- 04 اقپ. 2024 21:00
- 572
زار زامان اقىندارى: ۇلتتىق رۋحتىڭ جىرشىلارى
زار زامان اقىندارى: ۇلتتىق رۋحتىڭ جىرشىلارى
كىرىسپە:
زار زامان اقىندارى – بۇل قازاقستاننىڭ تاريحىنداعى ەڭ قايعىلى كەزەڭدەردىڭ بىرىندە ءومىر سۇرگەن، حالقىنىڭ اۋىر تاعدىرىن، الەۋمەتتىك جانە ساياسي كەلەڭسىزدىكتەردى ءوز شىعارمالارىندا بەينەلەگەن اقىندار. بۇل ماقالا زار زامان اقىندارىنىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىنا شولۋ جاسايدى.
كىلت سوزدەر: زار زامان اقىندارى، قازاقستان تاريحى، ۇلتتىق رۋح، الەۋمەتتىك سىن، شىعارماشىلىق.
1. زار زامان ءداۋىرىنىڭ تاريحي ارقاۋى
- تاريحي كونتەكست: 18-19 عاسىرلارداعى قازاقستان، پاتشالىق رەسەيدىڭ وتارلاۋ ساياساتى.
- زار زامان اقىندارىنىڭ پايدا بولۋى: وسى كەزەڭدەگى قازاق حالقىنىڭ الەۋمەتتىك جانە رۋحاني احۋالى.
18 جانە 19 عاسىرلار - قازاقستان تاريحىندا وتە ماڭىزدى كەزەڭدەر. وسى كەزەڭدە، پاتشالىق رەسەيدىڭ قازاق جەرلەرىنە وتارلاۋ ساياساتى باستالدى. رەسەيدىڭ كەڭەيتۋ ساياساتى قازاق حالقىنىڭ ءداستۇرلى ءومىر سالتىنا ۇلكەن وزگەرىستەر اكەلدى. جەرلەردىڭ اننەكسيالانۋى، قازاقتاردىڭ كوشپەلى ءومىر سالتىنا قول سۇعىلۋى، سونداي-اق رەسەيدىڭ ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك ساياساتتارى حالىقتىڭ تۇرمىس جاعدايىنا تەرىس اسەر ەتتى.
زار زامان اقىندارىنىڭ پايدا بولۋى: وسى كەزەڭدەگى قازاق حالقىنىڭ الەۋمەتتىك جانە رۋحاني احۋالى
زار زامان اقىندارى ءدال وسى قيىن كەزەڭدە پايدا بولدى. ولاردىڭ شىعارماشىلىعى الەۋمەتتىك جانە رۋحاني كۇيزەلىستەردى بەينەلەيتىن، حالىقتىڭ كوڭىل-كۇيىن، قايعى-قاسىرەتىن، ادىلەتسىزدىككە قارسى نارازىلىعىن جەتكىزەتىن بولدى. بۇل اقىندار، ولاردىڭ ولەڭدەرى ارقىلى، قازاق حالقىنىڭ ساياسي جانە الەۋمەتتىك جاعدايلارىنا بايلانىستى كۇرەسىن، ۇلتتىق رۋحتىڭ ساقتالۋىن جانە ءوز باسىنان وتكەرگەن قاسىرەتتەردى باياندايدى. ولاردىڭ شىعارمالارى وتە كۇشتى ەموسيونالدى جانە رۋحاني مانگە يە بولىپ، كەيىنگى ۇرپاققا دا ۇلكەن اسەر ەتتى.
زار زامان اقىندارىنىڭ شىعارماشىلىعى قازاقستاننىڭ تاريحىنداعى ەڭ قيىن كەزەڭدەردىڭ بىرىندەگى حالىقتىڭ رۋحاني كۇشى مەن وزەكتى ماسەلەلەرىنە كوزقاراسىن بىلدىرەدى. ولاردىڭ جىرلارى بۇگىنگى كۇنگە دەيىن قازاق حالقىنىڭ رۋحاني مۇراسى رەتىندە قۇندىلىعىن جوعالتقان جوق.
2. زار زامان اقىندارىنىڭ شىعارماشىلىعى
- نەگىزگى تاقىرىپتار: جەر اۋدارۋ، كەدەيشىلىك، ادىلەتسىزدىك.
- تانىمال اقىندار: ماحامبەت وتەمىس ۇلى، شەرنياز، دۋلات باباتاي ۇلى.
- شىعارمالاردىڭ ماڭىزى: ۇلتتىق سانا-سەزىمدى وياتۋ، الەۋمەتتىك ادىلەتتىلىكتى تالاپ ەتۋ.
زار زامان اقىندارىنىڭ شىعارماشىلىعى قازاقستاننىڭ 18-19 عاسىرلارداعى قيىن-قىستاۋ كەزەڭدەرىنىڭ ايناسى بولىپ تابىلادى. ولاردىڭ ولەڭدەرىندە ءجيى كەزدەسەتىن نەگىزگى تاقىرىپتار – جەر اۋدارۋ، كەدەيشىلىك جانە ادىلەتسىزدىك. وسى تاقىرىپتار ارقىلى اقىندار ءوز حالقىنىڭ اۋىر تاعدىرىن، الەۋمەتتىك جانە ساياسي قىسىمدى اشىق كورسەتتى.
