Abaı Qunanbaev "Qansonarda búrkitshi shyǵady ańǵa"
Ońtústik Qazaqstan oblysy
Arys aýdany, M. Shahanov atyndaǵy jalpy orta mektebi
Qazaq tili men ádebıeti pániniń muǵalimi
Polatova Aınur Múslimbekqyzy
Sabaqtyń taqyryby: A. Qunanbaev « Qansonarda búrkitshi shyǵady ańǵa»
Sabaqtyń maqsaty:
1. Bilimdilik: Oqýshylarǵa Uly Abaı atamyzdyń qaldyrǵan asyl murany ár tárbıelenýshiniń oı – sanasyna jetkizý, óleńniń maǵynasyn tereń meńgertý. Halqymyzdyń saıasatshylyq óneri týraly maǵlumat berý.
2. Tárbıelik: Balalarǵa estetıkalyq ári ekologıalyq tárbıe berý. Qusbegilik ónerine baýlý.
3. Damytýshylyq: Oqýshylardyń sóıleý, tyńdaý mádenıetin, mánerlep oqý tehnıkasyn jetildirý.
Sabaqtyń tıpi: jańa sabaq
Sabaqtyń túri: qalypty sabaq.
Sabaqtyń ádis - tásili: suraq - jaýap, baıandaý, leksıa, pikir alysý, test, mátinmen jumys.
Sabaqtyń kórnekiligi: oqýlyqtar, býktemeler, kespe qaǵazdary, maqal - mátelder jazylǵan plakattar.
Pánaralyq baılanys: qazaq tili
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi: 1. Oqýshylarmen sálemdesý.
2. Oqýshylardyń sabaqqa qatysyn tekserý.
3. Oqýshylardyń zeıinderin sabaqqa aýdarý.
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý:
1. M. Ótemisulynyń ómiri men shyǵarmashylyǵy týraly málimet.
2. «Tarlanym» óleńin jattaý, taldaý.
3. Metafora týraly túsinik.
İİİ. Jańa taqyrypty túsindirý.
A. Qunanbaev « Qansonarda búrkitshi shyǵady ańǵa»
Abaı ata qazaǵymnyń tiregi,
Halqymyzdyń soǵyp turǵan júregi.
Tógetuǵyn sáýlesi men shýaǵyn,
Mańdaıdaǵy jarqyraǵan kún edi.
Ótip kettiń ómirden, qaldy úniń,
Sen ólgenmen, máńgi ólmes bar óleńiń,
Uǵyndyrǵan osynaý jas qadirin,
Urpaǵyńa qaldyrǵan ósıetiń,
Tanytqandaı qazaqtyń qasıetin.
«Poezıa men ónerdiń patshasy» dep
Urpaǵyń tur aldynda bas ıetin. – demekshi qazaqtyń bas aqyny, asqan poetıkalyq qýattyń ıesi, halyqtyń maqtanyshy Abaı Qunanbaıuly týraly áńgime bolmaq. Abaı – týǵan elin, jerin, tilin, dinin janyndaı jaqsy kórgen naǵyz ultjandy dana aqyn. Abaı qolyna qalam alyp, ǵylym men bilimniń aýyr azabyn arqalap, óz halqyn órkenıetti elderdiń qataryna qosýǵa tyrysqan, qazaqtyń rýhyn joǵary kótergen dana qolbasshymyz bolǵandyǵy barshamyzǵa málim. Sondyqtan, Abaıdy ulttyq jazba ádebıetimizdiń atasy dep tanyp bilýimiz kerek.
Suraq-jaýap.
Muǵalim: Al, balalar, meniń senderge qoıatyn mynadaı suraqtarym bar. Suraqtarǵa izdenip, jaýap berýge tyrysyńdar.
1) Abaı atalaryń qaı jyly, qashan, qaı jerde týdy?
