InfoHub Logo

Kúnniń ystyǵynan kógildir aspannyń túsi ońyp, shaqytyp tur. Jasyl jotanyń ústindegi surǵylt aýyl erteńgisin etek-jeńin jımaı, kósilip jatqandaı edi, qazir ol da jıyla qalypty. Ózen bettegi oıpat qana tús bermeıdi; anaý aq jibek belbeýdeı soqpaq bolmasa, tóńirek — qalyń mıa, qoıanqarta, ajyryq ósken jap-jasyl; betimen kóleńke júgirip, tolqyndanyp jatyr. Kóktemde ózen arnasynan shyǵyp osy óńirdi en jaılaıdy da, shildede degdip, jaıqalǵan qaýǵa aınalady. Sonan qara kúzge deıin bu jerge oraq ta túspeıdi. Shiderti kolhozy shópti alystan shabady; buǵan tımeıdi, aýyldyń usaq jandyǵyna arnalǵan nesibe.

Jalǵyz aıaq eshki soqpaq aýyldan shyǵyp, jylandaı ırelendep ózenge qaraı jorǵalap barady. Bul soqpaqty sý da, qar da, shop te juta almaǵan. Talaı-talaı kerýen súrleýi joǵalsa da, soqpaq úzilmeıdi; qatyn-qalash, bala-shaǵanyń jalań aıaq tabanymen taptalyp taqyrǵa aınalǵan, tek ózenge jete bere tús berip, kúreńitip boıyna ylǵal tartatyny bar. Áne, ıinaǵashqa eki shelek sý ilip, qyzyl ala kóılekti, qara shashty qyz eshki soqpaqpen aýylǵa taman dirdektep keledi; qyr muryndy, aq quba júzi alaýlap, tarynyń túıirindeı up-usaq ter keń mańdaıynda jylt-jylt etedi. Álsin-álsin uıaly bota kózine túsip kete bergen eki-úsh tal buıralanǵan erke shashyn astyńǵy ernin shúıire joǵary úrlep qoıady. Bi lekteı qos burymnyń biri oń ıyqtan qulaı, jaýyrynynda terbelse, endi biri keýdesinde, juqa kóılek astynan biliner-bilinbes anar ústinde aýnap, oınap keledi.

Aýyldyń bergi sheti aıdaý jol. Jaýyn-shashyndy kóktemde traktor, mashına batpaqtap, yrsıtyp tastaǵan. Osy qazir o da taz bastanyp, jaltyrap jatyr. So tustan orta boıly, qapsaǵaı qara jigit kórindi. Ústinde sholaq jeń aq kóılek, qońyr shalbar: aıaqta, tartpaly, jazdyq, sarǵysh báteńke. Qolynda kúmis baýly saǵat; onysy kúnmen shaǵylyssa jalt ete qalady. Ózi jalań bas. Joldy jıekteı aqyryn aıańdap keledi. Kózi sonaý soqpaqtaǵy qyzda. Qus muryn, qalyń qabaq eken; qyzǵa jaqyndaǵan saıyn áldeneden júreksingendeı bolmashy buıra, keıin taraǵan shashyn sıpaı beredi. Mine, soqpaq kep jolǵa janasty. Qyz da jigitti jańa ańdady; jorǵa júrisinen jańylyp, kibirtikteı tústi. Kórmegen bon ótip ketpek edi,— jigit qutqarmady.

— Qurmanaı, sálematsyz ba? — dedi. Úni bıazy, juǵymdy.

— A?.. Aǵaı, esenbisiz?

Jigit kóziniń eriksiz óziniń toq baltyryna, oqtaýdaı túp-túzý jalań aıaǵyna irkilip, taıyp ketkenin sezip, ol qymsyna týra qaraı almaı tur. Dúnıede kórmesti kórse de, kórmegen bola bilý de — izet. Uıat shaqyrar sezim qylyn jigit attap ketti. Ańdamaǵan shyraı tanytyp.

— Tarıhty beske tapsyrdy deı me? — dedi.

— Iá, aǵa.

— Kezdeskende surasam ba dep júr em ózińnen. Oqýǵa qaıda barasyń, Qurmanaı?

— Ýnıversıtet oıymda. Qalaýym — fızıka-matematıka fakúlteti. Túse alsam, jaqsy ǵoı.

— Árıne, árıne... Álbette soǵan barý kerek. Sendeı matematık qyzdardyń qoly — sol. Tek júreksinbe. Birinshi jyl sabaq bersem de, men seni naǵyz matematık dep bilem. Saǵan úlken úmit artam...

— Apam syrttaıǵysyna tússeń qaıtedi deıdi. Bilmeıim onyń jóni qalaı bolatynyn.

— Jo-joq, olaı isteme. Men apańmen sóıleseıin... Baǵyńdy baılama. Syrttaıǵy degen oqý emes,— dep jigit jelpine sóılep, matematıkanyń basqa pánnen ózgeshe qıyndyqtary baryn, kóp eńbekti, tereń izdenisti talap etetin tápteshtep ketti. Qaltarys aýyl kóshesiniń birinen «DT» traktory shyǵa kep, áńgimelerin bólip jiberdi.

Aıdaý keń jol jetpegendeı, bularǵa qaraı qıys tartty. Aq tútek shańǵa oranyp, d aryldaı tónip keledi. Qurmanaı sekemdene úndemeı qalǵan: endi úreılene shegindi. Jigit miz baqpady. Qalyń qabaǵy túıile, ornynan qozǵalatyn túri joq.

— Aǵaı, basady ǵoı! — dedi Qurmanaı shydamaı. Traktor jigitke taıap, kilt toqtady. Janar maıdyń ıisi aralas aq boz shań qyz ben jigitti kómip ótti.

Shań seıilgende traktordyń ashyq kabına esiginen badyraq kóz, muryn keńsirigi japyraıǵan talpaq tanaý, saqal-shashy úrpıgen, júndes bas kórindi. Kóziniń aq eti qyzyl tamyrlanyp ketken. Álden soń júndes basqa til bitti:

— Óı, ákeńdi?.. Óle almaı júrmisiń-aı! Ket bylaı!

— Aqymaq! Kóziń joq pa? Naqurys neme! Káne, óziń buryl!

Traktorıst jigit áldenege sál tańdanǵandaı irkilip qaldy da, ile aqsıa kúlip:

— Muǵalim ekensiń ǵoı. Ogo-go-go,— dedi.— Qorqytaıyn dep em. Qoryqpaıdy-áı. Ogo-go-go...

