InfoHub Logo

Qatysýshylar:

Qosaıaq
Taýyqtar
Kókek
Qazdar
Túıetaýyq
Aqqýlar
Pıngvın
Inkýbator ıesi
Túlki

Sahna ashylǵanda Qosaıaq aıdalada sekeńdep kele jatyp, jolynda aǵaryp jatqan zatty kóredi. Qorqaqtap, álgi zatqa jaqyndaıdy. Sóıtse, ol jumyrtqa eken. Jumyrtqany qolyna eppen alyp, ary-beri tóńkerip qaraıdy.

Qosaıaq. Eshbir belgisi joq. Bul jumyrtqa kimdiki boldy eken? (Oılanyp turady. Jumyrtqany ornyna qoıyp ketip qalady, qaıta oralady.) Qoı, men munyń obalyna qalmaıyn. Iesin taýyp, aparyp bereıin, qýanyp qalsyn. Jasaǵan jaqsylyǵymdy baǵalar. Bálkim, osy jumyrtqa taýyqtardiki shyǵar.

Qosaıaq jumyrtqany qolyna alyp taýyqtarǵa keledi. Aldynan qoqılanyp qoraz shyǵady.

Qosaıaq. Myna jumyrtqa sizderdiki emes pe? Kele jatsam jolymda jatyr eken.

Qoraz jumyrtqany ary-beri tóńkerip qaraıdy.

Qoraz. Bizdiń taýyq mundaı jumyrtqanyń kún saıyn bireýin tabady. Dal bolyp turmyn. Bálkim, bizdiki, bálkim, bizdiki bolmaýy da múmkin. Eshbir belgisi de joq. Bul jumyrtqany bizdiń taýyq balapan qylyp basyp shyǵarmaı, eshkim de tap basyp aıta almas. Al ol úshin talaı kún kútý kerek. (Taýyqty janyna shaqyrady.) Myna jumyrtqa bizdiki me?

Taýyq jumyrtqany ary tóńkerip, beri tóńkerip uzaq qarap, basyn shaıqaıdy.

Taýyq. Bilmeı turmyn. Jumyrtqalardy ajyratý qıyn. Báriniń syrty birdeı ǵoı. Qoraz baıeke, osy jumyrtqa jylandiki emes pe? (Shoshynyp) Oıbaı, pálesinen aýlaq, jumyrtqa jylandiki bolyp shyqsa, bárimizdi shaǵyp, jutyp qurtar!

Qoraz. Jylandiki osyndaı iri me?

Taýyq. Bilmeımin, bilmeımin. Bul jumyrtqasyz da kúrkemiz jumyrtqaǵa toly. Jumyrtqadan kende emespiz. Búgin jáne birin taptym. Qoraz baıeke, basymyz daýǵa qalar (az-kem oılanyp). Áı, Qosaıaq! Osy jumyrtqa qazdiki shyǵar? Olar da jumyrtqany kóp tabady. Solarǵa aparyp kórsetshi.

Qoraz. Óı, aqyldym! Seniń keıde jón taýyp aıtatynyń bar. Bul aqylyń aqyl-aq. Qosaıaǵym, solarǵa bar!

Qoraz Qosaıaqty kúrkesinen shyǵaryp salady. Qosaıaq elpelektep qazdarǵa keledi. Bir top qazdar aýlada bılep júr eken.

Qosaıaq. Myna jumyrtqa jolda jatyr eken. Tastap ketýge obalsyndym. Múmkin sizdiki bolar. Qansha degenmen sizdi ish tartyp keldim. Týyspyz ǵoı. Sizde de qosaıaq bar. Mende de qosaıaq bar (kúlip) Al osy qosaıaqtylar ishinde jumyrtqa tappaıtyn men ǵana. Qalǵandarynyń bári jumyrtqa tabady.

Qaz (túksıip, ashý shaqyryp). Týysshylyn munyń. Adamdar da qos aıaqty. Olar jumyrtqa taba ma?!. Jumyrtqasyn kez kelgen jerge týyp, tastap kete beretin kókek dep tursyń ba meni!

Qosaıaqty tistemekke týra umtylady. Qosaıaq áreń qashyp qutylady. Sharshap-shaldyǵyp kele jatsa, aldynan Kókek ushyrasady.