Jaýaby: Qazaqtyń uly aqyny Abaı Qunanbaev 1845 jyly Semeı oblysy, qazirgi Abaı aýdany, Shyńǵys taýynda dúnıege kelgen.
2) Eskishe týǵan jyly qalaı atalady?
Jaýaby: Týǵan jyly – jylan.
3) Abaıdyń shyn aty kim?
Jaýaby: Abaıdyń shyn aty – Ibrahım.
4) Abaıdyń ákesiniń, sheshesiniń, ájesiniń attaryn atap bere otyryp, jeti atasyn aıtyp bere alasyńdar ma?
Jaýaby: Ákesi Qunanbaı, sheshesi Uljan, ájesi Zere, rýy tobyqty. Abaıdyń jeti atasy: Aıtek, Oljaı, Aıdos, Yrǵyzbaı, Óskenbaı, Qunanbaı, Abaı.
5) Abaı qaıda oqyp, bilim aldy?
Jaýaby: Abaı on jasynan qyrda musylmansha oqyǵan, on úsh jasynda Semeı qalasydaǵy musylman medresesinde oqyǵan. Medresede júrgiziletin din sabaǵyn ońaı meńgerip, kóp kitap oqyp, óz betinshe izdengen. Orys tilin jaqsy meńgergen. Jastaıynan el bastaýǵa aralasqan Abaı qazaqtyń bilgileri, sheshenderi, aqyndary, jyrshylarmen jıi kezdesip, óz halqynyń rýhanı mádenıetinen erte sýsyndaıdy. Ózi de bıler sekildi sheshen sóıleýge úırendi. Jas kúninde oqı almaǵanyn arman etip keıingi urpaqqa:
Jasymda ǵylym bar dep eskermedim,
Paıdasyn kóre tura teksermedim.
Er jetken soń túspedi ýysyma,
Qolymdy mezgilinen kesh sermedim, - dep ósıet qaldyrdy.
6) Abaıdyń qansha qara sózderi bar?
Jaýaby: 45 qara sózderi bar.
7 ) «Abaı joly» roman – epopeıasyn kim jazǵan?
Jaýaby: «Abaı joly «romanyn jazǵan Muhtar Áýezov.
Óleńniń taqyryby, óleńi 1897 jyly aqynnyń jazǵanyn, kóship - qonyp júrgen ata - babamyzdyń súıikti kásibiniń biri – tazy júgirtip, qyran qus salý ekendigi, ári ań-qustardy beı-bereket aýlamaǵandyǵy týraly atap ótemin.
Elektrondyq oqýlyqty tyńdatý
Abaı (1845 - 1904)
Qazaqtyń kemeńger aqyny Abaı Qunanbaev týǵan ádebıetine jańa, órleý dáýirin ákeldi. Ol aqyn, dastanshy, aýdarmashy, sazger, ǵulama - oıshyl, gýmanıs, aǵartýshy boldy. Abaı qazaqtyń kórkem jazba ádebıetiniń negizin saldy, ádebı tilin qulpyrtyp, ony nebir aıshyqty, beıneli sózdermen baıytty. Aqyn tek qazaq emes, álem ádebıetiniń bıigindegi jeke dara tulǵa boldy. Abaı poezıasy – ımandylyq, tereń adamgershilik, oıshyldyqqa baýlıtyn poezıa.
Ol «Adamdy, Allany, ádiletti súı» dep artyna ósıet qaldyrdy. «Ákeńniń balasy emes, Adamnyń balasy bol», «Birińdi qazaq biriń dos kórmeseń, istiń bári bos» degen qasıetti naqyldary qaı zaman, qaı qoǵamda, qaı adamzatqa bolmasyn ortaq taǵylym ispettes.
Abaı – óz zamanynyń iri tulǵasy Qunanbaı Óskenbaıulynyń otbasynda dúnıege keledi. Ertegishil ájesi Zere men baısaldy, dana minezdi Uljannyń tárbıesin kóredi. Semeıdegi «Ahmet – Rıza» medresesinde bilim alady. Orys tilin óz betimen meńgerip, sol arqyly álem ádebıeti, óneri, ǵylymy, pálsapasyna aıaq basady. Alǵan bilimi, úlgi - ónegesin óz halqyna tarata bastaıdy.
