InfoHub Logo

Qoǵam úzdiksiz damý ústinde, kúnbe-kún túrli ózgeris, túrli jańalyq, aqparattyq tehnologıa damýynda qarqyndylyq, adam sengisiz tańǵajaıyp ǵylymı ózgerister bolýda. Jahandanýdyń jańa belesine kóterilip kele jatyrmyz, osyǵan oraı adamzat balasyna talap kúsheıýde,tyń bilimder talap etilýde, degenmen de qansha ózgeris, damý,órkendeý, jahandaný bolsa da, meıli aqparattyq tehnologıalyq ózgerister bola bersin, ózgermeıtin bir-aq nárse bar: ol- muǵalimge qoıylar talap, jaýapkershilik, júkteler mindet,muǵalim jumysyna oraı bolatyn suranys. Sebebi ustaz-sol qoǵam ózgerisin jasaıtyn urpaqty tárbıeleıtin adam. Osy oraıda uly pedagog Ýshınskııdiń «Bala balqytylǵan altyn»,-degen qanatty sózi eske túsedi, sebebi biz altyndy qalaı ádemilep, somdap quısaq, órnekter salyp, ásemdesek, dál sondaı kózdiń jaýyn alarlyqtaı áshekeı buıym shyǵady, bala da sondaı, biz qalaı oqytsaq, qalaı tárbıelesek, bolashaqtan dál sondaı azamat shyǵatyny sózsiz.

Qazaqtyń talantty jazýshylarynyń biri J.Aımaýytov «Sabaq berý úırenshikti jaı ǵana sheberlik emes, ol jańadan jańany tabatyn óner»- degen bolatyn, sol kezeńniń ózinde-aq qazaqtyń jaryq juldyzdary bilimge erekshe mán bergeniniń, sapaly oqytýǵa kóńil bólgeniniń dáleli- osy sóz. Iaǵnı biz oqý úrdisin jańasha uıymdastyrýǵa, oqýshylardyń áreketi arqyly oılaý daǵdylaryn jetildirýge, shyǵarmashylyq qabiletterin damytýǵa, olardyń qyzyǵýshylyqtaryn arttyrýǵa, bilimniń óz ómirinde basty rol atqaratynyn túsinýine yqpal etýimiz kerek. Árıne, ol úshin bilim berý úrdisin, sabaq berý tásilimizdi, ádisimizdi jańashalandyrýymyz qajet. Qazaqstan Respýblıkasynyń «Bilim týraly» Zańynyń 8-babynda «Bilim berý júıesiniń basty mindetteriniń biri – oqytýdyń jańa tehnologıalaryn engizý, bilim berýdi aqparattandyrý, halyqaralyq ǵalamdyq komýnıkasıalyq jelilerge shyǵý» dep atap kórsetken jáne Elbasy N.Á. Nazarbaev halyqqa joldaǵan joldaýynda « Bizdiń mindet jańa tehnologıalardy, ıdeıalar men kózqarastardy paıdalana otyryp, bilim men básekege qabiletti urpaq tárbıeleý» dep ustazdar qaýymynyń aldyna jańa mindetter, jańa júktemeler qoıdy. Eńseli,zaıyrly,egemendi,táýelsiz qazaq elin órkenıetti, damyǵan elder qatary-nan kórgimiz kelse, básekege qabiletti el bolý úshin , órkenıetke jetý úshin jan – jaqty damyǵan, rýhanı baı, tereń bilimdi, tolyqqandy tulǵany ósirýimiz kerek. Jas urpaqtyń boıyndaǵy qabiletin kórý,ony jetildirý,shyńdaý, izdengishtik qasıetin damytý muǵalimniń sabaq berýdegi izdenýshilik qabiletine, kásibı sheberligine, qoldanǵan ádis-tásiline baılanysty. Árıne, bul qalyptasý-mektepten bastalary sózsiz. Men «pedagogıkalyq mamandyqty ıgergen ár ustaz sabaq bere alady, biraq sabaq berý bar da, sol sabaqty tereń ıgerte bilý bar, óz pánine degen balanyń qyzyǵýshylyǵyn arttyrý bar»der edim. Oqýshy sabaqty mindet dep emes, «maǵan kerek» dep oqıtyndaı dárejege jetý kerek. Osy oraıda sóz qazirgi bilim berý salasynda jıi aıtylyp júrgen ınovasıalyq tehnologıaǵa, jańartylǵan bilim berý baǵdarlamasyna kelip tireledi.

