باسقا بول – بارىڭە زاڭ بىرەۋ-اق»
«تۋرا بيدە تۋعان جوق، تۋعاندى بيدە يمان جوق»
(ج. بالاساعۇن)
سايىس بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ - ءۇش توپقا بولىنگەن وقۋشىلار جەكە-جەكە وتىرعىزىلادى، سايىس ماقساتىمەن تانىستىرىلادى.
ءى توپ «بەيبىتشىلىك» 10 ا
ءىىتوپ «زاڭگەرلەر» 10 ءا
ءىىى توپ «اقيقات» 9ا، ءا
جۇرگىزۋشى: قۇرمەتتى ۇستازدار جانە وقۋشىلار!
مەملەكەتىمىزدىڭ اتا زاڭىنىڭ 1-بابىندا «قازاقستان رەسپۋبليكاسى قۇقىقتىق جانە الەۋمەتتىك مەملەكەت، ونىڭ ەڭ قىمبات قازىناسى – ادام جانە ادامنىڭ ءومىرى، قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارى» دەگەن قاستەرلى سوزدەردى كىرگىزگەن.
بۇگىندەرى قۇقىقتىق مەملەكەت قۇرامىز دەگەن زاماندا ءاربىر ادامنىڭ ءوز قۇقىقتارىن جەتە ءبىلىپ، جالپى زاڭ ءبىلىمى سالاسىنان ماعلۇمات العانى دۇرىس. زاڭدى اتتاماي، تۋرا جولمەن ءجۇرىپ، ەلىنە ادال قىزمەت ەتكەن ازامات قانا مۇراتىنا جەتەدى. سوندىقتان، زاڭدى ءبىلۋ – زامان تالابى.
ءى. سايىسىمىزدىڭ العاشقى ءبولىمى «ۆيزيتكالىق كارتوچكا» دەپ اتالادى، ياعني ءار توپ اتىن، توپ ۇستانىمىن، توپ ەمبلەماسىمەن تانىستىرىپ وتەدى. ۋاقىت -3 مينۋت. جوعارعى ۇپاي 10-ۇپاي. توپتارعا ساتتىلىك تىلەيمىز.
ءىى. «تىكەلەي سۇراقتار» - ءار توپقا زاڭ، قۇقىق تاقىرىپتارىنا قاتىستى 10 سۇراق قويىلادى. ءاربىر دۇرىس جاۋاپ 1 ۇپايمەن ەسەپتەلەدى.
ءى توپ سۇراقتارى.
1. «كونستيتۋسيا» ءسوزىنىڭ اۋدارماسى قالاي؟ (لاتىننىڭ «constitutio»-قۇرىلىم، وكىلىم)
2. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى مەملەكەتتىك بيلىكتىڭ بىردەن –ءبىر باستاۋى. (حالىق)
3. رەسپۋبليكا زاڭدارى قاي كەزدە كۇشىنە ەنەدى؟ (پرەزيدەنت قول قويعاننان كەيىن)
4. ەگەمەندىك العاننان كەيىن ق. ر –دا كونستيتۋسيا قانشا رەت قابىلداندى؟ (2 رەت، 1993، 1995 ج)
5. رەسپۋبليكاداعى جوعارعى زاڭ شىعارۋشى ورگان (پارلامەنت)
6. ق. ر. ازاماتتارى ەڭبەك ەتۋگە مىندەتتى مە؟ (مىندەتتى ەمەس)
7. «قاسىم حاننىڭ قاسقا جولى» قانشا تاراۋدان تۇرادى؟ (5 تاراۋدان)
8. ق. ر ءوزىن قانداي مەملەكەت رەتىندە ورنىقتىرادى؟ (دەموكراتيالىق، زايىرلى، قۇقىقتىق، الەۋمەتتىك)
9. قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا قابىلدانعان قانداي زاڭداردى بىلەسىڭدەر؟
10. ق. ر –نىڭ تاۋەلسىزدىگى تۋرالى زاڭ قاشان قابىلداندى؟ (1991 جىل، 16 جەلتوقسان)
ءىى توپ سۇراقتارى:
1. «قۇقىق» دەگەنىمىز نە؟ (مەملەكەت تاراپىنان زاڭداستىرىلعان جانە قورعالاتىن، جالپىعا بىردەي مىندەتتى نورمالار جۇيەسى)
2. ق.ر-نىڭ كونستيتۋسياسى قانشا بولىمنەن جانە قانشا باپتان تۇرادى؟ (9 ءبولىم، 98 باپتان)