Abaı – halyqshyl, synshyl, shynshyl aqyn boldy. Qazaq ádebıetine synshyl realızm baǵytyn alyp keldi.
Abaı ózi aralasyp júrgen ortasyn ózgertip, túzetkisi keledi. elge pále ákelýshi emes, qoǵamyna paıdaly eńbek eterlik adamdar shyǵarǵysy keledi... Jas býyndy mádenıetke jetkizýdi oılaıdy. Solardy ózine qosýǵa tyrysady...
... Osynyń bárin qaýymyna, zamandastaryna jetkizip, málim eterlik qural – aqyndyq, óleń bolady.
Men jazbaımyn óleńdi ermek úshin,
Joq - bardy, ertegini termek úshin.
Kókiregi sezimdi, tili oramdy
Jazdym úlgi jastarǵa bermek úshin, –
deıdi Abaı...
Qansonarda búrkitshi shyǵady ańǵa
(Qysqartylyp alyndy)
Qansonarda búrkitshi shyǵady ańǵa,
Tastan túlki tabylar ańdyǵanǵa.
Jaqsy at pen tatý joldas – bir ǵanıbet,
Yńǵaıly yqsham kıim ańshy adamǵa.
Salań etip jolyqsa qaıtqan izi,
Saǵadan sympyń qaǵyp iz shalǵanda.
Búrkitshi taý basynda, qaǵýshy oıda.
İzdiń betin túzetip ańdaǵanda,
Tomaǵasyn tartqanda bir qyrymnan,
Qyran qus kózi kórip samǵaǵanda.
Tómen ushsam, túlki órlep qutylar dep,
Qandy kóz qaıqań qaǵyp shyqsa aspanǵa.
Kóre tura qalady qashqan túlki
Qutylmasyn bilgen soń, qur qashqanǵa.
Aýzyn ashyp, qoqaqtap, tisin qaırap,
Ol da talas qylady shybyn janǵa.
Qyzyq kórer kóńildi bolsa ańshylar,
Shabar jerin qaramas jyǵylǵanǵa.
Qyryq pyshaqpen qyrjyńdap turǵan túlki
O daǵy osal jaý emes, qyran pańǵa.
Segiz naıza qolynda kóz aýdarmaı,
Batyr da aıal qylmaıdy erteń tańǵa.
Qanat, quıryq sýyldap, ysqyrady,
Jarq - jurq etip ekeýi aıqasady,
Jeke batyr shyqqandaı qan maıdanǵa.
Bireýi – kók, bireýi – jer taǵysy,
Adam úshin batysyp, qyzyl qanǵa.
Qar – appaq, búrkit – qara, túlki – qyzyl,
Uqsaıdy qasa sulý shomylǵanǵa...
Qusy da, ıesi de qorazdanar,
Alpys eki aılaly túlki alǵanda.
«Úıirimen úsh toǵyz» dep jymyńdap,
Jasy úlkeni janyna baılanǵanda.
Taýdan jıde tergendeı ala berseń,
Bir jasaısyń qumaryń ár qanǵanda.
Kókirekte jamandyq esh nıet joq,
Ań bolady keńesiń qus salǵanda...
Uqpassyń ústirt qarap bulǵaqtasań,
Sýretin kóre almassyń, kóp baqpasań,
Kóleńkesi túsedi kókeıińe
Ár sózin bir oılanyp, salmaqtasań...
Sózdikpen jumys.
1. Qansonar - jańa jaýǵan qardaǵy iz.
2. Ǵanıbet - qyzyq, tamasha, kóńil kóterý.
