Abaı Qunanbaev «Shoqpardaı kekili bar qamys qulaq»
Sabaqtyń taqyryby: Abaı Qunanbaev «Shoqpardaı kekili bar qamys qulaq» óleńi
Sabaqtyń maqsaty:
1. Abaı Qunanbaıulynyń ómiri men shyǵarmashylyǵy týraly túsindirý. Aqyn shyǵarmalarynyń taqyryby týraly málimetter berý. «Shoqpardaı kekili bar qamys qulaq» óleńindegi adamnyń, er jigittiń senimdi serigi – báıge atynyń syny men baǵasynyń berilýi.
2. Tapsyrmalar arqyly oqýshylardyń oılaý qabiletterin, til baılyqtaryn damytý.
3. Uly aqynǵa degen qurmet, maqtanysh sezimderin tárbıeleýge yqpal etý. Aqyn shyǵarmalary arqyly balalar boıyna adamgershilik qasıetterdi tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: jańa bilimdi meńgertý
Sabaqtyń ádisi: suraq - jaýap, baıandaý, mánerlep oqý, lıngvısıkalyq túsindirmeli oqytý, suhbat júrgizý Pánaralyq baılanys: bıologıa, qazaq tili
Kútiletin nátıje: Abaı shyǵarmalaryndaǵy ómirlik qundylyqtardy taný, júırikti baptaý, ony báıgege qosý qazaq balasy úshin úlken óner bolǵanyn bilý. Sabaqtyń kórnekiligi: aqyn portreti, ınteraktıvti taqta, oqýshynyń dápteri
Sabaqtyń barysy: İ Uıymdastyrý
İİ Úı tapsyrmasyn tekserý: «Jaqsy men jaman adamnyń qasıetteri» Satylaı keshendi taldaý jáne óleńnen jaman men jaqsy qasıetterdi jazyp kelý.
Rashıtova Sabınanyń satylaı keshendi taldaýy. «Jaqsy men jaman adamnyń qasıetteri» SKT
1. Avtory: Súıinbaı Aronuly 1815 - 1898 jyldar aralyǵynda Jambyl aýdanynda ómir súrgen asqan aıtys sheberi, ádil synshy, Jambyldyń ustazy.
2. Taqyryby: «Jaqsy men jaman adamnyń qasıetteri»
3. Janr túri: Lırıka (kóńil - kúı lırıkasy)
4. Ideıasy: adamgershilik asyl qasıetterdi dáripteý
5. Shýmaq sany: 3
6. Tarmaq sany: 42
7. Býnaq sany: 3
8. Býyn sany: 11 - 12
9. Uıqas túri: aralas
10. Ádebı - teorıalyq uǵymdar
10. 1 Trop - sózdi qubyltý
a) metafora - kókiregi - kór, kózi - soqyr
á) metonımıa - jamandar, jaqsylar
b) antonım - jaqsy - jaman, úlken - kishi, alys - jaqyn,
v) sınonım - úlken, kesek,
g) dısfemızm - ótirikshi, ósekshi,
10. 3. Sózdi ajarlaý
a) Teńeý el - jurtynyń qalasyndaı, ámme jurttyń anasyndaı, eliniń aǵasyndaı, alma, óriktiń aǵashyndaı, janbaı qalǵan shalasyndaı, sıyrdyń tentek bolǵan tanasyndaı, jylqynyń qotyr bolǵan alasyndaı, basshy serkesindeı, qalyń júndi kórpesindeı, kúımeı pisken bólkesindeı, jyl qusyndaı, baltanyń uńǵysyndaı, aqyly aýysqan adamnyń jyndysyndaı
11. Túsindirme sózdik: tana - sıyr jasy
Tańgatarov Jangeldi jaqsy men jaman qasıetterdi jazyp kelip, óz oıyn aıtty.