تانىمال اقىندار: ماحامبەت وتەمىس ۇلى، شەرنياز، دۋلات باباتاي ۇلى
ماحامبەت وتەمىس ۇلى، شەرنياز، دۋلات باباتاي ۇلى سياقتى اقىندار زار زامان ءداۋىرىنىڭ ەڭ ۇلكەن وكىلدەرى بولىپ سانالادى. ولاردىڭ ولەڭدەرى قازاق حالقىنىڭ اۋىر تاعدىرىن، باسقىنشىلىق جانە جەككورۋشىلىككە قارسى كۇرەستى كورسەتەدى.
- ماحامبەت وتەمىس ۇلى – ونىڭ شىعارماشىلىعى ۇلتتىق بوستاندىق ءۇشىن كۇرەس پەن ءوز حالقىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتى بەينەلەيدى.
- شەرنياز – ول ءوزىنىڭ شىعارمالارىندا قازاق حالقىنىڭ قايعى-قاسىرەتىن جانە ادىلەتسىزدىككە قارسى كۇرەستى بەينەلەگەن.
- دۋلات باباتاي ۇلى – ونىڭ ولەڭدەرى قازاق جەرىنىڭ جوعالۋىنا، حالىقتىڭ رۋحاني جانە ماتەريالدىق جاعدايىنىڭ ناشارلاۋىنا بايلانىستى.
شىعارمالاردىڭ ماڭىزى: ۇلتتىق سانا-سەزىمدى وياتۋ، الەۋمەتتىك ادىلەتتىلىكتى تالاپ ەتۋ
زار زامان اقىندارىنىڭ شىعارمالارى ۇلتتىق سانا-سەزىمدى وياتۋعا ۇلكەن ۇلەس قوستى. ولاردىڭ جىرلارى قازاق حالقىنىڭ كۇرەسكەرلىك رۋحىن كوتەرىپ، ادىلەتسىزدىككە قارسى تۇرۋعا شاقىردى. بۇل شىعارمالار قازىرگى كەزدە دە ۇلتتىق مۇرا رەتىندە زور قۇندىلىققا يە جانە ولاردىڭ ماڭىزى ۋاقىت وتكەن سايىن ارتا تۇسۋدە.
3. زار زامان اقىندارىنىڭ مۇراسى
- قازىرگى قازاقستانداعى ءرولى: ۇلتتىق مادەنيەت پەن تاريحتى ساقتاۋداعى ماڭىزى.
- زاماناۋي ادەبيەتتە جانە مادەنيەتتە قولدانىلۋى: وتكەندى ەسكە الۋ، بولاشاق ۇرپاققا ۇلگى بولۋ.
زار زامان اقىندارىنىڭ مۇراسى قازىرگى قازاقستان ءۇشىن وتە ماڭىزدى. ولاردىڭ شىعارمالارى ۇلتتىق مادەنيەت پەن تاريحتىڭ اجىراماس بولىگى بولىپ تابىلادى جانە قازاق حالقىنىڭ رۋحاني ءومىرىنىڭ، وتكەن تاريحىنىڭ كۋاسى رەتىندە قۇندىلىعىن جوعالتقان جوق. بۇل اقىنداردىڭ شىعارمالارى ارقىلى قازاق حالقى ءوزىنىڭ تاريحىن، مادەنيەتىن جانە ۇلتتىق سانا-سەزىمىن قايتا باعالاي الادى.
زاماناۋي ادەبيەتتە جانە مادەنيەتتە قولدانىلۋى: وتكەندى ەسكە الۋ
زار زامان اقىندارىنىڭ شىعارمالارى زاماناۋي قازاق ادەبيەتى مەن مادەنيەتىنە ۇلكەن اسەر ەتتى. ولاردىڭ جىرلارى ءالى كۇنگە دەيىن وقىلىپ، زەرتتەلىپ جانە قۇرمەتتەلەدى. مەكتەپتەردە، ۋنيۆەرسيتەتتەردە وتكىزىلەتىن ادەبي ساباقتاردا ولاردىڭ شىعارماشىلىعى ماڭىزدى ورىن الادى. سونداي-اق، تەاترلاردا، كينو جانە مۋزىكالىق شىعارمالاردا ولاردىڭ جىرلارى مەن ءومىرباياندارى كورسەتىلەدى.
زار زامان اقىندارىنىڭ مۇراسى قازىرگى قازاقستاندا وتكەن تاريحتى ەسكە الۋعا جانە ۇلتتىق مادەنيەتتىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسادى. ولاردىڭ شىعارماشىلىعى قازاق حالقىنىڭ رۋحاني بايلىعىن، كۇرەسكەر رۋحىن جانە ادىلەتتىلىككە دەگەن ۇمتىلىسىن كورسەتەدى. بۇل اقىنداردىڭ شىعارمالارى ۇلتتىق يدەنتيفيكاسيانىڭ ماڭىزدى ەلەمەنتى رەتىندە قالىپتاسىپ، قازىرگى جانە بولاشاق ۇرپاقتار ءۇشىن رۋحاني مۇرا بولىپ تابىلادى.
قورىتىندى:
زار زامان اقىندارى قازاقستاننىڭ تاريحىندا ەرەكشە ورىن الادى. ولاردىڭ شىعارمالارى ۇلتتىق رۋحتى، تاۋەلسىزدىكتى جانە ادىلەتتىلىكتى قۋاتتاۋشى كۇش بولىپ تابىلادى.
زار زامان اقىندارى اكىندارى
زار زامان
زار زامان ولەڭى
زار زامان شورتانباي قاناي ۇلى
زار زامان ەتو
زار زامان اقىندارى كىمدەر
زار زامان جانە شورتانباي ەسسە
زار زامان اۆتورى
زار زامان ماعىناسى
زار زامان ەسسە 150 ءسوز