— Joǵal! Malǵun!

— Joǵal deıdi-eı. Muǵalim-áı, o ákeńdi!..— dedi de, traktorıst jigit kabınasyna qaıta kirip ketti. Ot aldyryp keıin shegindi de, kilt burylyp daryldata jóneldi.

Muǵalim jigit ne isterin bilmeı, qyz aldynda namystanyp qatty kúıindi. «Jetip baryp jaǵasynan nege almadym. Jerge julyp túsirý kerek edi»,— dep oılady. Aqyly kem, tenteksoq, traktorıst jigittiń qaıratty ekenin de umytty. Áıtse de, yǵyspaǵanyna ishteı razy.

— Bazarbek qaýipti adam, aǵaı.

— Eshteńe emes, Qurmanaı. Aıýǵa namaz úıretken taıaq,— dedi muǵalim ózine-ózi endi kelip.

— Men keteıin, aǵaı.

— Jaqsy, Qurmanaı. Meniń aıtqanymdy umytpa. Oqımyn degen betińnen qaıtpa.

— Maqul, aǵa.

Jigit qyzdy kózimen uzatyp sap, aýyldyń ekinshi basyna bet aldy. «Ákesi kúrishshi. Sheshesi balalar baqshasynda isteıdi. Qurmanaı olardyń úlkeni. Jeti balasy bar. Óte bir tárbıeli semá. Jaǵdaılary da jaqsy. Qurmanaıdyń oqýyna ákesi qarsy emes. Qysty kúni bir sóıleskeninde ezi astanaǵa ertip baratyn da bolǵan. «Teńi tabylyp oshaq quram, syrttaıǵysyna túsem demese, qarsylyǵymyz joq»,— degen sheshesi. Ony nege aıtty? Múmkin... Joq, olaı oılaý ábestik. Qurmanaı oqýy kerek. Qazirgi qyzdyń bilgenin Aqtaı úshinshi kýrsta uqqan. Kim biledi? Áıel halqy baıqaǵysh qoı. Múmkin muǵalimniń qyzdy unatyp júrgenin ańdaǵan shyǵar. Teginnen-tegin sóıdeı me? «Qurmanaıdan keıingi ulym oqysa da, jeter»,— demedi me? Aqtaı oı ústinde óz úıinen ári asyp, aýyldyń shetindegi tóbesi shatyrly, syrty áktelgen, tereze aldynda úsh-tórt qara aǵashy bar «aýrýhanaǵa» kelip qalǵanyn baıqamaǵan edi. «Beker... Beker istedim. Sonda anasyna qyzynyń uǵymtal, zerdeli ekenin túsindirsem she. Nege úndemeı qaldym? Ózimniń «ket ári» emestigimdi sezdirgendeı boldym-aý, á»...

— ý, Aqtaı, neǵyp tursyń?

Alasa boıly tórtpaq, bitik kóz, qara jigit aýrýhananyń kóshe betindegi ashyq terezesinen daýystap shaqyrdy. Ústinde aq halat, basynda telpek. Eki shyqshyty shyǵyp, buǵaǵy salbyrap kógershinniń jumyrtqasyndaı bultıyp tur. Byttıǵan eki betiniń arasynan barmaq basyndaı kishkene murny ázer kórinedi; saqal, murttan jurdaı.

— İshke kire me desem, tipti qaramaısyń ǵoı. Beri kel-eı.

Aqtaı aýrýhananyń bákene qaqpasyn ashyp ishke kirdi: sonsoń ol jataǵan baspaldaqpen úıge kóterilgen edi: qapyryq daladaı emes, tap-taza jınaqy bólmesi sap-salqyn eken. Ortada stol, kire beriste eki-úsh oryndyq tur.

Bólmeniń bir jaq bólegin aq sáten shymyldyqpen bólip tastapty. Shymyldyqtyń táltı gen qysqa eteginen shaǵyn temir kereýettiń aıaǵy kórinedi. Onan áride shyny terezeli shkaf-aptechka.

— Sátim, hal qalaı?

— Kórip otyrǵanyń joq pa? Sátim keńkildeı kúldi. Zerigip ne isterin bilmeı kún uzatqan jannyń raıyn tanyta stolynda jatqan ashýly kitapty meńzedi. Aqtaı isik qaırylysyndaǵy oryndyqtyń birin súırep ákep stoldyń janyna qoıyp jaıǵasty da, kitapty qolyna aldy.

— «Qarash-qarash» Áýezov Muhtar. Myqty dúnıe. Qaraly sulýdy» oqyp jatyrmysyń?

— Iá, tamasha áńgime. Osy kúngi jazýshylar óstip nege jazbaıdy, á? Olardy oqysań, bir sala-qulash arqan jutqandaı bolasyń. Mynaý bólek... Etke toıyp ap babyńmen terlep-tepship sháı ishkendeı raqattanasyń. Mine, naǵyz ómir,— dedi Sátim áńgimege tıek tabylǵanyna qýanǵandaı taltańdap árli-berli júrip.— Saǵan unaı ma?

— Árıne.

— Shyǵarma oqyp otyrǵanyńdy sezbeısiń. Sol ómirdiń bel ortasynda óziń saırandap júrgendeı bolasyń. Tiliń de súrinbeıdi.

— Bátshaǵar, ornyńdy tappaǵansyń ǵoı. Áıtpese dáriger emes, ádebıet synshysy bolatyn-aq jansyń. Sen sıaqty adasqandar ádebıette de júr-aý. Onan da eki qabat áıeldiń tolǵaǵyn qabyldap, belin ustap saýabyn alsashy sol shirkinder.

— Oı, sen de joqty aıtady ekensiń,— dedi Sátim jaqtyrmaı.

Aqtaı kitapty jaýyp, stol ústine qoıdy. Áńgimege onsha qulqy joqtyǵyn sezdire esinep, oryndyq arqalyǵyna súıene, shalqaıa tústi. Sátim shymyldyqty serpe ysyryp tastap, aq shyt japqan kereýetke baryp jatty. Sálden soń, áldene esine túskendeı, basyn qaıta kóterip aldy.

— Aqa, syzyp jiberýge qalaı qaraısyń?

Aıtyp otyrǵany preferans ekenin túsingen Aqtaı:

— Teris qaraıym,— dedi qulyqsyz.— Aýrý kóp pe?

— Búgin erteńgisin bireýi keldi. Soqyrishek pe deıim. Qalaǵa jiberdim.