1. Jaqsy adam qasıetteri – eshkimdi jatsynbaıdy, sózine saq, eldiń aǵasy, eldiń basshy serkesi, júzi jyly, sózi maıda, júzi jaqsy, úlken - kishiniń bári jaqsy, jyl qusyndaı, alysty jaqyn eter
2. Jaman adam qasıetteri – kókiregi – kór, kózi – soqyr, júrer joldan tal túste adasýshy, ótirikshi, ósegi kóp, iritki salýshy, el arasyn sózben byqsytýshy, urynshaq, tentek, súıkimsiz, jylqynyń qotyr bolǵan alasyndaı, jaman adam baltanyń uńǵysyndaı, ósek - aıań aıtyp júredi, keýdesi úlken, sózi kesek, aqyly aýysqan.
İİ Qyzyǵýshylyqty oıatý. «Oı qozǵar» ádisi (ınteraktıvti taqtadaǵy oı qazyǵy etip alǵan pikirlerdi oqý) 1.“Abaıdy tanytý arqyly biz Qazaqstandy álemge tanytamyz, qazaq halqyn tanytamyz. Abaı árqashan bizdiń ulttyq uranymyz bolýy tıis.” N. Nazarbaev
2. “Qazaqtyń bas aqyny – Abaı (shyn aty - Ibrahım) Qunanbaev. Onan asqan burynǵy - sońǵy zamanda qazaq balasynda biz biletin aqyn bolǵan joq.” A. Baıtursynov
3. “Abaı lebi, Abaı úni, Abaı tynysy – zaman tynysy, halyq úni. Búgin ol ún bizdiń de únge qosylyp, jańǵyryp, jańa óris alyp tur.” M. Áýezov
İİİ Jańa sabaq «Maǵynany taný» kezeńi
a) Abaı HİH ǵasyrdaǵy qazaqtyń danyshpan, sýretker aqyny, óz urpaǵyn óner - bilimge úndegen oıly aǵartýshy ekendigin túsindirý.
1845 - 1904 jyldarda ómir súrgen, qazaq ádebıetiniń atasy, qazaqtyń Uly aqyny Shyǵys Qazaqstan oblysy, Shyńǵystaý bókterinde dúnıege kelgen. Ájesi Zere, anasy Uljan. Tabıǵat lırıkasyna baılanysty óleńder jazǵan, sazger, aýdarmashy (arab, parsy, túrik, orys aqyndarynyń shyǵarmasyn aýdarǵan)
Abaı tegi: 1. Kishİk 2. Áıtek 3. Oljaı 4. Qaıdos 5. Yrǵyzbaı 6. Óskenbaı 7. Qunanbaı
Analary: 1. Kúńke - Qudaıberdi - Shákárim.
2. Uljan – Táńirberdi, Abaı, Ysqaq, Ospan
3. Aıqyz – Halıolla, Ysmaǵul
4. Torǵaı (Nurǵanym) – bala joq
Oqýlyqpen jumys. Bala Abaı týraly oqý. «Asosıasıa» ádisi (dápterlerine jazyp otyrý, túrtip alý.) Shartty belgilermen jumys. «v»- bilemin, «+» - jańalyq, «-»- bilmeımin, «?»- tolyǵyraq bilgisi keledi.
á) Abaı týraly ne bilemiz? taqyrybyna suhbattasý
b) Óleńniń taqyryby, attyń syny - jaratylystyń jandy bir beınesi bolǵan báıge atqa arnalǵan óleń. Ǵasyrlar boıynda mal ósirýmen, kóshpeli kúıde tirlik etken eldiń aqyny attyń baǵasyn ózgeshe túsinedi. Sonyń ishinde báıge attyń orny múlde bólek. Ol qazaqtyń baǵzy zamannan bergi aýyzsha ádebıetinde de san alýan «qıal pyraǵy» bolyp jyrlanyp kelgen. Abaı ómir keshken kezde de at – er qanaty júırik at, ásirese, qazaq bilgen janýardyń ishindegi adamǵa eń ystyǵy, qadirlisi ekendigi. b) «Shoqpardaı kekili bar qamys qulaq» óleńin barlyq oqýshylar oqýlyqtan daýys yrǵaǵymen mánerlep oqý, ınteraktıvti taqtadan jylqynyń syrtqy múshelerin kórsetý, sondaı - aq, aqyn sýretteýinen attyń túr - tulǵasy, júris - turysy, shabys - jelisi beıneli sózdermen aıshyqtalǵany jaıly oqýshylarǵa málimetter berý.
