InfoHub Logo

Ianýsh Korchak. Polshalyq pedagog, jazýshy jáne dáriger. Aman qalatyn jaǵdaıy bola tura, odan úsh ret bas tartqan adam.

Birinshi ret Ianýsh Polsha okýpasıalanar aldynda, nasıstermen bolǵan soǵystan aldyn «Jetimder úıin» qaraýsyz qaldyrmaý úshin, elden ketpeýge bel býdy.

Ekinshi ret — varshavalyq gettodan qashyp ketýden bas tartty.  

Al úshinshi ret — jetimder úıiniń barlyq balalary lagerge baratyn poıyzǵa mingizilip qoıǵan kezde, Korchakqa nasıst, SS ofıseri kelip:  

— «Koról Matıýshty» siz jazdyńyz emes pe? Ol kitapty men kishkentaı kezimde oqyǵanmyn. Jaqsy kitap. Siz bossyz, — dedi.  

— Balalar she?

— Balalar ketedi. Biraq siz vagonnan túsip qalsańyz bolady.  

— Qatelesip tursyz. Bolmaıdy. Adamnyń bári ońbaǵan emes.  

Birneshe kún ótken soń, Treblınka konslagerinde Korchak balalarmen birge gaz kamerasyna kirdi. Ajalyna bara jatyp, Korchak eń kishi eki balaqaıdyń janynda bolyp, jamandyqtan esh habary joq sábılerge ertegiler aıttyp jatty.

Jalpy alǵanda, Korchaktyń osy qylyǵynan-aq qandaı adam bolǵanyn bilýge bolady. Osy tamasha kisiniń balalardy tárbıeleý úshin qoldanýǵa keńes bergen 10 ósıetin oqyp shyǵýdy usynamyz.    

1. Baladan óziń sıaqty nemese óziń qalaǵan adam bolýyn kútpe. Oǵan sen emes, ózi bolyp ketýine kómektes.   

2. Balaǵa istegenińniń bári úshin aqy talap etpe. Sen ony dúnıege ákeldiń, endi ol qalaı alǵysyn bildirip, seni razy ete alady? Ol basqa bireýge, basqa bireý — taǵy bireýge ómir syılaıdy, mine osy alǵystyń qaıtymsyz zańy bolmaq.  

3. Qartaıǵanda barmaǵyńdy shaınap otyrmaý úshin ózińniń jábir-renishińniń kegin balańnan alma. Sebebi ne ekseń — sony orasyń. 

4. Onyń qıyndyqtaryna joǵarydan qarama. Ómir árkimge shamasyna qaraı berilgen jáne kúmániń bolmasyn — ol senen kem qınalyp júrgen joq, senen kóbirek qınalyp júrýi de múmkin, óıtkeni onyń ómirlik tájirıbesi az.  

5. Qorlap, kemsitpe!  

6. Adamnyń eń mańyzdy júzdesýleri — onyń balalyrymen bolǵan kezdesýleri. Olarǵa kóbirek kóńil ból — baladan kim shyǵaryn biz eshqashan bile almaımyz.

7. Balań úshin bir nárseni isteı almasań ózińdi qınama, biraq myna náreni esten shyǵarma: eger bala úshin múmkin bolǵannyń bári jasalmasa, demek, istegeniń jetkiliksiz.

8. Bala — bar bolmysyńdy ıelenip alatyn tıran nemese tek kindigińnen taraǵan urpaǵyń ǵana emes. Saqtap jáne jasampazdyq jalynyn óshirip almaýyń úshin, saǵan ómirdiń bergen asyl zaty. Bul «bizdiń balamyz», «ózimniń balam» emes, amanat etilip berilgen jan, anasy men ákesiniń rıasyz mahabbaty. 

9. Bóten balany jaqsy kóre bil. Óz balańa istemesin degendi ózge balaǵa da eshqashan isteme.

10. Balań qandaı — darynsyz, qyrsyq shalǵan, eresek bolsa da, jaqsy kór. Onymen aralas — qýan, óıtkeni bala degen — qazirge qasyńda júrgen shattyq.

---