— Óziń soımadyń ba?

— Qalaı?

— Qalaıy nesi? Kádimgi pyshaqpen de. Osy sender alty jylda ne oqısyńdar, jáı soqyr shektiń ezine ıe bola almaısyńdar?

— Oý, aınalaıyn, túk qural-jabdyq joq. Ári japadan-jalǵyzbyn. Óltirip al deımisiń.

—Japonnyń bir dárigeri óziniń soqyrshegine ózi operasıa jasaǵan. Bilemisiń? Seniń kúıiń mynaý... Anada agronom balasynyń úlken dáreti júrmeı qalǵany esińde me? Sen ony soqyrshek dep qalaǵa attandyrǵansyń. Sonda seniń, nemene, qolyńnan klızma salý da kelmeı me?! Quıryǵynan sabyndy sý aıdaý da qıyn ba? Joq, dostym, sen jaýapkershilikten qashasyń. Ony nesine kúlbilteleısiń,— dedi Aqtaı álgi bir esersoq traktorıst jigitke degen qyjylynan aıyǵa almaı.— Shyndyqty aıtýdan qashatyndaryń ne?

— Sen ózin, ashýlysyń ǵoı. Ne boldy?

— Jáı, ánsheıin.

— Áı, qaıdam... Tegin emessiń-aý deıim. Ytyrynyp otyrysyń jaman. Já, kóz alaıtpa. Osy biz ózenge nege shomylyp qaıtpaımyz, á? Oıpyr-aı, myna kúnniń janýy-aı. Fýf...— Sátim basyndaǵy telpegin alyp jelpinip qoıdy.

— Shashyndy sypyryp tastaǵanbysyń?

— Basym bir dem alsyn dedim. Baıaǵyda mektepte júrgennen ustara tımegennen be, quıqam jıdip ketipti. Qudaı aqy... Sen nanbaısyń ǵoı. Endi, mine, tamasha boldy. Ásirese, sýǵa túskende-aq raqat.

— Naǵyz qaýyn bassyń ǵoı-eı.

— Jyǵylǵan-súringenge kúledi degen. Ózińe de qarasaıshy.— Sátim buǵaǵy búlkildeı qyt-qyt kúldi.— Júr. Kettik. Aýrýhanany ázirge jabaıyq. Kerek etkenderdiń ózi-aq taýyp alar.

Ekeýi aýrýhanadan shyǵyp, ózenge bet aldy. Alasa boıly Sátim aq halatty tastaǵanda jeńsiz, shalbardyń syrtyna jibergen jazdyq kóılekpen tipten tapal kórinedi eken. Ári anaý ortańǵy túımeni kerip turǵan tok qaryn, qysqa, qamyt aıaq, úrgen keýekteı dóp-dóńge lek etip jiberdi. Qaryshtaı adymdaǵan Aqtaıdyń qasynda búlkektep keledi. Tyqyldaǵan tiline de tynym joq. Aýrý hanadan shyǵa sóılegen, sonan áli bir sózge qonaq bergen emes.

— Jánibek shaldy bilesiń ǵoı,— dedi ol tómennen joǵary, Aqtaı aýzyna qarap.

— E, bilmegende she?! Shalyń ne? Jigit aǵasy deseıshi.

— Aq shashty, beti myj-myj ájim. Elýdiń jeteýin demin degen. Shal emeı nemene... Já, talaspaı-aq qoıaıyn Sol keshe balasyn ertip keldi.

Qaı balasyn?

— Qaı balasynyń ne? Balasy bireý-aq emes ne? Anay jyndy traktorıst jigitti bilmeýshi me es? Narkes, atan jilik...

— Ie... Aty kim edi sonyń?

— Bazarbek. Eı, sen osy shyn bilmeımisiń? Álde meni tálkektep kelemisiń?

E, qoıshy. Esime túsire almaı kelem de. Iá, ony nemenege ákelipti?

— Adam degen de qyzyq. Dárigerdi táýip deı me bilmeıim. «Bazarbegimdi emde, kem bala ǵoı. Jasynda attan qulap, mıy qozǵalyp, uzaq tósek tartqan. Keıin qulan taza aıyǵa almady. Segizden ári oqymaı qalǵany da sonan. Áıtpese áke tuqymymyzda, úrim-butaǵymyzda eser joq, zerdeli jandar edi. Bul bir súıegimizge tańba bop tur. Qudaı aqy, bunyki sol aqaýdyń zardaby. Jıyrmanyń beseýinde, áli bala. Aqyly kirer emes. Pálendeı keshtik etpeıdi. Dárigerge kórset dep otyr týystarymyz. Jalǵyzymnan aıarym joq, aınalaıyn, eńbegińdi jemespin»,— deıdi.

«Buǵan sen ne der ediń?» —d egendeı, Sátim qurdasyna qarap qoıdy. «Kúlkili saýal emes pe?» — deıtin tárizdi raıy. Aqtaı birden jaýap bermedi. Eki qolyn shalystyra artyna ustap, áldene oıǵa qap keledi. Sátim kenet qaıdaǵy bir shoq ósken búrgenniń túbirine súrinip ketti. Tońqalań asa jazdap boıyn ázer jıyn aldy. Basyndaǵy telpegi ushyp tústi. Jerden kóterip, qaǵyp-qaǵyp qaıta kıdi.

— Moınym úzile jazdady-aý, á?-—dedi ol kúńkildep.

— Kózińe qarasaıshy.

— Bota tirsek saǵan ilesem dep nem bar edi. Áı, aqyryn júrshi.

Ol basyndaǵy telpegin túzete, ústinen basyp qoıdy.

— Iá, sonymen sen ne dediń?

— E, oǵan ne deýshi em. Balandy shaqyr dedim. Dáriger dep senim artyp, úmittenip kelip otyrǵanda: «Qoı, aqsaqal, jyndy balańyzdy emdeı almaımyn. Endi sol kúıi ómirinshe qalady»,— deıin be? Keri tepken bolmaımyn ba? Kóńiline kirbiń uıalamasyn, «obaly ne, qarady desin» degen oı keldi. Baıǵus qaýqalaqtap alǵysyn jaýdyrdy. Balasy esik aldynda dalada kútip túr eken, shaqyryp ákeldi.