v) Sózdik jumys «Sózmarjan»
Saǵaq – jylqynyń saǵaldyryq turatyn tamaǵynyń astyńǵy jaǵy.
Jersoǵar – at tuıaǵynyń art jaǵyndaǵy qatty jeri, óksheligi.
Ashamaıly – ashamaı salynǵan degen maǵynada.
Ashamaı – atqa minip júre almaıtyn jas balalar úshin jasalǵan arnaýly maǵynada: arsa - arsa bolǵan, arbıǵan.
Shiderlik – attyń sıraǵynyń shider salatyn jeri.
Shider – attyń sıraǵynyń eki aıaǵy men artqy bir aıaǵyn qosyp salatyn tusaý.
g) Muǵalimniń túsindirmesi: Júırik baptap, ony báıgege qosý qazaq balasy úshin úlken óner bolǵan. Bul óleńde Abaı báıge atynyń músinin bergen. At sıpatyn beretin árbir sózge toqtalatyn bolsaq, mysaly, «jaýyryny etsiz taqtaıdaı - aq» degen óleń jolyna úńileıikshi. Júırik atta artyq et bolýy múmkin emes. Sol sebepti de jaýyryndy etsiz taqtaıǵa teńeýi aqynnyń shyndyǵy bolyp keledi. Nemese «arty taltaq» degen sýretteme bar. Báıge artynyń qoltyǵy, sany yqsham bolyp, bir - birine jabysyp jatsa, shapqan kezde adymy ashyla ma? «qoıan jaq», «qoı moıyndy» degen sýrettemeler qaz - qalpynda alǵanda tym qarapaıym - aq. Al qoıannyń jaǵy – ol qýraǵan etsiz jaq. Júıriktiń jaǵy maıly bolyp kelmeıtinin aqyn osy «qoıan jaqpen» berip otyr. Osylaısha árbir beıneli sózge túsinik berý kerek.
İÚ Bekitý «Oıtolǵanys» kezeńi 3 topqa tapsyrma berý.
Dáptermen jumys 1 - keste
Óleńniń alǵashqy shýmaǵynan dene múshelerin tirkesken sózimen terip jaz
Shoqpardaı kekil, qamys qulaq, qoı moıyn, qoıan jaq, bóken qabaq, aýyz omyrtqa, maıda jal, oı jelke
Osy sózderden omonım bolatyn sózderdi tap, mysal keltir
Qoı
1. Qorada qoı sý iship tur
2. Kitapty ornyna qoı
Oı
1. Onyń oıy ushqyr
2. Aýyl oıǵa qaraı qonys tepti
Jaq
1. Ot jaq
2. Adamnyń dene múshesi
3. İ, İİ, İİİ jaq
Tirkesken sózderdiń ishinen tasymaldaýǵa bolmaıtyn sózderdi tap
Qoı
Jaq
Aýyz
Jal
Oı
2 - keste Óleńnen jylqynyń dene múshelerin terip, jaz
Jaýaby: kekil, qulaq, moıyn, jaq, qabaq, aýyz omyrtqa, jal, jelke, muryn, erin, tis, qabyrǵa, jota, omyraý, tós, baqaı, tuıaq, shyntaq, aıaq, jaýyryn, saýyr, myqyn, quıryq, qyl, urshyq, san, baýyr, tirsek (shiderli), kóz
Osy sózderge suraq qoı Suraǵy: ne? Qaı sóz tabyna jatady? Sóz taby: zat esim 3 - keste «Bes joldy óleń» (jańa sabaqqa baılanysty bes joldan turatyn qorytyndy shyǵarý) 1. Kim? Ne? Abaı 2. Qandaı? Aqyldy, zerek 3. Ne istedi? Oqydy, jazdy, qaldyrdy 4. Sóılem Abaı qazaqtyń uly aqyny
5. Sınonım Abaı – aqyn Tolyqtyrý testi 4 - keste
Batyrlar jyryndaǵy, ertegilerdegi batyrlar Astyna mingen aty
Alpamys - Baıshubar
Qobylandy - Taıbýryl
Ertóstik - Shalquıryq
Kúltegin - Qarager
Kendebaı - Kerqula
Jańa sabaqty pysyqtaýǵa arnalǵan suraqtar:
1. Abaı atamyzdyń sýretteýindegi attyń syny sóz óneri bolǵanda, sýrettegi at beınesi ónerdiń qaı túrine jatady?
2. Ónerdiń basqa qandaı túrin bilesińder?
3. «At - er qanaty» degen qanatty sózdiń shyǵýy nelikten dep oılaısyńdar?
4. Jylqy maly týraly qandaı án, bı, kúı attaryn bilesińder?
5. At jaıly qandaı maqal - mátelder bilemiz?
1. At bıeden, Arýana túıeden.
2. Tulpar shaba jetiledi, Suńqar usha jetiledi.
3. At qulynnan, Batyr baladan.
4. At tuıaǵyn taı basar.
5. Attyń aty úlken, túıeniń tabany úlken.
6. Erge laıyq at bitedi, Qyzǵa laıyq sán bitedi.
Sonymen oqýshylar, jaqsy atty tanyp bildik pe? Óleńniń ıdeıasy:
er qanaty jaqsy atty sýretteý, taný.
Óleńniń túıini: «Shapsa júırik, minse berik, jýan, jýas. Razy emen osyndaı at minbesem»
Ú Úıge tapsyrma berý kezeńi 1 - topqa. Óleńnen ózderińe unaǵan 3 shýmaǵyn mánerlep jatqa oqý, epıtet sózderdi jazý. 2 - topqa mazmunyn qara sózben jazý. 3 - topqa teńeý sózderdi jazý, attyń sýretin salý. Úsh topqa da satylaı keshendi taldaý. Úİ Oqýshylar bilimin baǵalaý kezeńi.
«Shoqpardaı kekili bar qamys qulaq» SKT
1. Avtory: Abaı Qunanbaıuly 1845 - 1904 jyldar aralyǵynda Shyǵys Qazaqstan oblysynda ómir súrgen, aqyn, aýdarmashy, jazba ádebıettiń negizin salýshy.
2. Taqyryby: «Shoqpardaı kekili bar qamys qulaq»
3. Janr túri: Lırıka
4. Ideıasy: er qanaty jaqsy atty sýretteý
5. Shýmaq sany: 7
6. Tarmaq sany: 28
7. Býnaq sany: 3
8. Býyn sany: 11
9. Uıqas túri: qara óleń
10. Ádebı - teorıalyq uǵymdar
10. 1 Trop - sózdi qubyltý
a) omonım - kósem, er, at
á) epıtet – qoı moıyndy, salqy tósti, shaqpaq etti, qamys qulaq, bóken qabaq, qoıan jaq, teke muryn, bota tirsek,
b) teńeý - shoqpardaı, toıattaǵan búrkitteı, jalpaq taqtaıdaı,
11. Túsindirme sózdik:
a) saǵaq -
á) uma -
b) aıań -
v) alshy -
g) alamaıly -
12. Óleńniń túıini: «... Shapsa júırik, minse berik, jýan, jýas Razy emen osyndaı at minbesem»
Sabaqtyń maqsaty:
1. Abaı Qunanbaıulynyń ómiri men shyǵarmashylyǵy týraly túsindirý. Aqyn shyǵarmalarynyń taqyryby týraly málimetter berý. «Shoqpardaı kekili bar qamys qulaq» óleńindegi adamnyń, er jigittiń senimdi serigi – báıge atynyń syny men baǵasynyń berilýi.
