InfoHub Logo

Taqyryby: Ábdirahman Asylbekov «Úırený»
Sabaqtyń maqsaty:
a) Óleńdegi negizgi oıdy taýyp ashý, óz sózimen jetkize bilýge úıretý. Oqýshylardy baılanystyryp, sóıleı bilýge baýlý.
á) Ártúrli tapsyrmalar oryndaı otyryp oqýshylardyń oı - óristerin damytý, shyǵarmashylyq qabiletterin arttyrý.
b) Tabıǵatty qorǵaýǵa tárbıeleý.
Ádisi: Suraq - jaýap, túsindirý, kórnekilik, praktıkalyq, taldaý, jınaqtaý.
Túri: aralas sabaq
Kórnekiligi: sýretter, smaılıkter, qıma qaǵazdar, AKT, plakat.

Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý bólimi:
1. Psıhologıalyq daıyndyq.
2. Sabaqtyń maqsatymen tanystyrý. (Oqýshylardyń kóńilderin sabaqqa aýdaryp, sabaqta qajetti zattardy daıarlaý) Synypty 3 topqa bólý.

İİ. Ótkendi tıanaqtaý. Úı tapsyrmasyn tekserý.
Úı tapsyrmasy: Sýret salǵym kelmeıdi.
• «Baǵdarsham» oıynyn oınatý arqyly úı tapsyrmasy boıynsha qandaı daıyndyqpen kelgenin anyqtaý.
Oıynnyń sharty: Eger oqýshylar sabaqqa jaqsy daıyndyqpen kelse, baǵdarshamnyń jasyl túsin kóteredi; daıyndalǵan, biraq ózine senimsizdik tanytsa, sary tústi kóteredi; daıyndyǵy shala bolsa qyzyl tústi kóteredi. Toptyq jumys.
İ top. Áńgimeniń mazmunyn baıandaıdy.
İİ top. «Sýretshi» sózine áńgime quraý jáne sýretshi sózin septeý
İİİ top. Ana týraly óleń jazý.

Úı tapsyrmasyn qorytyndylap, testke jaýap berý.
Test:
1.«Sýret salǵym kelmeıdi» mátininiń avtory kim?
a) Tólegen Aıbergenov
á) Marat Qabanbaı
b) Muhtar Áýezov
2. Muǵalim kim týraly áńgimeledi?
a) oqýshy týraly
á) Ana týraly
b) Áke týraly
3. «Jamal» qaı sýretshiniń týyndysy?
a) Leonardo da Vınchı
á) Qanafıa Teljanov
b) I. Levıtan
4. Qazaqtyń belgili sýretshisi
a) S. Aıtbaev
á) Á. Qasteev
b) S. Mámbeev
5. Erjan nelikten sýret salýdan bas tartty dep oılaısyń?
a) Erjannyń sýret salýǵa quraldary bolmady.
á) Erjan anasynan aırylyp qalǵan edi.
b) Ol Salaýat aǵaıdy unatpaıdy

Sergitý sáti.

İİİ. Jańa sabaq.
1. «Úırený» taqyrybyna baılanysty ertegi - áńgime.
Erte, erte, ertede
Álde odan erte me
Ejelgi adamdar ómir súrgen zaman edi. Adamdardyń ómiri janýarlardyń ómirine uqsas ómir súrgen eken. Biraq birte - birte adam ómiri jaqsara túsedi: olar otty qoldanýdy úırenedi, bir - birimen tildesip, sóılesedi, jabaıy ańdardy qolǵa úıretedi. Qorshaǵan ortany sezim músheleri arqyly tanıdy. (kishkentaı balamen salystyrý) Kórý, estý, ıis sezý, dám sezý, sıpap sezý... Biraq adamdar janýarlardyń adamǵa qaraǵanda sezim músheleriniń jaqsy damyǵanyn baıqaıdy da osy artyqshylyqtaryn qoldanady. Mysaly: qaban shoshqalardyń azý tisteri ótkir ekenin baıqap, ózderine osyndaı jasap alýdy sheshedi. Pyshaq, naıza t. b. osyndaı qarýlar oılap tabady. Osyndaı tapqysh adamdardyń baqylaý, baıqaǵysh qasıetteri jaqsy damyǵandyqtan tabıǵat qubylystaryna da áýes bolǵan. Tastyń ottyń janynda kóp tursa, onda ol -... Ne bolady?
- Durys aıtasyńdar, qatty qyzady jáne jylýdy kópke deıin saqtap turady. Osyǵan qarap tapqyshtar, úńgirge oshaq daıyndaǵan, jan - jaǵyna tastar qoıyp ot jaqqan. Qazirgi pesh - kamınder osylaı shyqqan.
Tikenekti ósimdikterdiń tikenderi batatynyn barlyǵymyz bilemiz, osyǵan qarap sadaq, naıza, ıne, balyq aýlaıtyn ilgekter tapqan.
• Búgin Ádirahman Asylbekovtyń «Úırený» óleńimen tanysamyz.