Sátim minezinde shálkem-shalystyq kóp. Keıde ol birdi aıtyp, birge aýysyp kete beredi. Bastaǵan áńgimesin aıaqtamaı, úzip tastaıtyny da bar. Syralǵy Aqtaı sıaqty qurdastary qaıyrmalap ákep, izge salyp jibermese, óz betinshe laǵatyn. Qazir de ol qalt tura qap:

— Paı-paı, ózen netken tamasha edi! — dedi.— Óı, empeleńdemeı toqtashy. Kózińe qarasaıshy...

Túıetaıly ózenniń jar qabaǵyna kep qalǵanyn Aqtaı endi ǵana andady. Sátim-kózi kúlim dep, telpegimen jelpinip tur. Ózen beti aınadaı jarqyrap jatyr. Ár jerden bir, saýyry jalt etip aqshabaq oınap ketedi. Jaǵany boılaı qyzyl tumsyq jaǵala ushyp júr. Álgi joǵaryly-tómen quldılap shańq-shańq etedi. Qıyrshyq sary topyraqty qaırańda aýyl balalary «Jaǵalyq» oınap ý da shý. Bir kezde Sátim men Aqtaı da osylardaı erteńdi-kesh sýdan shyqpaıtyn edi-aý. Erinderi kógergenshe shomylatyn ǵoı. O da bir beıqam bazarly dáýren eken de.

— Kettik.— Sátim ózenniń jar qabaǵynan etekke tompalańdaı jóneldi. Aqtaı da munan ári shydap túra almaı, ilese berdi.

Jaǵaǵa sheshine salysyp, sýǵa qoıyp-qoıyp ketisti. Aqtaıdaı emes, Sátim júzgish. Kólba qadaı ytqı júzip, ózen ortasyna baryp-aq qaldy. Shalqalaı jatyp, uzaq qalqyp. Táńir egin aq kóbiktendire tolqyndatyp jaǵaǵa júzin shyqty da, jyp-jyly qıyrshyq qumǵa «oıhoılap» kep qulaı ketti. Sálden soń tizesin baýyryna ala búrisip otyrǵan Aqtaıǵa qarap:

— Raqat emes pe, á? — dedi.

— Iá, sonymen álgi jigittiń jóni ne boldy?

— Qaı jigit? — Sátim jerden basyn kóterdi.

— Emdelýge kelgen traktorısti aıtam?

— Á... Sol ma? Táńir atsyn onyń qyzyǵy bar... Oıpyr-aı, balasy da bala-aq qoı shirkinniń. Badyraq kóz. Aýzy ıt aıaqtaı. Mańdaıy qýshıǵan. Shashy kirpiniń túgindeı tikireıgen birdeńe. Moıyn degeniń joq. Basy bir jaǵyna qısyq. Oń kóziniń asty jybyr-jybyr etedi. Mundaı kespirsiz bolar ma. Túsi alapat sýyq. «Al, baýyrym, amanbysyń?» — dep shaıtan túrtip qolymdy usyna qoıarmyn ba. Janymdy kózime kórsetip, qolymdy ezip jibere jazdaǵany. Abyroı bolǵanda ákesi ańdap qalyp: «Áı, Bazarbek»,— deýi muń eken, qolymdy qoıa berdi. Syr bermeı men de ezý tartyp: «eshteńe etpeıdi»,— degen boldym. Nesin jasyraıyn, ázer shydadym. Sheshindirip olaı-bulaı qaraǵansyp jatyrmyn.

Bátshaǵardyń tósi de tós-aq. Qos qara qazandy tóńkere tastaǵandaı apaı tos. Bulshyq et teri bólek-bólek. Júregin tyńdap em, bodelnık saǵat sıaqty dúrsildep tur Oı, shirkin-aı, aqylyń túzý bolsa, bir degendeı palýan bolar eń-aý dep oıladym. Bizdiń Shiderli kolhozynyń ǵana emes, búkil qazaq sovet eliniń maqtaýly palýany bop júretin-aq jigit. Amal ne, basta túıir aqyl joq. Men júregin tyńdap jatqam: «Dáriger-aı, basyń qaýyndaı eken. Pisip pe? Kóreıinshi»,— dep, tóbemnen shertip kep qalǵany. Basym aınalyp, shekem dyńyldap júre berdi. Ospadarsyzdyń oıyny netken jaman edi. Mańdaıymnan muzdaı ter shyqty. Taǵy bir shertse, ólgeli turmyn. Ony delquly nemeniń sezetin túri joq. Keńkil deı kúledi. Áıteýir, abyroı bolǵanda, kesir oınyn qaıtalamady.

Aqtaı áńgimeniń osy tusynda shydaı almaı selkildeı kúldi. Sátim oǵan namystanyp: «Nege kúlesiń-eı»,— dedi.

— Já, renjime, Sátim. Iá, sonsyn qaıttyń?

— E, qaıtýshy edim?! «Jáke, balańyzdy qalaǵa aparyp, «Psıhonevrologıcheskıı» ınstıtýtqa kórsetińiz. Solar emdeıdi dedim. Bu adam degen qyzyq qoı. Meni birdeńe dámetip emdegisi kelmeıdi deı me. Al, jatyp kep jalynsyn: «Úsh túıem bar. Sonymdy sataıyn. Qarjy jaǵynan qyspaıyn. Óziń qara, aınalaıyn»,— deıdi. Emdeı almaımyn desem, senbeıdi. Traktoryn sonaý egistikten aýylǵa deıin artymen aıdap kelip júrgen jyndysyna men ne isteıim. Áıteýir adamdy basyp óltirmeı júrgenine shúkir de.

— Iá, seniń jaıyń qıyn, Sátim. Dárigerlik te ońaı sharýa emes-aý,— dedi Aqtaı áldeqalaı qolyna ilikken barmaq basyndaı tasty sýǵa atyp jiberip.

— Qyljaqtaısyń, á? Kúl, kúl... Qýdaı aqy. aýyr jumys. Qysta bomasa, jazda ózi aýylda aýrý az ǵoı. Keshegi bar jumysym s.ol. Qazaq áıelderi ázirge baladan tartynbaıdy, oǵan da shúkir. Olar bala tabýdy qoısa, meniń kúnimdi surama. Teginde bizdiń kolhoz sıaqty shaǵyn sharýashylyqqa emhananyń qajeti joq-aý deıim.

— Onyń beker, Sátim. Seniki ázirge medpýnkt qala. Bári sonan. On kereýettik emhana ashshy. Erteń-aq emdelýshiler tabylady. Ári sen jalqaýsyń İsteseń, jumys jeterlik. Jan qınaǵyń kelmeıdi. Qıt etse, aýdanǵa, qalaǵa attandyrasyń.