2. Tapsyrmalar arqyly oqýshylardyń oılaý qabiletterin, til baılyqtaryn damytý.
3. Uly aqynǵa degen qurmet, maqtanysh sezimderin tárbıeleýge yqpal etý. Aqyn shyǵarmalary arqyly balalar boıyna adamgershilik qasıetterdi tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: jańa bilimdi meńgertý
Sabaqtyń ádisi: suraq - jaýap, baıandaý, mánerlep oqý, lıngvısıkalyq túsindirmeli oqytý, suhbat júrgizý Pánaralyq baılanys: bıologıa, qazaq tili
Kútiletin nátıje: Abaı shyǵarmalaryndaǵy ómirlik qundylyqtardy taný, júırikti baptaý, ony báıgege qosý qazaq balasy úshin úlken óner bolǵanyn bilý. Sabaqtyń kórnekiligi: aqyn portreti, ınteraktıvti taqta, oqýshynyń dápteri
Sabaqtyń barysy: İ Uıymdastyrý
İİ Úı tapsyrmasyn tekserý: «Jaqsy men jaman adamnyń qasıetteri» Satylaı keshendi taldaý jáne óleńnen jaman men jaqsy qasıetterdi jazyp kelý.
Rashıtova Sabınanyń satylaı keshendi taldaýy. «Jaqsy men jaman adamnyń qasıetteri» SKT
1. Avtory: Súıinbaı Aronuly 1815 - 1898 jyldar aralyǵynda Jambyl aýdanynda ómir súrgen asqan aıtys sheberi, ádil synshy, Jambyldyń ustazy.
2. Taqyryby: «Jaqsy men jaman adamnyń qasıetteri»
3. Janr túri: Lırıka (kóńil - kúı lırıkasy)
4. Ideıasy: adamgershilik asyl qasıetterdi dáripteý
5. Shýmaq sany: 3
6. Tarmaq sany: 42
7. Býnaq sany: 3
8. Býyn sany: 11 - 12
9. Uıqas túri: aralas
10. Ádebı - teorıalyq uǵymdar
10. 1 Trop - sózdi qubyltý
a) metafora - kókiregi - kór, kózi - soqyr
á) metonımıa - jamandar, jaqsylar
b) antonım - jaqsy - jaman, úlken - kishi, alys - jaqyn,
v) sınonım - úlken, kesek,
g) dısfemızm - ótirikshi, ósekshi,
10. 3. Sózdi ajarlaý
a) Teńeý el - jurtynyń qalasyndaı, ámme jurttyń anasyndaı, eliniń aǵasyndaı, alma, óriktiń aǵashyndaı, janbaı qalǵan shalasyndaı, sıyrdyń tentek bolǵan tanasyndaı, jylqynyń qotyr bolǵan alasyndaı, basshy serkesindeı, qalyń júndi kórpesindeı, kúımeı pisken bólkesindeı, jyl qusyndaı, baltanyń uńǵysyndaı, aqyly aýysqan adamnyń jyndysyndaı
11. Túsindirme sózdik: tana - sıyr jasy
Tańgatarov Jangeldi jaqsy men jaman qasıetterdi jazyp kelip, óz oıyn aıtty.