Qosaıaq (jalma-jan). Kókek, kókek! Men myna jumyrtqany aıdalada jatqan jerinen taýyp aldym. Seniki emes pe?

Kókek (sylanyp, taranyp, mańǵazdanyp). Biz, kókekter, ata-baba jolynan aýytqyp kórgen emespiz. Kókekter kez kelgen jerge jumyrtqalaı salatyny da ras. Jumyrtqany tabýyn biz tabamyz, al ony balapan qyp basqalar basyp shyǵarady. Bul – bir de. Jumyrtqany basyp, ýaqytyn esh qylatyn da biz emes. Jumyrtqa meniki me, meniki emes pe, oǵan bas qatyrmaımyn. Bul – eki de. Káne, ákelshi kóreıin. (Ol jumyrtqany qolyna alyp, ary-beri tóńkerip qarap, biraz turady.) Biz óz jumyrtqamyzdy onsha tanı da bermeımiz. Bul – úsh de.

Qosaıaq. Ne degen qaıyrymsyz, qatygez qussyńdar.

Kókek. Óıtip maǵan tıispe. Ne qylǵan pálesiń óziń?

Qosaıaq. Jumyrtqanyń ıesin izdep júrgenim de pálelik pe? Bireýge jaqsylyq jasasań, kóretiniń osy.           

Kókek. Áı, Qosaıaq! Myna jumyrtqany qaı jerden taptyń, sol jerge aparyp qoı. Bul – bir de. Áıtpese ústińnen aryz jazyp, sottatyp jiberemin. Bul – eki de. Meniń sen turmaq, óz jumyrtqamdy, óz balapandarymdy da aıamaıtynymdy búkil el biledi. Bul – úsh de. Sen menimen oınama óıtip. Eregespe!

Qosaıaq (shyryldap, bezek qaǵyp). Astapyralla! Ne úshin? Jasap júrgen jaqsylyǵym úshin be?

Kókek. Qandaı jaqsylyq? Osy ma jaqsylyǵyń? Qaıta sen jamandyq jasap júrsiń. Jaqsylyq-maqsylyq dep meni aldaý-syratpa. Dál qazir jumyrtqany ornyna aparyp qoı. Áıtpese, kúniń qarań bolady. Qosaıaq jumyrtqa urlap júr. Ony ózi jep qoıdy dep baıbalam salamyn.

Qosaıaq (záresi ushyp). Men nege áýrege túsip, aqjúrek bolyp júrmin, á?! Myna jumyrtqa maǵan kerek pe? Qurysynshy ári (jumyrtqany jerge qoıyp, ketýge yńǵaılanady).

Kókek. Áı-áı! Sen, Qosaıaq, bul jumyrtqany urlap alǵansyń?

Qosaıaq. Maǵan jala jappa.

Qosaıaq jumyrtqany qolyna alyp, ony taýyp alǵan jerine tastaýǵa bel baılaıdy. Ol jol-jenekeı aqqýlar júrgen kóldiń janynan ótedi.

Qosaıaq (ózine). Aqqýlar da jumyrtqalaıdy ǵoı. Nem ketedi, kerseteıin...

Aqqý (sándenip). Jol bolsyn!

Qosaıaq. Myna jumyrtqany jolda kele jatyp taýyp aldym. Sizdiki emes pe?

Aqqý (jumyrtqany qolyna alyp). Jumyrtqalardyń bári birkelki ǵoı. Meniki dep naqty aıta almaımyn. Jumyrtqa tabatyn tek men ǵana emes. (Jumyrtqany Qosaıaqqa qaıtaryp beredi.) Myna beldiń astynda túıetaýyqtar bar. Solarǵa aparyp kerset. Bálkim, solardiki shyǵar.

Qosaıaq Túıetaýyqqa keledi. Túıetaýyqtyń túksıgen túsi sýyq. Basyn qaqshańdatyp, «qoq-qoq» dep ursysatyn eshkimdi taba almaı turǵany anyq. Qosaıaq qorqa-qorqa janyna jaqyndaıdy.

Qosaıaq. Túıetaýyq aǵaı! Men jumyrtqa taýyp aldym. Aıdalada jatyr eken. Sony ıesine tapsyraıyn dep edim. (Kúmiljip) Sizdiki emes pe eken?

