InfoHub Logo

Abaı da tek dinı sana qalyptastyrýǵa, dinı adam tárbıeleýge umtylǵan emes, ol adamgershilikti adam, tolyq adam, kamılı ınsan modelın jasaýǵa, tárbıeleýge talpynǵan tulǵa. Alaıda bul degen sóz biz Jaratýshyny, onyń jibergen kitaptaryn, Elshilerin moıyndamaımyz degen oı týmaýy kerek. Hakim Abaı da, biz de bárin múltiksiz moıyndaımyz. Adamzattyń qarbalas, dınamıkalyq damý ústindegi qoǵamynda, ekonomıkalyq máseleler aldyńǵy qatarǵa shyǵyp turǵan zamanda, zamanǵa saı, zamannyń damý úrdisi men ıdeologıasyna saı  - dinı ustanymyz ben adamgershilik paıymymyz ushtasyp jatsa, XXI ǵasyr bıiginde adamzat qoǵamy adamgershilik ilimin, rýhanı álemdi basshylyqqa alsa degen nıetten týyndaǵan pikir.

Abaı óziniń dinı-fılosofıalyq oı-tujyrymdarynyń jemisi retinde - tolyq adam ilimin usynady. Abaıdyń armanyndaǵy tolyq adamnyń irgetasy dinmen ushtasyp, dinmen damıdy, dinmen jetiledi. Islam dinindegi, ıslam fılosofıasyndaǵy «tolyq adam» ilimi men Abaıdyń tolyq adamynyń arasynda prınsıpıaldy aıyrmashylyq joq. Óz dárejesinde Abaı ıslam dini men fılosofıasyndaǵy tolyq adam ilimin jetildirýshi, jańa sapaǵa kóterýshi. Abaı óziniń óleńderi men qara sózderinde aldymen qazaq qoǵamyndaǵy tolyq adamnyń modelin, odan shyǵa ıslam dinindegi kemel adam kelbetin, sondaı-aq keń maǵynadaǵy barsha adamzatqa ortaq tolyq adam modelin usynady. Ony máńgilik trıada, úshtaǵan dep atasaq ta bolady

Abaı 38-shi qara sózinde jikteıtin Adamnyń ǵylymy jáne Allanyń ǵylymy degen tujyrymdar bar. Tolyq adam osy eki ǵylym salasyna qanyq, eki ǵylym salasynda qatar alyp júretin, olardy óziniń adamgershilik qalybyn, ishki ımanyn jetildirý úshin tutynatyn bolsa kerek. Tolyq musylman adamnyń ǵylymynan góri, allanyń ǵylymyna den qoıǵan, sol baǵytty tereń ustanǵan ıman jolyndaǵy adamǵa aıtylsa kerek. Abaıdyń tolyq adamynyń ereksheligi joǵaryda aıtqan ǵylym túrlerin meńgerip, ishki ımanyn arttyryp qana qoımaı, áleýmettik máselelerde adamzat qoǵamynyń beıbit te baqytty, ádiletti ómir súrýi úshin ter tógetin, eliniń, ultynyń qamyn oılaıtyn kúresker, azamat bolýy qajet.

Qorytyndylaı kele Abaıdyń dinı tanymynyń ǵylymılyǵy jáne aqıqılyǵy onyń bilimdarlyǵymen, eńbekqorlyǵymen, izdenimpazdyǵymen túsindirilse kerek. Onyń sopylyq týraly pikirleri de ǵylymı durys taldanǵan pikir bolyp esepteledi. Teorıalyq sopylyq pen praktıkalyq sopylyqtyń myqty jáne osal tustaryn dóp basyp kórsetýi, qazirgi tańdaǵy kózqarastardyń da qandaı baǵytta damýy kerektigin anyqtap beretindeı.

Mýtalıp Aıajan Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq Ýnıversıteti Dintaný mamandyǵynyń stýdenti.

Jetekshisi QazUÝ ,aǵa oqytýshysy Týngatova U.A.

---