3. Ańdaǵanda - túlkiniń izine túsýshilerdiń júrisi.
4. Tomaǵa - búrkittiń bas qaby.
5. Qyrymnan - alystan degen maǵynada « Qaqpan qurǵan - jambastap alar.
Tazy júgirtken – dińkási qatyp alar, Búrkit salǵan - qyzyqqa batyp alar» osylaısha oqyp shyǵyp maqaldyń maǵynasyn ashamyn. Saıatshylyq týraly maǵlumat beremin. Búrkittiń jasyna toqtalamyn. Búrkitti qalaı baǵyp - qaǵý kerektigi jóninde túsinik beremin « Tomaǵa», «Quıa», túsinik berý.
Búrkittiń jasyna qaraı bólinýi:
1. balapan
2. qantúbit
3. tirnek
4. tastúlek
5. muzbalaq
6. kóktúbit
7. qana
8. jańa
9. maıtúbit
10. barqyn
11. barshyn
12. shógel
13. kári búrkit
Qar - appaq, búrkit - qara, túlki - qyzyl, Uqsaıdy qasa sulý shomylǵanǵa...
- Bul qandaı tásil?
Bul shendestirý tásili kereǵar eki zatty nemese qubylysty qatar qoıa otyryp, kelesi bir zattyń, uǵymnyń, qubylystyń sıpatyn ańǵartatyn aıshyqtaýdyń bir túri.
Óleńdi qurylysyna qaraı taldaý.
Qan/so/nar/da // búr/kit/shi // shy/ǵa/dy ań/ǵa //
12 býyndy qara óleń uıqasy.
Óleń tarmaqtardan turady. 4 tarmaq bir shýmaq dep atalady. Tarmaq - býnaqtardan turady. Býnaqty - býyn quraıdy. Ár tarmaqtyń aıaǵyndaǵy býyndar úndestiginen uıqas shyǵady.
Fılosof aqyn kompozıtor
jazýshy klasık
Abaı kim?
aýdarmashy
Sazger Dana
ustaz qazaq jazba
qarasóz sheberi. ádebıetiniń negizin
qalaýshy
Abaı aýdarmalaryn óz aldyna bir taqyryp bir sabaq etip alsaq bolady. Mysaly: Lermontovtyń 27 óleńin aýdarypty.
Abaı – sazger
- Balalar, Abaı atamyzdyń qandaı óleńderin bilesińder?
- «Kózimniń qarasy», «Segiz aıaq», «Aıttym sálem Qalamqas», «Jelsiz túnde jaryq aı»
Sabaqtyń insert strategıasy boıynsha bekitý. Osy taqyryp boıynsha ne biletin edi, neni úırendi, bildi, ne jóninde bilgisi keledi.
Bilemin Bildim
(men úshin jańa aqparat) Bilgim keledi.
İV. Jańa sabaqty bekitý.
N. Nazarbaevtyń sózimen bekitý « Abaıdy tanytý arqyly biz Qazaqstandy álemge tanytamyz, qazaq halqyn tanytamyz. Abaı árqashan bizdiń ulttyq uranymyz bolýy tıis»- degen edi.
Al Muhtar Áýezov « Men Abaı tereńimen shómishtep qana ishtim» dese,
« Danalyqty izdeseń», Abaıdy oqy erinbe degen sóz jáne bar. Demek bilim kárimen sýsyndaǵyń kelse Abaıdy oqy, jas urpaq!
Biz tizerlep júrip kún keshken halyqpyz, árkimge jáýteńdep bas ıgen de halyqpyz. Endi biz tikemizden tik turdyq, bizdiń tizemiz búgilmeý úshin biz bilimdi bolýymyz kerek. Kók aspanda qyran qusyna qalyqtaýymyz kerek.
V. Úı tapsyrmasyn berý:
1. Oqýlyqtan 27 - 29 - betterdi oqý.
2. «Qansonarda búrkitshi shyǵady ańǵa» óleńiniń 3 shýmaǵyn jattap kelý.