Túıetaýyq Qosaıaqqa ózine qaraı «jaqynda» dep ıshara jasaıdy. Qosaıaq janyna jaqyndaı bergende, ony jelkesinen shap berip, tistep alyp, ary-beri uzaq silkilep, anadaı jerge laqtyryp jiberedi. Qosaıaqtyń qolyndaǵy jumyrtqa jerge ushyp ketedi.

Túıetaýyq. Joǵalt kózińdi! Men saǵan jumyrtqamdy taýyp ber dedim be? Jáne meni osyndaı maıda jumyrtqa tabady dep kelemejdep tursyń ba? (Keketip) Jumyrtqany sonaý Soltústiktegi Pıngvın de tabady. Solarǵa apar. Bálkim, solardiki shyǵar.

Qosaıaq (alqynyp). Bir bastaǵan isimdi aıaqsyz qaldyratyn men emes. Eregeskende osyny Pıngvınge de kórsetip qaıtamyn!..

Qosaıaq soltústiktegi Pıngvınge keledi. Kún sýyq. Dirdektep tońyp tur.

Pıngvın. Sen óziń kimsiń? Buryn kórmegen qusymsyń?

Qosaıaq. Men qus emespin, ańmyn. Qosaıaqpyn.

Pıngvın. Báse, qanatyń joq. Ańdar da jumyrtqa taba ma?

Qosaıaq. Joq. Men jumyrtqa tappaımyn. Muny taýyp aldym.

Pıngvın. Endeshe jumyrtqada qandaı sharýań bar?

Qosaıaq. Iesine tapsyraıyn dep kúni boıy áýrege túsip, sandalyp júrmin.

Pıngvın. Ólermen ekensiń. Kún sýyqta osy isińnen ne paıda tappaq ediń?

Qosaıaq. Osy qylyǵym úshin estimegen sózim joq. Ózim de bir sorlymyn. Nem bar edi osy jumyrtqada. «Aqymaq bas – aıaqtyń sory» degen.

Pıngvın. Endi maǵan ne úshin keldiń?

Qosaıaq (pıngvınge). Myna jumyrtqa sizdiki emes pe?

Pıngvın. Qaıdan meniki bolsyn. Biz jylyna bir ǵana jumyrtqa tabamyz. Ony kózimizden tasa qylmaımyz. Ózimiz astymyzǵa basyp, tapjylmaı otyryp balapan etip shyǵaramyz. Mine (ol ózi basyp otyrǵan jumyrtqasyn kórsetedi). Taýyq, úırek, qaz, taǵy basqa qustar qusap, kún saıyn jumyrtqa taba bermeımiz.

Qosaıaq. Á, solaı eken-aý. Ol oıyma kelmepti. Beker áýre-sarsań bolyppyn. Keshirińiz (ketedi).

Qosaıaqqa jolda kele jatyp bir oı keledi de, jol-jónekeı Taýyqqa qaıta barady.

Qosaıaq. Taýyq! Senen bir ótineıin degenim, myna jumyrtqany saǵan berip keteıin. Basyp kórshi, anyǵyna jetip anyqtaıyq. Kimniń jumyrtqasy ekenin sonda biletin bolamyz. Neń ketedi. Kóp jumyrtqańnyń arasyna qosa sal. Sóıtshi.

Taýyq (kekireıip). Áı, Qosaıaq. Biz jańa taýyqtarmyz. Qyryq kún kúrik bolyp jumyrtqa basyp shyǵaratyn baıaǵynyń taýyqtary emespiz. Jumyrtqalardy bul kúnderi ınkýbator balapan etip basyp shyǵarady. Odan habaryń joq pa edi? (Ashýlanyp) Osy sen, Qosaıaq, maǵan nege baılandyń?

Qosaıaq. Inkýbatorǵa barsam baraıyn. Jaqsylyq jasap júrgenim úshin jazalaı qoımas (ketedi).   

Qosaıaq ınkýbator ıesine keledi. Ol jumyrtqany ary-beri tóńkerip, uzaq qaraıdy.

Inkýbator ıesi. Bul jumyrtqany basyp shyǵarý úshin aqysyn tóleısiń, tegin dúnıe joq, qazir naryq zamany. Jáne jumyrtqa ózińdiki ekenine shúbám bar.