3. ق.ر-دا بيلىكتى يەمدەنىپ كەتۋگە كىمنىڭ قۇقى بار؟ (ەشكىمنىڭ قۇقىعى جوق)
4. ق.ر-دا رەسمي تۇردە قولدانىلاتىن ءتىل (ورىس ءتىلى)
5. ق.ر-دا «بالانىڭ قۇقىقتارى تۋرالى» زاڭ قاي جىلى كۇشىنە ەندى؟ (2002 ج، 8 تامىز)
6. ق.ر-نىڭ تەڭگەسى قاشان قولدانىسقا ەنگىزىلدى؟ (1993 ج 12 قاراشا)
7. ق.ر اكىمشىلىك قۇرىلىمى جاعىنان قانداي مەملەكەت؟ (ۋنيتارلى مەملەكەت)
8. ق.ر قازىرگى كونستيتۋسياسى قاي ەلدىڭ كونستيتۋسياسىنا ۇقساس؟ (فرانسيانىڭ)
9. «جەتى جارعىدا» ءبىر قۇننىڭ مولشەرى قانشا؟ (مىڭ قوي)
10. دۇنيە جۇزىندەگى تۇڭعىش كونستيتۋسيا قاي ەلدە پايدا بولدى؟ (اقش-تا 1787 جىلى)
ءىىى توپ سۇراقتارى:
1. «دەموكراتيا گرەك تىلىنەن اۋدارعاندا قانداي ماعىنا بىلدىرەدى؟ (حالىق بيلىگى)
2. ادام قۇقىعىنىڭ جالپىعا بىردەي دەكلاراسياسى قاشان قابىلداندى؟ (1948، 10 جەلتوقسان)
3. ق.ر-نىڭ باسقارۋ نىسانى قانداي؟ (پرەزيدەنتتىك رەسپۋبليكا)
4. حالىق پەن مەملەكەت اتىنان بيلىك جۇرگىزۋگە كىمنىڭ قۇقىعى بار؟ (پرەزيدەنت پەن پارلامەنتتىڭ)
5. ق.ر «مەملەكەتتىك نىشاندارى تۋرالى» زاڭ قاي جىلى قابىلداندى؟ (1992 ج، 4 ماۋسىم)
6. ق.ر-عى «بالانىڭ قۇقىعى» تۋرالى زاڭ قانشا باپتان، قانشا تاراۋدان تۇرادى. (10 تاراۋ، 53 باپ)
7. 1998 جىل قانداي جىل بولىپ اتالىپ ءوتتى؟ (حالىق بىرلىگى مەن تاريح جىلى)
8. 17 - جەلتوقسان قانداي كۇن؟ (دەموكراتيالىق جاڭارۋ كۇنى)
9. «جەتى جارعىنى» قابىلداعان قازاق حانى كىم؟ (تاۋكە حان)
10. بالالار قۇقىقتارىنىڭ كونۆەنسياسى قاشان قابىلداندى. (1989 ج)
ءىىى. زاڭعا باعىنۋ –ءتارتىپ، ال ءتارتىپ بار جەردە تاربيە، تياناقتىلىق جانە تاعى باسقا ادامعا ءتان قاسيەتتەر بار ەكەنى سول قاسيەتتەر قوعامنىڭ تۇراقتىلىعى مەن گۇلدەنۋىنىڭ نەگىزى ەكەنى بەلگىلى. ولاي بولسا كەلەسى ءبولىمىمىز، «تاپقىرلىق» دەپ اتالادى
شارتى: ق. ر- نىڭ كەز-كەلگەن زاڭىنان قاتە ءماتىن بەرىلەدى، ءار توپ قاتەنى تۇزەپ، ول قازاقستان
رەسپۋبليكاسىنىڭ قانداي زاڭىنان الىنعاندىعىن تابادى. جوعارعى بالل 10 ۇپايمەن
ەسەپتەلەدى.
ءىۇ. «ءۇي تاپسىرماسى» جوعارعى ۇپاي 10 ۇپاي
تاقىرىپقا بايلانىستى جانە تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 15 جىلدىعىنا وراي جاسالعان بەينەنى (ماكەت) تانىستىرۋ، قورعاۋ.
ءۇ. وتانىم دەپ تانىپ، ونىڭ زاڭدارىنا باعىنعان ادامنىڭ بەلگىلى ءبىر مەملەكەتتى – ەلجاندىلىق، ازاماتتىق جاۋاپكەرشىلىككە بايلانىستى، ءوز ەلىنىڭ الدىنداعى ازاماتتىق بورىشى. ولاي بولسا، كەلەسى ءبولىمىمىز «ق.ر- نىڭ ازاماتتىق» كودەكسىنە بايلانىستى جاعداياتتىق سۇراقتارعا كەزەك بەرەمىز.