— Alla-aı, Aqa-aı, seniń bilmeıtiniń, kórmeıtiniń joq-aý,— dedi Sátim ornynan turyp, dambalyna jabysqan qum-topyraqty qaǵyp jatyp.

Aqtaı kúlip ornynan kóterildi de, sýǵa bet aldy. Jaǵaǵa jete bere salqyndyqtan shimirkene irkilip qaldy. Olaı-bulaı julqynyp, boı jazyp, qan taratqan boldy. Sátim artynan aıaǵyn mysyqsha basyp keldi de, sýǵa ıterip kep jiberdi; muny kútpegen Aqtaı tarbańdap baryp, qarnymen shalp ete tústi. Shashyraǵan sýdan osqyryna Sátimniń ózi yrshyp ketti. Salqyn sýǵa az da bolsa etin úıretip alǵan Aqtaı qaıta júzip shyǵyp, tura dosyna umtyldy. Ekeýi asyr sap sonaý balalyq shaǵyndaı jaǵada oınap júr. Aqyry Aq taı ony qutqarmady: qýyp jetip, qarsylasqanyna qaramaı, kóterip aldy da, ózenge ákep atyp jiberdi. Sátim kólbaqa sıaqty aıaq-qoly erbeńdep sýǵa gúmp berdi. Ábden esteri ketkenshe shomylyp, jaǵaǵa sileleri qata shyqty. Kıimderin asyqpaı kıip, endi mine damyl dap otyr.

— Sátim, myna sen ǵoı etke sylqa toıyp uıyqtaǵandy táýir kóresiń, solaı ma? — dedi Aqtaı sálden soń dosyn áńgimege tartyp.

— E, nesi bar? Ol jaman ba? Ózi etke teris qaraıtyndaı-aq. Sendeı ánshi, kúıshi emespiz. Ólemiz be?

— Áńgime onda emes...

— E, nede?

— Ár adamnyń súısinetin jáıi bolady. Mysaly meniń oqýshylarymnyń ishinde bir qyz tamasha matematık.

— Qurmanaı ma? Atyn nesine jasyrasyń? Adam degen qyzyq. Buryn da aıtqansyń. Sen onan da soǵan úılen. Bıyl mektep bitiredi. Kámeletke tolady.

— Áı, sandalma. Ol áli bala. Oqýy kerek.

— Áı, men ne saǵan ony óltir dep otyrmyn ba? Sen súıesiń. Ǵashyqsyń. Nemenege sonsha aq júrektenesiń.

— Seniń osy ádetiń qurysyn. Aınalaıyn, ol degeniń erteń-aq úzdik stýdent, stıpendıat bolady. Óte-móte zerek bala.

— Eń áýeli túsip alsyn. Meniń qatynym da jaman oqymaǵan. Áýlıe kórmeshi-eı. Ajarly qyzdy jigitter qutqarady deımisiń. Erteń-aq qaǵyp keter. Baıqa. Já-já, qabaǵyńdy túıme. Meıli ǵalym shyqsa shyqsyn. Seniń aq júrektigiń-aq toıdyrdy-aý,— dedi Sátim Aqtaıdyń yzalana qaraǵanynan yǵystap.— Qap... Anaý balanyń júzgenin qarashy. Tarbań-tarbań etedi. Áı, Murat!.. Murat deıim! Estimeıdi-áı.

Sátim aýzyn qolymen qalqalaı daýystady. Úsh-tórt balanyń bergi shetkisi jaǵada shalpyldap júrgen, qulaǵy qalqıyp jaǵaǵa shyqty.

— Áı, sóıtip adam júze me? Qolyńmen jer tirep júrsiń ǵoı. Kindikten keletin jerge deıin bar da, jaǵaǵa qaraı júz. Túsindiń be?

Bala basyn ızedi.

— Tarıhtan sabaq beretin ákesi sıaqty. Aınymaýyn qarashy maqaý nemeniń. Iá, sóziń aýzyn da, Aqtaı. Sony men ne aıtpaq boldyń?

— Senimen áńgimelesip adam bereke tappas.

— E, aıta ber. Qaıda asyǵamyz.

— Álgi saǵan emdeletin jigittiń adamǵa tán ne qasıeti bar. Neni súıedi? Baıqadyń ba?

— Ony qaıtesiń?

— Joq, qyzyq kórip otyrmyn.

— Árıne bar.

— O ne?

— Múshe, kókpar. Ákesi ótken jyly bir qula bestini satyp áperipti. Báleket júırik-aq. Sol jigittiń ózi esersoq demeseń, at baptaýǵa sheber. Jylqy minezin túsingish-aq. Ótken jyly esińde me, biz mal dárigeriniń toıynda bolyp ek qoı. Sonda men de toı tarqar múshege qatysqam. Iá, ıá, kúlme. Ras aıtam, Chapaev sovhozynyń jigitterine toı ıesi eki metr aq jibekke túıgen júz somdyq múshe berdi. Shidertiniń jigitteri qorbandap: «Al, kettik. Al, ákettik» — deı bergen, analar shańyna ilestirmeı jóńkile jóneldi. Chapaevtyń jigitteri teginnen-tegin bersin be, ytqyp kep ketti. Otyz attylynyń ishinen Chapaevtikter úzilip shyqty. Men ilessem be, ilespesem be dep turǵam. Úsh motosıklmen osy Bazarbekter kele qaldy. Shidertilikter kúder úzip kúıinip júrgenbiz. Bazarbek jylqyshy naǵashysynyń balasyn: «Tús attan!» — dep túsirip tastap, bir-aq yrǵyp mindi de, sońynan qýyp berdi. Men de sońynan tarttym. Jaman attyń ózine Bazarbektiń qanat bitiretinin sonda kórdim. Ne pálesi baryn bilmeıim. Ushyrtty-aı deısiń. Jap-jazyq jýsandy dalada aǵyzyp barady. Shidertilikterge jetip Chapaevtikterdiń quıryǵyn tistesti. Páleket eken Chapaev sovhozynyń aq boz mingen bir kekse jigiti mańyna shań jýytpaı, quryq tastam alda ketip bara jatqan. Bazarbek álgini qutqarmady. Shamasy anaý bermeı qarsylasty-aý deıim. Úzeńgi qaǵysa biraz julqysty da, endi bir qarasam, aq boz oınap shyǵa berdi. Iesi domalap qaldy. Qolynda appaq mata jelbirep, Bazarbegim oı bir aǵyldy-aı deısiń. Ne degen keremet, á? Sóıtip Bazarbektiń arqasynda Shidertilikter toı tarqar músheni áketti emes pe. Sonda men ózim áketkendeı qýanǵam.