Avtor týraly málimet.
Asylbekov Ábdirahman (1907 - 1970) - qazaq psıhology. 1960 jyldan bastap ómiriniń sońǵy kúnderine deıin qazaqtyń Abaı atyndaǵy memlekettik pedagogıkalyq ýnıversıtetiniń psıhologıa kafedrasynda qyzmet atqarǵan. Aqyn, aýdarmashy.

Aqynnyń shyǵarmashylyq joly
Óleńder men ertegiler
"Japyraqtar",
"Qıal qıasynda",
"Altyn dán",
"Baıqa, balaqaı"

Ertegi jınaqtary
"Dostyq balladasy",
"Erden ataıdyń ertegileri",
"Aq tilek"

Syqaqtar men mysaldar jınaǵy
"Saýysqannyń sálemi"
«Oqýshylardyń yntasyn tárbıeleý» (1965), «Bala tárbıesinde semányń róli»(1966) t. b. maqalalardyń avtory.
1962 jyly Tashkentte «Mektep oqýshylarynda yntanyń qalyptasýy» atty kandıdattyq dısertasıa qorǵaǵan.
Tabıǵat álemi alýan túrli. Ańdar men qustardyń, teńiz janýarlary, ósimdik, aǵashtardyń – báriniń belgili bir pishini bar. Tiri organızmder ár túrli tásilmen qozǵalady. Adamdar ýaqyt boıy tabıǵatty baqylaı kele odan kóp nárseni úırenýde.

IV. Oqýlyqpen jumys
• Óleńdi mánerlep oqý.
• Oqýshylardyń oqýlary: İshteı, daýystap, tizbekteı.
Taldaý: Jeke - jeke sýretterge baılanysty oqýshylardy sóıletý, sýretterdegi uqsastyqtaryn tabý.
Inelik - tikushaq,
balyq - súńgýir qaıyq,
jıraf, kerik - kran,
aq quman - paravoz,
bulbul - án,
- Qandaı ánshige «qazaqtyń bulbuly» degen? Ne sebeppen?
(1936 jyly Máskeýde ótken qazaq óneriniń onkúndigi ótken, sonda Kúlásh Baıseıitova daýysynyń ózine ǵana tán, sonshalyqty ózgeshe ekenin kóz jetkizdi)
Aıaz (terezedegi qyraý) - oıý, órnek

V. Oıyn. «Maqal - máteldi taýyp alaıyq».
(Maqal - máteldiń maǵynasyn túsindirý, tárbıelik mánin ashý)
• Sheberdiń qoly kópke ortaq.
• Ónerliniń qoly altyn, óleńshiniń sózi altyn.

Vİ. Oıyn: «Tapqyr bolsań, taýyp kór».
- Qustarǵa qarap ne oılap tapqan? (Ushaq)
- Baqbaq gúlin barlyǵymyz bilemiz. Osy gúl nelikten balalarǵa unaıdy? Ony úrgendi unatamyz. Eger aq baqbaq gúlin úrse ne bolady? (jan - jaqqa ushady) Osyǵan qarap ne oılap tapqan? Qane, oılanyp kóreıik. (parashút)
- Myna gúlge qarap ne oılap tapqan? (Qońyraý)
- Aranyń omartasyna qarap ne oılap tapqan? (kóp qabatty úıler)
- Balyq qabyrshaǵyna qarap ne oılap tapqan? (úı shatyry)
- Jańbyr jaýǵanda ne oılap tapqan? (qol shatyr)

VII. Qorytyndylaý:
1. Óziń ne oılap tapqyń keledi? Oılanyp, qıaldap kór.
2. Ábdirahman Asylbekovtyń “Úırený” óleńiniń negizgi oıy ne?
Osynyń bári adamnyń baıqaǵyshtyq, baqylaý, salystyrý qasıetteriniń arqasynda arman - qıaldarynan týǵan týyndylar.
- Osyndaı adamdardy qalaı ataýǵa bolady? (Ónerli, sheber, on saýsaqtan bal tamǵan t. b.)
- Óner, sheberlikke baılanysty qandaı maqaldar bilesińder?

VIIİ. Oıyn: «Arman, tilek jazaıyq»
Oqýshylar armandaryn qaǵaz betine jazyp, plakatqa ilý.
Toptyq baǵalaý. (Top basshylaryna sóz berý)

IX. Úıge tapsyrma berý:
• «Úırený» óleńin jattap alý.
• Óziń ne oılap tapqyń keledi? Shyǵarma – áńgime jazý.
X. Baǵalaý. Oqýshylardy baǵalap ótý.
XI. Madaqtaý. (smaılıkter taratý)