3. Sózdikterdi jattaý.
Vİ. Oqýshylardyń jaýaptaryn baǵalaý.
Arys aýdany, M. Shahanov atyndaǵy jalpy orta mektebi
Qazaq tili men ádebıeti pániniń muǵalimi
Polatova Aınur Múslimbekqyzy
Sabaqtyń taqyryby: A. Qunanbaev « Qansonarda búrkitshi shyǵady ańǵa»
Sabaqtyń maqsaty:
1. Bilimdilik: Oqýshylarǵa Uly Abaı atamyzdyń qaldyrǵan asyl murany ár tárbıelenýshiniń oı – sanasyna jetkizý, óleńniń maǵynasyn tereń meńgertý. Halqymyzdyń saıasatshylyq óneri týraly maǵlumat berý.
2. Tárbıelik: Balalarǵa estetıkalyq ári ekologıalyq tárbıe berý. Qusbegilik ónerine baýlý.
3. Damytýshylyq: Oqýshylardyń sóıleý, tyńdaý mádenıetin, mánerlep oqý tehnıkasyn jetildirý.
Sabaqtyń tıpi: jańa sabaq
Sabaqtyń túri: qalypty sabaq.
Sabaqtyń ádis - tásili: suraq - jaýap, baıandaý, leksıa, pikir alysý, test, mátinmen jumys.
Sabaqtyń kórnekiligi: oqýlyqtar, býktemeler, kespe qaǵazdary, maqal - mátelder jazylǵan plakattar.
Pánaralyq baılanys: qazaq tili
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi: 1. Oqýshylarmen sálemdesý.
2. Oqýshylardyń sabaqqa qatysyn tekserý.
3. Oqýshylardyń zeıinderin sabaqqa aýdarý.
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý:
1. M. Ótemisulynyń ómiri men shyǵarmashylyǵy týraly málimet.
2. «Tarlanym» óleńin jattaý, taldaý.
3. Metafora týraly túsinik.
İİİ. Jańa taqyrypty túsindirý.
A. Qunanbaev « Qansonarda búrkitshi shyǵady ańǵa»
Abaı ata qazaǵymnyń tiregi,
Halqymyzdyń soǵyp turǵan júregi.
Tógetuǵyn sáýlesi men shýaǵyn,
Mańdaıdaǵy jarqyraǵan kún edi.
Ótip kettiń ómirden, qaldy úniń,
Sen ólgenmen, máńgi ólmes bar óleńiń,
Uǵyndyrǵan osynaý jas qadirin,
Urpaǵyńa qaldyrǵan ósıetiń,
Tanytqandaı qazaqtyń qasıetin.
«Poezıa men ónerdiń patshasy» dep
Urpaǵyń tur aldynda bas ıetin. – demekshi qazaqtyń bas aqyny, asqan poetıkalyq qýattyń ıesi, halyqtyń maqtanyshy Abaı Qunanbaıuly týraly áńgime bolmaq. Abaı – týǵan elin, jerin, tilin, dinin janyndaı jaqsy kórgen naǵyz ultjandy dana aqyn. Abaı qolyna qalam alyp, ǵylym men bilimniń aýyr azabyn arqalap, óz halqyn órkenıetti elderdiń qataryna qosýǵa tyrysqan, qazaqtyń rýhyn joǵary kótergen dana qolbasshymyz bolǵandyǵy barshamyzǵa málim. Sondyqtan, Abaıdy ulttyq jazba ádebıetimizdiń atasy dep tanyp bilýimiz kerek.
Suraq-jaýap.
Muǵalim: Al, balalar, meniń senderge qoıatyn mynadaı suraqtarym bar. Suraqtarǵa izdenip, jaýap berýge tyrysyńdar.
1) Abaı atalaryń qaı jyly, qashan, qaı jerde týdy?
Jaýaby: Qazaqtyń uly aqyny Abaı Qunanbaev 1845 jyly Semeı oblysy, qazirgi Abaı aýdany, Shyńǵys taýynda dúnıege kelgen.