— Bilem... Bilem.

— Bilseń, áne sol. Adam degen qyzyq. Anań qara... Álgi qalqan qulaqty kóremisiń. Itshe júzip qaldy emes pe?! Túısiksiz bolmady. Ákesine tartpaǵan.

— Qoı júr kettik, Sátim.

Ekeýi ózenniń túıe taıly jarqabaǵynan joǵary kóterilip, eshki soqpaqqa tústi. Sátim qolyn ońdy-sol silkip, áldeneni aıtyp barady. Áli baıaǵy sol toı tarqar músheniń qyzyǵy sıaqty. Aqtaıdyń betine úńile qarap birde aldyna shyǵyp, endi birde qatarlasyp búlkil-búlkil jortaqtap qoıady.

* * *

Bazarbek tún jarasy aýa oıandy. Bes qanat kıiz úıdiń ishi qapyryq. Beımaza shyryldaǵan shegirtke úni estiledi. Qasynda jatqan tórt traktorıst tátti uıqyda, qor-qor etedi. Búgin olar bes maıa pishendi turǵyzyp, ábden sharshaǵan. Álginde anaý oıpattaǵy vagon úıde jatqan qyz-kelinshektermen ázildesip, oınap-kúlip kelgenderi de bar. Bazarbek te ilesip edi, áıelder muny qaqpaılap mańyna jýytpady. «Oıynyń jaman, ári júr»,— dep, túrpideı jıyrylysqandy. Basqarma kelip edi, bári jamyrap: «Erteń jeksenbi ǵoı, aýylǵa jiber, jýynyp-shaıynyp qaıtaıyq»,— desken, basqarma kónbedi.— «Shydańdar, kelesi apta qaıtasyńdar»,— dedi. Sonda Bazarbek qyńyrlyq tanytyp, ilik izdep: «Áı, aǵa, men ketem»,— demep pe edi?!» «E, saǵan sot bar ma? Óziń bil. Tek erteńgi jumysqa úlgerer siń»,— degen basqarma yńǵaıyna baǵyp, qarsylyq bildirmedi. Sóıtip kútkeni bolmaı, máseli qaıtyp qalǵany da osy qazir oıyna oraldy.

Bazarbek jastyqtan basyn kóterip, aıaq jaǵynda jatqan kıimderin kıdi. Tikireıgen shashyn kúrekteı alaqanymen sıpap qoıdy. Taǵy da áldenelerdi esine alyp, kóńilin jubatpaq edi, oıyna eshteńe túspedi. Úzik-úzik birdeńeler elesteıdi. Ol ornynan kóterildi. Aıaǵyn kerdeńdeı basyp dalaǵa shyqty. Kıiz úıdiń ishindeı emes, dala salqyn, qaǵý eken. Bazarbek samaladaı juldyzy jamyraǵan ashyq aspanǵa qarap, aýzyn kere esinedi. Apaı tósin qolymen ýmajdap, qushyryn jazdy. Áıtse de, boıyn bılegen, buryn beımálim dúleı tynysh taptyrar emes. Moıny óz-ózinen qurystanyp, tósi áldeneden syzdap barady. Ol oıpattaǵy qatyn-qalash jatqan vagon-úıge bettedi. Osy qazir ıyǵymen qaǵyp, sony ornynan qozǵap jibersem be dep te oılady. Boıdaǵy qýat, shyndasa, vagon turǵaı traktordyń ózin tóńkerip tastardaı kórindi. Vagon-úıdi úsh-tórt aınaldy; aqyry shydaı almaı, boıyna shyq tartqan oıańdaǵy kók shópke kep qulady. Jerdi aımalap, bort-bort shópti juldy. Odan da medeý tappady. Ystyq qan basqa teýip, keýdeni de kúıdirip barady. Bu ne ekenin túsine almaı Bazarbek tóńiregin jalań judyryǵymen toqpaqtaı berdi. Kenet... Vagonnyń esigi syqyr etip ashylǵandaı bolǵan, Bazarbek óz-ózinen shoshyna oınaqshyǵanyn qoıa qoıdy. Qybyr etpeı, atylar jolbarystaı oqtala qaldy. Kóılegi aǵarańdaı bir áıel shyqty da, vagon-úıdiń syrtyna sál aıaldap, qaıta ishke kirip ketti. Bazarbek kókparǵa qoly tıe bergende aty mertikkendeı ókinip, jylap jibere jazdady; syzdy jerdi toqpaqtap qatty yńyrsydy. Taǵy da qybyr etpeı uzaq jatty.

Shuǵyl ornynan turyp vagon-úıdiń esigine keldi; ashqaly bir oqtaldy da, kıiz úı jaqqa qarady. Batyly jetpeı, irkilip qalǵan, endi birde esiktiń tutqasyna qolyn soza túsip toqtady. Áldenege belin bekem býǵandaı vagon-úıdiń esigin syrtyndaǵy shappa ilge shegimen bekitti de, kıiz úıdiń qasyndaǵy traktor, motosıklderge bet aldy. Óz traktoryn ot aldyryp, vagon-úıge keldi de, ony tirkep júrip ketti. İshtegi qyz-kelinshekterdiń alasuryp, esikti toqpaqtaǵandaryna da qaramaı, saldyrlata súırep jóneldi. Saı, jyra-jyqpyl-aý deıtin emes, bezildetip keledi. Keıde joldan shyǵyp mańyp ketedi. Bir jerde tipti aýdarylyp ta qala jazdady. Qyz-kelinshek, qatyn-qalashtyń shýyldap, qarǵap-silegenderine de qaramady. On eki shaqyrym qashyqtyq vagondaǵylarǵa tozaq jolyndaı uzaq kóringenin, záre-quttary qalmaı kúbirlesip: «Saqtaı kór! Iá, alla!» — degenderin de ol bilmedi.

Kolhozdyń ortasyndaǵy, mańdaıshasynda jalaýy jelbiregen basqarma keńsesiniń aldyna kep bir-aq toqtady. Tirkeýin aǵytyp, vagon-úıdiń esigiń ashyp jibergen:

— O, jer jutqyr! Sen be ediń?

— Qap, bálem, seni me?