«جاعداياتتىق سۇراقتار»
ءى توپقا: ءمادينا تۇرىك جىگىتىنە تۇرمىسقا شىقپاقشى، ءبىراق اتا-اناسى قارسى. سەبەبى، ولار مادەنا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىن جوعالتادى دەپ قورقادى جانە ءوز ەلىنە كەلە المايدى دەپ الاڭدايدى.
ءمادينا ازاماتتىعىن جوعالتادى ما، الدە ...؟ (7 باپ جوعالتپايدى)
ءىى توپقا:يرينا مەن قايرات ق.ر- نىڭ ازاماتتارى. ءبىراق ولار ۋكراينادا كەلىسىم بويىنشا جۇمىس جاسايدى. ولاردىڭ جانۇياسىندا ۇل بالا دۇنيەگە كەلدى، بالاعا قاي ەلدىڭ ازاماتتىعى بەرىلەدى؟ (12 باپ ق. ر ازاماتتىعى بەرىلەدى)
ءىىى توپقا: قارت ادام پاريج قالاسىنداعى ق.ر- نىڭ ەلشىلىگىنە كەلىپ، وعان ق.ر- نىڭ ازاماتتىعىن بەرۋدى ءوتىندى، ءبىراق ول كىسى جاسىرىنىپ جۇرگەن، حالىقارالىق سوتتىڭ شەشىمىمەن ءومىر بويى تەمىر توردىڭ ارجاعىن دا وتىرۋى كەرەك بولاتىن قىلمىسكەر بولاتىن. وعان ازاماتتىق بەرىلە مە؟ (17-باپ بەرىلمەيدى)
ءۇى. پىكىر سايىس: بەرىلگەن سۇراققا ءار توپ ءوز وي - تۇجىرىمدارىن ءبىلدىرۋى كەرەك؟ ۋاقىت 3 مينۋت.
تاقىرىپ: «جاستار جانە قىلمىس»
ءى توپ: مەكتەپ جاسىنداعى جاستاردىڭ قۇقىقتىق نورما بۇزۋ شارتتارى قانداي دەپ ويلايسىڭدار؟
ءىى توپ: جاستاردى قىلمىسقا يتەرمەلەيتىن نە؟
ءىىى توپ: جاستار اراسىنداعى قىلمىسقا جول بەرمەۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟
ءۇىى. «بەينەلى سۇراق»
شارتى:
ءار توپ قارسى توپقا ەكى سۇراق قويادى، ءبىرى - كورىنىسپەن، ەكىنشىسى - ماتىنمەن بەرىلۋى ءتيىس.
ءۇىىى. «مۇنى ءاربىر وقۋشى بىلۋگە ءتيىس»
تاقىرىپ:
ءى توپ: «وقۋشى قۇقىقتارى»
ءىى توپ: «وقۋشى مىندەتتەرى»
ءىىى توپ: «وقۋشى جاۋاپكەرشىلىگى»
ءىح. . «بولاشاق» جوباسىن قورعاۋ.
شارتى:
بارلىق توپقا ءبىر سۇراق بەرىلەدى، سول سۇراق توڭىرەگىندە ءوز ويلارىن قاعاز بەتىنە سۋرەت تۇرىندە ءتۇسىرىپ، قورعاپ شىعۋى كەرەك. ۋاقىت: شەكتەۋلى 5 مينۋت
سۇراق: «مەن قانداي مەملەكەتتە ءومىر سۇرگىم كەلەدى؟»
قورىتىندى: ءادىل قازىلار القاسى ءار توپتىڭ باعاسىن بەرىپ ماراپاتتايدى.
مىنە، بۇگىنگى سايىسىمىزدا ايتىلعانداردى سارالاي كەلە، ەلىمىزدىڭ وركەنيەتتى ەل رەتىندە بولاشاقتا قارقىندى دامۋى، قىمباتتى وقۋشىلار، بولاشاق جاستار سەندەردىڭ ءوز قولدارىڭدا.
جاندارىڭا ساپالى ءبىلىم مەن سالاۋاتتى اقىلدى سەرىك ەتىپ، ۇيلەستىرىپ مەملەكەتتى الدىڭعى ۋاقىتتا دامىتاتىن سىزدەر مەن بىزدەر. ەندەشە م. اۋەزوۆ اتامىز ايتقانداي «ەل بولامىن دەسەڭ، بەسىگىڭدى تۇزە» دەگەندەي، قۇرمەتتى ورەن اتانىڭ ەمەس، ادامنىڭ بالاسى بولۋ كەرەكتىگىن وسى باستان وي-زەردەلەرىڭە سالىڭدار.
You Might Also Like
-
شيەلى اۋدانى №153 ش. ەسەنوۆ اتىنداعى مەكتەپ-ليسەيى