2) Eskishe týǵan jyly qalaı atalady?
Jaýaby: Týǵan jyly – jylan.
3) Abaıdyń shyn aty kim?
Jaýaby: Abaıdyń shyn aty – Ibrahım.
4) Abaıdyń ákesiniń, sheshesiniń, ájesiniń attaryn atap bere otyryp, jeti atasyn aıtyp bere alasyńdar ma?
Jaýaby: Ákesi Qunanbaı, sheshesi Uljan, ájesi Zere, rýy tobyqty. Abaıdyń jeti atasy: Aıtek, Oljaı, Aıdos, Yrǵyzbaı, Óskenbaı, Qunanbaı, Abaı.
5) Abaı qaıda oqyp, bilim aldy?
Jaýaby: Abaı on jasynan qyrda musylmansha oqyǵan, on úsh jasynda Semeı qalasydaǵy musylman medresesinde oqyǵan. Medresede júrgiziletin din sabaǵyn ońaı meńgerip, kóp kitap oqyp, óz betinshe izdengen. Orys tilin jaqsy meńgergen. Jastaıynan el bastaýǵa aralasqan Abaı qazaqtyń bilgileri, sheshenderi, aqyndary, jyrshylarmen jıi kezdesip, óz halqynyń rýhanı mádenıetinen erte sýsyndaıdy. Ózi de bıler sekildi sheshen sóıleýge úırendi. Jas kúninde oqı almaǵanyn arman etip keıingi urpaqqa:
Jasymda ǵylym bar dep eskermedim,
Paıdasyn kóre tura teksermedim.
Er jetken soń túspedi ýysyma,
Qolymdy mezgilinen kesh sermedim, - dep ósıet qaldyrdy.
6) Abaıdyń qansha qara sózderi bar?
Jaýaby: 45 qara sózderi bar.
7 ) «Abaı joly» roman – epopeıasyn kim jazǵan?
Jaýaby: «Abaı joly «romanyn jazǵan Muhtar Áýezov.
Óleńniń taqyryby, óleńi 1897 jyly aqynnyń jazǵanyn, kóship - qonyp júrgen ata - babamyzdyń súıikti kásibiniń biri – tazy júgirtip, qyran qus salý ekendigi, ári ań-qustardy beı-bereket aýlamaǵandyǵy týraly atap ótemin.
Elektrondyq oqýlyqty tyńdatý
Abaı (1845 - 1904)
Qazaqtyń kemeńger aqyny Abaı Qunanbaev týǵan ádebıetine jańa, órleý dáýirin ákeldi. Ol aqyn, dastanshy, aýdarmashy, sazger, ǵulama - oıshyl, gýmanıs, aǵartýshy boldy. Abaı qazaqtyń kórkem jazba ádebıetiniń negizin saldy, ádebı tilin qulpyrtyp, ony nebir aıshyqty, beıneli sózdermen baıytty. Aqyn tek qazaq emes, álem ádebıetiniń bıigindegi jeke dara tulǵa boldy. Abaı poezıasy – ımandylyq, tereń adamgershilik, oıshyldyqqa baýlıtyn poezıa.
Ol «Adamdy, Allany, ádiletti súı» dep artyna ósıet qaldyrdy. «Ákeńniń balasy emes, Adamnyń balasy bol», «Birińdi qazaq biriń dos kórmeseń, istiń bári bos» degen qasıetti naqyldary qaı zaman, qaı qoǵamda, qaı adamzatqa bolmasyn ortaq taǵylym ispettes.
Abaı – óz zamanynyń iri tulǵasy Qunanbaı Óskenbaıulynyń otbasynda dúnıege keledi. Ertegishil ájesi Zere men baısaldy, dana minezdi Uljannyń tárbıesin kóredi. Semeıdegi «Ahmet – Rıza» medresesinde bilim alady. Orys tilin óz betimen meńgerip, sol arqyly álem ádebıeti, óneri, ǵylymy, pálsapasyna aıaq basady. Alǵan bilimi, úlgi - ónegesin óz halqyna tarata bastaıdy.