— Militsaǵa... Militsaǵa ustatamyz,— desti ishtegiler ýlap-shýlap. Bárinde de óń-tús joq. Qup-qý bop ketken. Qalsh-qalsh etedi. Sálden soń ózderine-ózderi kelip, esterin jıa bastady: oń men soldaryn tanyp, qaıda kelgenderin sezip, júzderi jylydy. Qýana káýkildesip qaldy:

— Mynaý bizdiń úı ǵoı.

— Aýyl... Aýylǵa kelippiz, qatyndar!

Bazarbek traktoryna otyryp júrip ketti. Yrjalaqtap kúlip barady. Úlken bir is tyndyrǵandaı máz. Qaıran ana! Sen úshin baladan tátti joq shyǵar-aý. Jylan tapqan áıel jany qınalyp jatsa da, el jınalyp ishten shyqqanyn óltirmek bolǵanda: «Aınalaıyn ıreleıshegenińnen! Ózime berińdershi... Aqyrǵy ret bir ıiskeıin...»,— depti degen ańyz da, seniń ana atyńa kir jaǵa almaǵany beker emes-aý. Bazarbektiń kelgenin sezip anasy úıden júgire shyqty. Balasyn «qulynym-aý» dep talaı jyl kórmegendeı qushaqtap aldy. Báıek bop tynym tappady. Qolyna sý quıyp, súlgi usyndy. Zereń aıaq shubat berip, tósek salyp jaıǵady. Sonyń bárinde ezýinen shýaqty kúlkisi, qýanyshy úzilmedi. «Apa, apataı»...» —deıdi Bazarbek te óńireńdeı. Qara tory, qaqyradaı aq jaýlyq salǵan uzyn boıly, qońqaq muryn qarıanyń kókiregine basyn súıep erkelep jatyr. Ana ıisi janyn jadyratyp, sergitip jibergen sıaqty. Bazarbek apasynyń basyn sıpap: «Qulynym-aý. Jalǵyzym meniń» degen meıirimdi áldıine bólenip, uıyqtap ketti. Sonan sáske túste bir-aq oıandy. Jyly tósekten turǵysy kelmeı kózin qaıta jumdy. Endi qaıyra kózi ilinbesin bilse de, orny¬nan kóterile qoımady; úıdiń kún jaq betindegi terezesine gazet tutyp, kóleńkelep júrgen anasyna eljireı ún qatpaq bolǵan, onysynan aınyp, erinip úndemedi. Sálden soń aýyz úıden dabyr-dubyr estildi; ákesiniń áldenege renjip, egistikten kelgenin andady. Qulaǵyn tigip, tyńdaı qaldy.

— Oıpyr-aı, kempes-aı, ne isteımiz, á? Bu bala bir kúni meni óltirer. Ne degen sumdyq. Búkil aýyldyń qyz-kelinshegin qyryp jibere jazdapty ǵoı.

— Aqyryn endi.' Uıyqtasyn. Oıatyp jiberersiń.

— Óı, uıqysy qurysyn onyń! Eı, sonda ol ne oılady, á?—deıdi ákesi. Bazarbek osy qazir kókesiniń aq sary júzi kúreńitip, qyzaraqtap turǵanyn, qus murynnyń ústi tership ketkenin kóz aldyna elestetti.— Al, anaý áıelderdiń bireýi qatty shoshynyp, bala tastasa qaıter, á? Búıtken jumysy qurysyn ıttiń. Basqarma da boǵyn pyshaqtap bulan-talan. Árıne, onyki durys. Traktor bermeıim deıdi. Qasyma egiske alsam ba? Áı, kempir, seniń osy góı-góıiń balany búldirip júrgen.

— Alla-aı, qoısańshy endi.

— Nege qoıam men! Qap masqara bola jazdaǵanymyzdy bilemisiń?

— Úndeme. Ony áli úılendiremiz. Aıaǵyna tusamys túskesin ózi de qoıady.

— Óı, ket ári! Kókime. Seniń áýmeserińe bireý qyzyn bereıin dep tur edi. Áıel onyń nesin alǵan, astyndaǵy traktoryna ne bola almaı júrgende. Qyzdy aıtasyń, el traktordyń ózin bermeımiz dep otyrsa.

— Meniń balam eshkimnen kem emes. Tabys tabady. Jumysyn istep júr. Anaý Eltaıdaǵy qurbymnyń aıaq- qoly balǵadaı qyzyn alyp berem.

— Kókime dedim ǵoı. Kókime. Men ony qasyma alam. Egiske aparam. Kúrish sýarsyn. Jelpil deýi jetken shyǵar,— dedi ákesi burqyldap.

Bazarbek traktoryn qımaı jylap jiberdi. Betin jastyqpen basyp solq-solq etedi. Nege kúıinip, qorlanǵanyn ózi de bilmeıdi, áıteýir, bir zábir kórgendeı eńkildeıdi.

* * *

— Aqtaı aǵaı! Aqtaı!

Aqtaı kitap oqyp otyrǵan, ornynan atyp turyp terezege umtyldy. Ashyp jibergen, eki-úsh qyz balany kórdi. Júzderi qýqyldanyp, úreılenip túr. Onynshy klastyń oqýshylary.

— Ne boldy? Nege úndemeısińder?

— Aqtaı aǵa, álginde sýǵa barǵan Qurmanaıdy bir jigit atpen kep urlap áketti. Eki shelegi men ıinaǵashy sol jerde jatyr.

— O kim?

— Bilmeımiz, aǵaı! Betin oramalmen tańyp alǵan. «Apa!» —dep Qurmanaı aıqaılap edi, oǵan da qaramady.

— Áke-sheshesine aıttyńdar ma?

— Aıttyq. Oıbaılap jatyr.

— Men qazir...

Aqtaı óz qulaǵyna ózi sener-senbesin bilmeı dal. Tez kıinip, sheshesiniń: «Qaıda barasyń?» — degenine qaırylmaı, úıden júgire shyqty.

Búkil aýyl dúrlikti. Árli-berli shapqylap iz-tússiz joǵalǵan Qurmanaıdy taba almaı-aq qoıdy. Urlaǵan adamnyń Bazarbek ekenin bilgende, tipten záre-quttary qalmady... Aqtaı Bazarbekti sottatyp jiberem dep júr. Oǵan Qurmanaıdyń ákesi de, týystary da jaq. Etek-jeńderi jelbirep ketken, alasuryp otyr. Buryn-sońdy aýyl-aımaqta bul sıaqty ýaqıǵa kópten bolmaǵan: sonan ba, el qatty elegizip keshke deıin qyzynysty. Birte-birte sýynyp, qyzdyń áke-sheshesi bilsin degenge oıysty.