Bilim berý ádisin ózgertý,ony jańashalandyrý, ınovasıalyq aqparattyq tehnologıany paıdalaný,sıfrlyq tehnologıany úırený,óz sabaqtarymyzda qoldaný, ony meńgerý-ómir talaby, zaman suranysy. Quzirettilik bilim berý jaǵdaıynda qoǵamnyń mádenı, áleýmettik, ekonomıkalyq suranysty qanaǵattandyratyn, álemdik básekege tótep bere alatyn, teorıalyq bilimin ár túrli jaǵdaıda óz is-tájirıbesinde jańashyldyqty paıdalana alatyn kez-kelgen muǵalim óz tájirıbelerinde meńgerip ketip, paıdalanyp jatyr. Mundaı ozyq tehnologıalardy qoldanýdyń tıimdiligi-birinshiden, oqytýshy utady, ıaǵnı ol sabaqty qyzyqty, mazmundy, tıimdi uıymdastyrýǵa, ótkizýge kómektesedi, oqýshynyń pánge degen qyzyǵýshylyǵy,yntasy artady, ekinshiden, oqýshy utady, sebebi onyń taqyryp boıynsha tanymy, túsinigi keńeıedi. Osylaısha bilim berýdiń qalyptasqan ádistemesine oqytýdyń jańa tehnologıasy turǵysynan ózgerister engizilse, bilim sapasy da arta túsetini aıqyn. Oqýshylardyń jeke tulǵalyq erekshelikterine qarap, bul tehnologıanyń paıdaly, mazmundy, tıimdi ekenin aıta alamyz. Bul tehnologıa boıynsha jumys jasaǵanda taǵy bir utatynymyz: belgili bir kólemdegi, oqýlyqtaǵy bilim berýmen, sol bilimdi meńgertýmen shektelmeı, alǵan bilimderin ár óskeleń urpaq, ár jeke tulǵa óz qajetine, ómirdiń naqty jaǵdaılarynda qoldana bilip, qoǵamǵa paıdasyn keltire alatyndaı etip tárbıelep shyǵaramyz. Endeshe, osy bizge júktelgen mindetti oryndaýda ınovasıalyq tehnologıany sabaqtarymyzda qoldaný, paıdalaný - ómir talaby, aqparattyq tehnologıasy damyǵan zamannyń suranysy ekenin men de, meniń áriptesterim de anyq túsinip otyr. Men óz basym qazaq tili men ádebıetinen sabaq bergendikten kóbine bilim berý júıesindegi ınovasıalyq tehnologıalardyń ishinde damyta otyryp oqytý ádistemesin,tirek-shema jáne tirek konspektileri arqyly oqytý ádisin,syn turǵysynan oılaý tehnologıasyn. oıyn tehnologıasyn óz sabaqtarymda kóp qoldanamyn. Bul tehnologıalardy qoldana otyryp, jańa tehnologıalardyń pedagogıkalyq negizgi balaǵa izgilik turǵysynan qaraý,oqytý men tárbıeniń birligi, balanyń tanymdyq kúshin qalyptastyrý jáne damytý, balanyń óz betimen árekettený ádisterin meńgertý,balanyń tanymdylyq jáne shyǵarmashylyq ıkemdiligin damytý,ár oqýshynyń damýy úshin júıeli jumys isteý, oqý úrdisin oqýshynyń sezinýi qaǵıdalaryn buljytpaı ustanamyn. Óz tájirıbemde jańa zamanaýı ınovasıalyq tehnologıalardy qoldana otyryp júrgiziletin jumystarda oqýshylardyń óz betinshe tujyrym jasaý,qorytyndyǵa kelý, uqsas qubylystar arqyly arasynan tıimdisin tańdaı bilý, problemany sheshe bilý, problemalyq suraq qurastyrý, oı bólisý, oıyn erkin aıtý sıaqty daǵdylary qalyptasatyndyǵyna kúnnen-kúnge, sabaq berý barysynda kózim jetip otyr. İs-tájirıbe barysynda bilim berýde aqparattyq -kommýnıkasıalyq tehnologıalardy paıdalanýdyń, qoldanýdyń tıimdiligi joǵary ekeni de aıqyndalyp otyr. Aqparattyq - komýnıkasıalyq tehnologıanyń tıimdiligi – keleshek urpaqtyń jan-jaqty bilim alýyna, iskerligi men shyǵarmashylyǵyn erkin damytýǵa jol ashady. Interaktıvtik taqtany qoldaný barysynda ádettegi sabaq tıimdiligi jáne sabaq qarqyny arta túsedi, beıne áreket, aqparatty shuǵyl alý múmkindigi ashylady. Interaktıvtik taqta kómegimen oqytý dástúrli oqytý ádisterinen aıtarlyqtaı erekshelenedi, desek te, sabaqty nátıjeli ótkizýdiń negizi birdeı. Eń aldymen, kez-kelgen sabaqtyń, onyń ishinde ınteraktıvtik tehnologıalardy qoldaný arqyly ótkizilgen sabaqtyń anyq jospary men qurylymy bolýy, naqty maqsattar men nátıjelerge jetýi tıis. Osynyń barlyǵy oqýshylardyń materıaldy jaqsy meńgerýine jáne ony óziniń osyǵan deıin biletinderimen sáıkestendirýge kómektesedi.