Abaı – halyqshyl, synshyl, shynshyl aqyn boldy. Qazaq ádebıetine synshyl realızm baǵytyn alyp keldi.
Abaı ózi aralasyp júrgen ortasyn ózgertip, túzetkisi keledi. elge pále ákelýshi emes, qoǵamyna paıdaly eńbek eterlik adamdar shyǵarǵysy keledi... Jas býyndy mádenıetke jetkizýdi oılaıdy. Solardy ózine qosýǵa tyrysady...
... Osynyń bárin qaýymyna, zamandastaryna jetkizip, málim eterlik qural – aqyndyq, óleń bolady.
Men jazbaımyn óleńdi ermek úshin,
Joq - bardy, ertegini termek úshin.
Kókiregi sezimdi, tili oramdy
Jazdym úlgi jastarǵa bermek úshin, –
deıdi Abaı...
Qansonarda búrkitshi shyǵady ańǵa
(Qysqartylyp alyndy)
Qansonarda búrkitshi shyǵady ańǵa,
Tastan túlki tabylar ańdyǵanǵa.
Jaqsy at pen tatý joldas – bir ǵanıbet,
Yńǵaıly yqsham kıim ańshy adamǵa.
Salań etip jolyqsa qaıtqan izi,
Saǵadan sympyń qaǵyp iz shalǵanda.
Búrkitshi taý basynda, qaǵýshy oıda.
İzdiń betin túzetip ańdaǵanda,
Tomaǵasyn tartqanda bir qyrymnan,
Qyran qus kózi kórip samǵaǵanda.
Tómen ushsam, túlki órlep qutylar dep,
Qandy kóz qaıqań qaǵyp shyqsa aspanǵa.
Kóre tura qalady qashqan túlki
Qutylmasyn bilgen soń, qur qashqanǵa.
Aýzyn ashyp, qoqaqtap, tisin qaırap,
Ol da talas qylady shybyn janǵa.
Qyzyq kórer kóńildi bolsa ańshylar,
Shabar jerin qaramas jyǵylǵanǵa.
Qyryq pyshaqpen qyrjyńdap turǵan túlki
O daǵy osal jaý emes, qyran pańǵa.
Segiz naıza qolynda kóz aýdarmaı,
Batyr da aıal qylmaıdy erteń tańǵa.
Qanat, quıryq sýyldap, ysqyrady,
Jarq - jurq etip ekeýi aıqasady,
Jeke batyr shyqqandaı qan maıdanǵa.
Bireýi – kók, bireýi – jer taǵysy,
Adam úshin batysyp, qyzyl qanǵa.
Qar – appaq, búrkit – qara, túlki – qyzyl,
Uqsaıdy qasa sulý shomylǵanǵa...
Qusy da, ıesi de qorazdanar,
Alpys eki aılaly túlki alǵanda.
«Úıirimen úsh toǵyz» dep jymyńdap,
Jasy úlkeni janyna baılanǵanda.
Taýdan jıde tergendeı ala berseń,
Bir jasaısyń qumaryń ár qanǵanda.
Kókirekte jamandyq esh nıet joq,
Ań bolady keńesiń qus salǵanda...
Uqpassyń ústirt qarap bulǵaqtasań,
Sýretin kóre almassyń, kóp baqpasań,
Kóleńkesi túsedi kókeıińe
Ár sózin bir oılanyp, salmaqtasań...
Sózdikpen jumys.
1. Qansonar - jańa jaýǵan qardaǵy iz.
2. Ǵanıbet - qyzyq, tamasha, kóńil kóterý.
