InfoHub Logo

   

Asyl sózdi izdeseń,

Abaıdy oqy, erinbe.

Danalyqty kózdeseń

Jat, toqyp al kóńilge,- dep Sultanmahmut Toraıǵyrov babamyz jyrlaǵandaı, Abaı bir ǵana ádbıettiń aýqymyna syımaıdy.

      Abaı álemi, Abaı tabıǵaty, Abaı úni múldem bólek. Abaı shyǵarmalarynyń basqa aqyn jazýshylardyń shyǵarmashylyǵynan ereksheligi – onyń eskirmeıtindigi, máńgi jasaıtyndyǵy edi. Babamyzdyń: «Atańnyń balasy bolma, adamnyń balasy bol» nemese «Birińdi qazaq biriń dos, kórmeseń, istiń bári bos» degen qasıetti de qudiretti sózderi qaı zaman bolmasyn barsha adamzat balasynyń ortaq taǵylymy ispettes.

      Aqyn el arasynda bolatyn kóptegen jaǵymsyz áreketter: kórseqyzarlyq, ishtarlyq, alaýyzdyq, sondaı – aq aýyzy aqqa tıse, bılikti kótere almaı, bir-birine irilik kórsetip, bas-basyna bı bolyp, az aǵaıyndy san-saqqa, jan-jaqqa bólip, urpaqqa úlgi kórsetpek túgili qara basyn áreń alyp júrgen myna halyqtyń berekesiz tirshiligin kúni buryn kórip turǵandaı ashyq ta aıqyn sýrettep, tereńnen baıandaıdy.

Týysqanyń, dostaryń – bári eki ushty,

Sol sebepti dosyńnan dushpan kúshti.

Súıse – jalǵan, súımese – aıanbaǵan,

Bul ne degen zamanǵa isim tústi?!

       Abaı – uly aqyn ǵana emes, sonymen qatar halqynyń oı-sanasynyń damýyna úlken úles qosqan tereń oıshyl ári fılosof. Ol óziniń fılosofıalyq traktattaryn elý jasqa jaqyndap, ábden tolysyp, kemeldengen kezinde jazdy. Abaıdyń qara sózderi jaı ádebı shyǵarma ǵana emes, fılosofıalyq eńbek. Osy turǵydan qaraǵanda Abaı – uly aqyn ǵana emes, óz zamanynan ozyq týǵan ǵulama. Álem ádebıetiniń tom-tom kitaptaryna áreń syıǵan oılardy Abaı dándi qaýyzyna syıdyrǵandaı eki – aq aýyz sózge syıdyra bilýiniń ózi – aqynnyń ózgelerden ereksheligin ańǵartsa kerek.

     Qoryta kele, Abaı – búkil bir eldiń mádenı rezonansyn jasap ketken tulǵa. Mádenıettiń ishine aqyl-oı, ádebıet pen óner, án men kúı kiredi desek, osylardyń bárin Abaı týǵyzbasada jańadan túletti, jańǵyrtty, burynǵy shyqpaǵan bıigine shyrqatty, aspaǵan asýyna jetkizdi. Tólen Ábdikov atamyzdyń: «Abaı – halqymyzdyń maqtanyshy ǵana emes, bizdiń ulttyq uranymyz, ulttyq ıdeologıamyz. Onyń ólmes murasyn aldymen ózimiz tanyp, sosyn álemge tanytý – bizdiń ǵumyrlyq paryzymyz. Óıtkeni Abaıdy álemge tanytý – álemge qazaqty tanytý» ,-dep aıtqan oıy eriksiz oıǵa orala beredi. Osyndaı máńgi jasyl nárli muranyń asylyn qanyp iship, ómirine qajetti dúnıelerdi boıyna jıa bilgen árbir jas – nurly bolashaqtyń ıesi.

Ahına Nurılla Eleýsizqyzy

Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ

Jýrnalısıka fakúlteti

2-kýrs stýdenti

---