Sondaı-aq, ınteraktıvti taqta- ár túrli gramatıka-lyq tapsyrmalardy oryndaý, mátindermen, jańa sózdermen túrli jumystar júrgizýde, sózderge taldaý jasaýǵa, ýaqytty únemdi paıdalanýǵa, oqýshylardyń yntasyn arttyrýǵa qajetti ári paıdaly qural. Ár túrli test tapsyrmalaryn júrgizip, oqýshylardyń bilim sapasyn baqylaýda da kompúterlik tehnologıanyń úlesi zor. Demek, «HHİ ǵasyrda bilimin damyta almaǵan eldiń tyǵyryqqa tireleri anyq» degen sózdiń jany bar, qazirgi qoǵamdaǵy damýdyń basty faktorlary: bilim, ǵylym, saıası turaqtylyq ekenin, ıaǵnı zaman ózgergenimen, memlekettiń órkendeýi, halyqtyń ál-aýqatynyń kóterilýi bilim-ilimsiz áste múmkin emes ekenine kóz jetkizip otyrmyz. Qazaqtyń mańdaı aldy aqyny M.Dýlatov aǵamyz: «Jalǵyz súıenish, jalǵyz úmit – oqýda... Nadan jurttyń kúni – qarań, keleshegi - tuman» degen eken, endeshe, yntymaqty uran, tatýlyqty tý etken egemen elimizdiń erteńine úles qosatyn táýelsiz memlekettiń sanaly, bilimdi urpaǵy sanalatyn shákirt tárbıeleý – bizdiń basty maqsatymyz. Qoryta kele túıinder oı: qazirgi qoǵam aldyndaǵy qoıylyp otyrǵan mindetter-diń eń ózektisi – búkil bilim júıesin túbegeıli jańartyp, dúnıejúzilik deńgeıge sáıkes keletin oqytý mazmunyn jańartý bolyp otyrǵanynyń kýási bolyp otyrmyz. Bizdiń ustazdar qaýymynyń basty maqsaty,mindeti-qoǵamnyń suranysyna laıyqty izgilik qasıetterdi boıyna sińirgen, ultyn, jerin, elin súıetin tulǵanyń negizin qalaý, tárbıeleý bolyp tabylady. Kez kelgen zamanǵa saı ózgergen tehnologıa bilim berýdiń maqsatynan bastap, onyń túpki nátıjesine deıingi aralyqtaǵy oqytýdyń ádistemelik júıesine enetin barlyq komponettiń birtutas ortaq múddege birlese qyzmet etýiniń tıanaqtalǵan joly bolyp tabylatyny aıqyn, sondyqtan biz qandaı jańa tehnologıamen jumys jasasaq ta zaman talabyna saı ıgeremiz, basty mindetten esh aýytqymaımyz.

Paıdalanylǵan ádebıetter:

1.Qýanyshbaeva A. Jańa tehnologıalyq ádis-tásilderdi paıdalaný. Qazaq .tili: Ádisteme. Respýblıkalyq ǵylymı-ádistemelik jýrnal, №2,2004. 47 b.

2. S.Mırseıtova «Oqýshylardyń synı turǵydan oılaýyn damytý nysandary men ádisteri», 2011 jyl. 3.Muǵalimge arnalǵan nusqaýlyq

---