«Synǵan shyny bútindelmes. Taǵdyr solaı bolsa ne istedik»,— degen sózge de kelip qaldy. Aqtaı ańysyn andamaı týra Sátimge tartty.

— Masqara bolǵanymyzdy bilemisiń, Sátim? — dedi ol esikten kirer kirmes. Dosy jalǵyz, ońasha otyr eken. Júzin syrt salyp, súlesoq kúńk etti.

— Bilem, Aqtaı.

— Bilseń, medısınalyq akt jasaýǵa daıyndal. Mılısıany shaqyrtamyz. Ustatyp, týra aýdanǵa aıdatamyz. Bul ońbaǵandy qurtý kerek. Tamyrymen qurtý kerek.

— Qalaısha? Kim qurtady? Sen be?.. Mundaı istiń aıaǵy nemen bitetinin de túsinbeısiń be?!. Abyroısyzdanǵan qyzdy jan balasy úgittemeıdi, ózi-aq kelisedi. Buǵan mılısıa da arala syp, dáneńe deı almaıdy. Óıtkeni Qurmanaı kámeletke tolǵan qyz, zańnyń aty zań, bárimizge de ortaq... Qoıshy ári, kózińdi alaıtpaı!..

— Oý Qurmanaıdy menen jaqsy sen bilemisiń, álde men bilem be?.. Aıtyp otyrǵanym joq pa, ol sen oılaǵandaı kez-kelgenge qoljaýlyq bop júre berer qyz emes!.. Ólip bara jatsa da kelispeıdi!..

Osy kezde úıdiń kóshe jaq betinen dabyr-dubyr daýys shalynǵan; Aqtaı irkile túsip, Qurmanaıdyń klastas qurby-qurdastarynyń úni ekenin birden tanydy. Áıtse de daǵdara «Bu ne?» — degendeı Sátimge bir, esikke bir kóz tastaǵanda, asyǵa basqan apyr-topyr aıaq dybysy bórene aǵash baspaldaqqa taıaǵan edi... Esik shalqaıa ashylyp, tabaldyryqty attaı bere lyqsı aıaldaǵan qalyń kópir oqýshylarǵa qarsy Sátim men Aqtaı umsyna oryndarynan atyp turysty. Terlep-tepship, eki ıinderinen dem ala, alqyna jetken balalardyń alaýlaǵan júzderinen, jaınaǵan janarynan qobaljýmen birge Aqtaı qýanysh ushqynyn da shalyp qaldy.

— Jáı ma?

— Aǵaı... Siz áli eshteńe bilmeısiz be?-.. Qurmanaı...

— Apyr-aý, aptyqpaı aıtsańdarshy!..

— Aǵaı, ol qutqaryldy!

— Kim qutqaryldy? Qurmanaı ma?..

— Iá-ıá, Qurmanaı!.. Bazarbek ony kórshiles aýyldaǵy naǵashy ápkesiniń úıine túsirgen eken. Ápkesi Qurmanaıdy qorlatpaı qorǵap qalypty... Kelgen boıynda Bazarbekti mılısıa ustap áketpesin dep qorasyna qamap tastapty da, Qurmanaıdy úıine jetkizipti. Biz kórdik, din aman, jolyqtyq!..

— Iá, sonsyn?.. Ózi qalaı?

— Kúledi de jylaıdy... Aǵaı, ol qýanyshtyń áseri ǵoı!.. Aman-esen qutylyp kelgenine qýanǵany!..

— Aı, bárekelde, Qurmanaı! — dep Sátim mynaý estip turǵan jańalyǵyna sener-senbesin bilmeı daǵdaryp.— Tý-ý, ne degen qýanysh-eı!.. Estigen boıda tez habarlaǵandaryń qandaı jaqsy, jaraısyńdar, balalar...

Aqtaı tilden aırylǵandaı ún-túnsiz sylq etip oryndyqqa otyra ketti de, áli qurı qybyrsyz qaldy. Bar ýaqıǵanyń aýyrtpalyǵyn da, qasiretin de, kúıinishin de, nemen tynýy múmkindigin de osy qazir búkil jan-júıesimen Aqtaı tolyq endi sezinip, árıne munyń bárine ózim ǵana kinálimin dep oılap ta úlgergen; matematıka páninen tereń bilim berý jón-aq qoı, al ómir sabaǵyn eskermeı kelgeni nesi! Iá, oǵan daıyndalý qıyn, ońaı emes... Jylmaıasha kórkeıip, órken jaıǵan elimizde jamandyqqa, lasyqtyqqa oryn joq degen men meıirimsiz qatygezdik, qorlyq-zorlyq qylań berýi múmkindigin, ony qyl eli esten shyǵarmaǵan lazym. Sonda ǵana mundaı dármensiz kúıdi basynan keshpes. Aqyry qaıyr, soǵan da shúkir. Al kerisinshe bolsa she?.. Ne ister edi? Iá, onyń joly ármen kesh qalyp kúızelgennen ne paıda, kimge kerek?..

Balalar úıden aıaqtaryn aqyryn basyp shyǵyp ketken; dabdyrlasa tereze tusynan ótip, uzaǵan saıyn birtin-birtin únderi kómeskilenip barady. Aqtaı óz oıynan shoshyna shıryǵyp, serpile ornynan turdy da, bólme ishinde ersili-qarsyly júrip berdi.

Sátimde ún joq. Buryshtaǵy stol janynda otyr; aldynda sol kúni bir beti de oqylmaǵan kitap ashýly jatyr, ol álsin-áli jelkesin qasyp, júzin alyp qashady. Dosynyń qazirgi jan-kúıin túsinip, kúızele tereń kúrsinip qoıdy. Aqyry shydamaı, ornynan turdy. Anadaı jerde ilýli radıonyń tetigin baryp buraǵan:

— Fızıka ǵylymynyń kandıdaty, qazaq qyzy, SSSR Memlekettik syılyǵynyń laýreaty ataǵyna ıe bolyp otyr,— dep radıo sambyrlap qoıa berdi. Bul sońǵy habardyń aıaǵy edi. İle habardan soń shattyq bıi oınalyp ketti.

Aqtaı ún-túnsiz qaltıyp qaldy. Sátim basyn sıpap, telpegimen jelpinip qoıdy da, óz-ózinen kúńkildep: «Adam degen qyzyq!» — dedi. Áldenege túsinbegendeı qınalyp tur.

1973 j.