1. Jaqsy adam qasıetteri – eshkimdi jatsynbaıdy, sózine saq, eldiń aǵasy, eldiń basshy serkesi, júzi jyly, sózi maıda, júzi jaqsy, úlken - kishiniń bári jaqsy, jyl qusyndaı, alysty jaqyn eter
2. Jaman adam qasıetteri – kókiregi – kór, kózi – soqyr, júrer joldan tal túste adasýshy, ótirikshi, ósegi kóp, iritki salýshy, el arasyn sózben byqsytýshy, urynshaq, tentek, súıkimsiz, jylqynyń qotyr bolǵan alasyndaı, jaman adam baltanyń uńǵysyndaı, ósek - aıań aıtyp júredi, keýdesi úlken, sózi kesek, aqyly aýysqan.
İİ Qyzyǵýshylyqty oıatý. «Oı qozǵar» ádisi (ınteraktıvti taqtadaǵy oı qazyǵy etip alǵan pikirlerdi oqý) 1.“Abaıdy tanytý arqyly biz Qazaqstandy álemge tanytamyz, qazaq halqyn tanytamyz. Abaı árqashan bizdiń ulttyq uranymyz bolýy tıis.” N. Nazarbaev
2. “Qazaqtyń bas aqyny – Abaı (shyn aty - Ibrahım) Qunanbaev. Onan asqan burynǵy - sońǵy zamanda qazaq balasynda biz biletin aqyn bolǵan joq.” A. Baıtursynov
3. “Abaı lebi, Abaı úni, Abaı tynysy – zaman tynysy, halyq úni. Búgin ol ún bizdiń de únge qosylyp, jańǵyryp, jańa óris alyp tur.” M. Áýezov
İİİ Jańa sabaq «Maǵynany taný» kezeńi
a) Abaı HİH ǵasyrdaǵy qazaqtyń danyshpan, sýretker aqyny, óz urpaǵyn óner - bilimge úndegen oıly aǵartýshy ekendigin túsindirý.
1845 - 1904 jyldarda ómir súrgen, qazaq ádebıetiniń atasy, qazaqtyń Uly aqyny Shyǵys Qazaqstan oblysy, Shyńǵystaý bókterinde dúnıege kelgen. Ájesi Zere, anasy Uljan. Tabıǵat lırıkasyna baılanysty óleńder jazǵan, sazger, aýdarmashy (arab, parsy, túrik, orys aqyndarynyń shyǵarmasyn aýdarǵan)
Abaı tegi: 1. Kishİk 2. Áıtek 3. Oljaı 4. Qaıdos 5. Yrǵyzbaı 6. Óskenbaı 7. Qunanbaı
Analary: 1. Kúńke - Qudaıberdi - Shákárim.
2. Uljan – Táńirberdi, Abaı, Ysqaq, Ospan
3. Aıqyz – Halıolla, Ysmaǵul
4. Torǵaı (Nurǵanym) – bala joq
Oqýlyqpen jumys. Bala Abaı týraly oqý. «Asosıasıa» ádisi (dápterlerine jazyp otyrý, túrtip alý.) Shartty belgilermen jumys. «v»- bilemin, «+» - jańalyq, «-»- bilmeımin, «?»- tolyǵyraq bilgisi keledi.
á) Abaı týraly ne bilemiz? taqyrybyna suhbattasý
b) Óleńniń taqyryby, attyń syny - jaratylystyń jandy bir beınesi bolǵan báıge atqa arnalǵan óleń. Ǵasyrlar boıynda mal ósirýmen, kóshpeli kúıde tirlik etken eldiń aqyny attyń baǵasyn ózgeshe túsinedi. Sonyń ishinde báıge attyń orny múlde bólek. Ol qazaqtyń baǵzy zamannan bergi aýyzsha ádebıetinde de san alýan «qıal pyraǵy» bolyp jyrlanyp kelgen. Abaı ómir keshken kezde de at – er qanaty júırik at, ásirese, qazaq bilgen janýardyń ishindegi adamǵa eń ystyǵy, qadirlisi ekendigi. b) «Shoqpardaı kekili bar qamys qulaq» óleńin barlyq oqýshylar oqýlyqtan daýys yrǵaǵymen mánerlep oqý, ınteraktıvti taqtadan jylqynyń syrtqy múshelerin kórsetý, sondaı - aq, aqyn sýretteýinen attyń túr - tulǵasy, júris - turysy, shabys - jelisi beıneli sózdermen aıshyqtalǵany jaıly oqýshylarǵa málimetter berý.
v) Sózdik jumys «Sózmarjan»
Saǵaq – jylqynyń saǵaldyryq turatyn tamaǵynyń astyńǵy jaǵy.