3. Ańdaǵanda - túlkiniń izine túsýshilerdiń júrisi.
4. Tomaǵa - búrkittiń bas qaby.
5. Qyrymnan - alystan degen maǵynada « Qaqpan qurǵan - jambastap alar.
Tazy júgirtken – dińkási qatyp alar, Búrkit salǵan - qyzyqqa batyp alar» osylaısha oqyp shyǵyp maqaldyń maǵynasyn ashamyn. Saıatshylyq týraly maǵlumat beremin. Búrkittiń jasyna toqtalamyn. Búrkitti qalaı baǵyp - qaǵý kerektigi jóninde túsinik beremin « Tomaǵa», «Quıa», túsinik berý.
Búrkittiń jasyna qaraı bólinýi:
1. balapan
2. qantúbit
3. tirnek
4. tastúlek
5. muzbalaq
6. kóktúbit
7. qana
8. jańa
9. maıtúbit
10. barqyn
11. barshyn
12. shógel
13. kári búrkit
Qar - appaq, búrkit - qara, túlki - qyzyl, Uqsaıdy qasa sulý shomylǵanǵa...
- Bul qandaı tásil?
Bul shendestirý tásili kereǵar eki zatty nemese qubylysty qatar qoıa otyryp, kelesi bir zattyń, uǵymnyń, qubylystyń sıpatyn ańǵartatyn aıshyqtaýdyń bir túri.
Óleńdi qurylysyna qaraı taldaý.
Qan/so/nar/da // búr/kit/shi // shy/ǵa/dy ań/ǵa //
12 býyndy qara óleń uıqasy.
Óleń tarmaqtardan turady. 4 tarmaq bir shýmaq dep atalady. Tarmaq - býnaqtardan turady. Býnaqty - býyn quraıdy. Ár tarmaqtyń aıaǵyndaǵy býyndar úndestiginen uıqas shyǵady.
Fılosof aqyn kompozıtor
jazýshy klasık
Abaı kim?
aýdarmashy
Sazger Dana
ustaz qazaq jazba
qarasóz sheberi. ádebıetiniń negizin
qalaýshy
Abaı aýdarmalaryn óz aldyna bir taqyryp bir sabaq etip alsaq bolady. Mysaly: Lermontovtyń 27 óleńin aýdarypty.
Abaı – sazger
- Balalar, Abaı atamyzdyń qandaı óleńderin bilesińder?
- «Kózimniń qarasy», «Segiz aıaq», «Aıttym sálem Qalamqas», «Jelsiz túnde jaryq aı»
Sabaqtyń insert strategıasy boıynsha bekitý. Osy taqyryp boıynsha ne biletin edi, neni úırendi, bildi, ne jóninde bilgisi keledi.
Bilemin Bildim
(men úshin jańa aqparat) Bilgim keledi.
İV. Jańa sabaqty bekitý.
N. Nazarbaevtyń sózimen bekitý « Abaıdy tanytý arqyly biz Qazaqstandy álemge tanytamyz, qazaq halqyn tanytamyz. Abaı árqashan bizdiń ulttyq uranymyz bolýy tıis»- degen edi.
Al Muhtar Áýezov « Men Abaı tereńimen shómishtep qana ishtim» dese,
« Danalyqty izdeseń», Abaıdy oqy erinbe degen sóz jáne bar. Demek bilim kárimen sýsyndaǵyń kelse Abaıdy oqy, jas urpaq!
Biz tizerlep júrip kún keshken halyqpyz, árkimge jáýteńdep bas ıgen de halyqpyz. Endi biz tikemizden tik turdyq, bizdiń tizemiz búgilmeý úshin biz bilimdi bolýymyz kerek. Kók aspanda qyran qusyna qalyqtaýymyz kerek.
V. Úı tapsyrmasyn berý:
1. Oqýlyqtan 27 - 29 - betterdi oqý.
2. «Qansonarda búrkitshi shyǵady ańǵa» óleńiniń 3 shýmaǵyn jattap kelý.
3. Sózdikterdi jattaý.
Vİ. Oqýshylardyń jaýaptaryn baǵalaý.
You Might Also Like