Qosaıaq. Árıne, meniki emes. Men jumyrtqa tabýshy ma edim?! Taýyp aldym dedim ǵoı.

Inkýbator ıesi. Jylanǵa da bardyń ba? Ol da jumyrtqa tabady.

Qosaıaq. Joq. Odan qorqamyn.

Inkýbator ıesi. Qoltyraýynǵa bardyń ba? Ol da jumyrtqa tabady.

Qosaıaq. Joq. Odan da qorqamyn.

Inkýbator ıesi. Tasbaqaǵa bardyń ba? Ol jumyrtqany kóp tabady.

Qosaıaq. Endi maǵan jetpegeni osy edi. Ol úshin muhıtqa barý kerek, tym alys.

Inkýbator ıesi. Bárinen qorqasyń, al menen qoryqpaısyń, á? Aıtar aqylym, solardy túgel aralap shyq. Múmkin solardyń bireýiniki shyǵar (ketýge yńǵaılanady).

Qosaıaq. Aǵataı, aqysyn tóleıin. Jumyrtqany basyp shyǵarshy.

Inkýbator ıesi. Aqshań bar ma?

Qosaıaq. Tabamyn. Qaryz alarmyn. Aqysy onsha kóp emes shyǵar.

Inkýbator ıesi. Kóp. Biz bir jumyrtqa bassaq ta, myń jumyrtqa bassaq ta, agregat iske qosylǵan soń, aqysyn tolyq alamyz.

Qosaıaq. Ondaı aqsha mende joq.                                            

Inkýbator ıesi. Endeshe, do svıdanıa.

Qosaıaq. Janyńyz ashymaıtyn qatygez ekensiz...

Jol-jónekeı oǵan Túlki jolyǵady. Túlkini aınalyp ótpek bolǵan Qosaıaqtyń jolyn kes-kesteıdi.

Túlki. Qosaıaqjan, qaıda asyqtyń? Qaıdan kelesiń?

Qosaıaq (saqtanyp). Jáı, qydyryp júrmin.

Túlki. Qolyńdaǵy jasyryp turǵan ne?

Qosaıaq. Eshteme emes.

Túlki (kúlip). Qosaıaqjan, kórip turmyn ǵoı. Aǵarańdaǵan nárse ǵoı, ákelshi kóreıik. (Qosaıaq kórsetpeıdi. Túlki kúshtep kórgisi keledi. Qosaıaq qashady. Túlki ony qýalap júrip ustap alady.) Óı, mynaýyń jumyrtqa ǵoı. Qaı jerden urlap aldyń?

Qosaıaq. Urlap alǵan joqpyn, taýyp aldym.

Túlki (syqylyqtap). Já, já. Óıtip kólgirsime. Urlaǵan zatyńdy bólis. Ákel, ekeýmiz muny teń bólip, jep alaıyq.

Qosaıaq (shoshynyp). Joq. bolmaıdy.

Túlki (túnerip). Jeke óziń jeıin dep tursyń ǵoı. Onyń bolmas.

(Túlki Qosaıaqty qýa jóneledi. Álimjettik jasap, jumyrtqany Qosaıaqtyń qolynan tartyp alady. Jumyrtqany jerge bir urady. Jumyrtqa jarylmaıdy. Eki urady, taǵy da jarylmaıdy.) Áı, Qosaıaq, myna jumyrtqań ne degen berik edi. (Taspen urady. Ol synbaıdy. Qolyna alyp) Oı, mynaýyń jumyrtqa emes, appaq sharık qoı. Tenıstiń be, gólftiń be sharıgi ǵoı!

(Qosaıaq eleń ete qalady.) Má, óziń jeı ǵoı. (Túlki jumyrtqany alysqa laqtyryp jiberedi. Ketedi. Qosaıaq máz-máıram bop qatty qýanady. Jumyrtqa dep júrgeni sharık eken.)

Qosaıaq. Ne bolsa, o, bolsyn! Men tek elge jaqsylyq jasaıyn dedim. Qaıyrym jasaǵanǵa eldiń kıesi tıedi. Saý bolyńyzdar! (Ketedi.)

Sońy

---