Jersoǵar – at tuıaǵynyń art jaǵyndaǵy qatty jeri, óksheligi.
Ashamaıly – ashamaı salynǵan degen maǵynada.
Ashamaı – atqa minip júre almaıtyn jas balalar úshin jasalǵan arnaýly maǵynada: arsa - arsa bolǵan, arbıǵan.
Shiderlik – attyń sıraǵynyń shider salatyn jeri.
Shider – attyń sıraǵynyń eki aıaǵy men artqy bir aıaǵyn qosyp salatyn tusaý.
g) Muǵalimniń túsindirmesi: Júırik baptap, ony báıgege qosý qazaq balasy úshin úlken óner bolǵan. Bul óleńde Abaı báıge atynyń músinin bergen. At sıpatyn beretin árbir sózge toqtalatyn bolsaq, mysaly, «jaýyryny etsiz taqtaıdaı - aq» degen óleń jolyna úńileıikshi. Júırik atta artyq et bolýy múmkin emes. Sol sebepti de jaýyryndy etsiz taqtaıǵa teńeýi aqynnyń shyndyǵy bolyp keledi. Nemese «arty taltaq» degen sýretteme bar. Báıge artynyń qoltyǵy, sany yqsham bolyp, bir - birine jabysyp jatsa, shapqan kezde adymy ashyla ma? «qoıan jaq», «qoı moıyndy» degen sýrettemeler qaz - qalpynda alǵanda tym qarapaıym - aq. Al qoıannyń jaǵy – ol qýraǵan etsiz jaq. Júıriktiń jaǵy maıly bolyp kelmeıtinin aqyn osy «qoıan jaqpen» berip otyr. Osylaısha árbir beıneli sózge túsinik berý kerek.
İÚ Bekitý «Oıtolǵanys» kezeńi 3 topqa tapsyrma berý.
Dáptermen jumys 1 - keste
Óleńniń alǵashqy shýmaǵynan dene múshelerin tirkesken sózimen terip jaz
Shoqpardaı kekil, qamys qulaq, qoı moıyn, qoıan jaq, bóken qabaq, aýyz omyrtqa, maıda jal, oı jelke
Osy sózderden omonım bolatyn sózderdi tap, mysal keltir
Qoı
1. Qorada qoı sý iship tur
2. Kitapty ornyna qoı
Oı
1. Onyń oıy ushqyr
2. Aýyl oıǵa qaraı qonys tepti
Jaq
1. Ot jaq
2. Adamnyń dene múshesi
3. İ, İİ, İİİ jaq
Tirkesken sózderdiń ishinen tasymaldaýǵa bolmaıtyn sózderdi tap
Qoı
Jaq
Aýyz
Jal
Oı
2 - keste Óleńnen jylqynyń dene múshelerin terip, jaz
Jaýaby: kekil, qulaq, moıyn, jaq, qabaq, aýyz omyrtqa, jal, jelke, muryn, erin, tis, qabyrǵa, jota, omyraý, tós, baqaı, tuıaq, shyntaq, aıaq, jaýyryn, saýyr, myqyn, quıryq, qyl, urshyq, san, baýyr, tirsek (shiderli), kóz
Osy sózderge suraq qoı Suraǵy: ne? Qaı sóz tabyna jatady? Sóz taby: zat esim 3 - keste «Bes joldy óleń» (jańa sabaqqa baılanysty bes joldan turatyn qorytyndy shyǵarý) 1. Kim? Ne? Abaı 2. Qandaı? Aqyldy, zerek 3. Ne istedi? Oqydy, jazdy, qaldyrdy 4. Sóılem Abaı qazaqtyń uly aqyny
5. Sınonım Abaı – aqyn Tolyqtyrý testi 4 - keste
Batyrlar jyryndaǵy, ertegilerdegi batyrlar Astyna mingen aty
Alpamys - Baıshubar
Qobylandy - Taıbýryl
Ertóstik - Shalquıryq
Kúltegin - Qarager
Kendebaı - Kerqula
Jańa sabaqty pysyqtaýǵa arnalǵan suraqtar:
1. Abaı atamyzdyń sýretteýindegi attyń syny sóz óneri bolǵanda, sýrettegi at beınesi ónerdiń qaı túrine jatady?
2. Ónerdiń basqa qandaı túrin bilesińder?
3. «At - er qanaty» degen qanatty sózdiń shyǵýy nelikten dep oılaısyńdar?
4. Jylqy maly týraly qandaı án, bı, kúı attaryn bilesińder?
5. At jaıly qandaı maqal - mátelder bilemiz?
1. At bıeden, Arýana túıeden.
2. Tulpar shaba jetiledi, Suńqar usha jetiledi.
3. At qulynnan, Batyr baladan.
4. At tuıaǵyn taı basar.
5. Attyń aty úlken, túıeniń tabany úlken.
6. Erge laıyq at bitedi, Qyzǵa laıyq sán bitedi.
Sonymen oqýshylar, jaqsy atty tanyp bildik pe? Óleńniń ıdeıasy:
er qanaty jaqsy atty sýretteý, taný.
Óleńniń túıini: «Shapsa júırik, minse berik, jýan, jýas. Razy emen osyndaı at minbesem»
Ú Úıge tapsyrma berý kezeńi 1 - topqa. Óleńnen ózderińe unaǵan 3 shýmaǵyn mánerlep jatqa oqý, epıtet sózderdi jazý. 2 - topqa mazmunyn qara sózben jazý. 3 - topqa teńeý sózderdi jazý, attyń sýretin salý. Úsh topqa da satylaı keshendi taldaý. Úİ Oqýshylar bilimin baǵalaý kezeńi.
«Shoqpardaı kekili bar qamys qulaq» SKT
1. Avtory: Abaı Qunanbaıuly 1845 - 1904 jyldar aralyǵynda Shyǵys Qazaqstan oblysynda ómir súrgen, aqyn, aýdarmashy, jazba ádebıettiń negizin salýshy.
2. Taqyryby: «Shoqpardaı kekili bar qamys qulaq»
3. Janr túri: Lırıka
4. Ideıasy: er qanaty jaqsy atty sýretteý
5. Shýmaq sany: 7
6. Tarmaq sany: 28
7. Býnaq sany: 3
8. Býyn sany: 11
9. Uıqas túri: qara óleń
10. Ádebı - teorıalyq uǵymdar
10. 1 Trop - sózdi qubyltý
a) omonım - kósem, er, at
á) epıtet – qoı moıyndy, salqy tósti, shaqpaq etti, qamys qulaq, bóken qabaq, qoıan jaq, teke muryn, bota tirsek,
b) teńeý - shoqpardaı, toıattaǵan búrkitteı, jalpaq taqtaıdaı,
11. Túsindirme sózdik:
a) saǵaq -
á) uma -
b) aıań -
v) alshy -
g) alamaıly -
12. Óleńniń túıini: «... Shapsa júırik, minse berik, jýan, jýas Razy emen osyndaı at minbesem»
You Might Also Like
-
Orta ǵasyrlardaǵy Qazaqstan tarıhy
-
«Qasymnyń ǵasyrlyq toıy»
