InfoHub Logo

Úlken ádebı talqylaý uıymdastyryldy. Ár túrli janrlar boıynsha ótken bul talqylaý-aıtysqa adam óte kóp jınaldy, jıylys zalynda ıne shanshar jer qalmady. Aldymen tarıhı taqyrypqa jazylǵan shyǵarma talqylanatyn boldy. Baıandamashyǵa sóz berildi. Ol, negizinen, maqtady.

— Shyǵarmada bárińiz biletin Ýaı Páli batyrdyń jaý batyrlarymen bolǵan segiz myń segiz júz seksen segiz jekpe-jegi egjeıli-tegjeıli, naqty tarıhı shyndyq turǵysynan baıandalǵan, — dedi baıandamashy. — Bul — tarıhı fakt! Ásirese, qalmaq batyry O, Soıqanmen jekpe-jegi tolymdy da bolymdy sýrettelgen. Qalmaq batyrynyń aýyr naızasyn qolynyń syrtymen qaǵyp jiberip, bizdiń batyr aı-shaıǵa keltirmeı, saqalynan ustap, basyn kesip alady... Adamǵa qatty áser etedi! Shyǵarmada mundaı shynshyl kórinister molynan kezdesedi...

— Ótirik! — dep aıǵaı saldy bireý zaldan. — Bizdiń batyr qalmaq batyryn at ústinen julyp alyp, qol-aıaǵyn baılap...

— Jalǵan! — dep aıǵaılady ekinshi bireý. — Bul tarıhı jekpe-jek, avtor jazǵandaı, Joqtóbeniń oń jaq qaptalyndaǵy jazyqta emes, sol jaq qaptalyndaǵy jazyqta bolǵan...

— Eshqandaı bas kesý bolǵan joq! — dedi úshinshi daýys. — Óıtkeni, qalmaq batyrynda eshqandaı saqal bolmaǵan.

— Bas kesilgen! — dedi baıandamashy zárlenip. — Tarıhı fakt!

— Kesilgen joq...

— Kesilgen! — dedi avtor qalsh-qalsh etip.

— Kesilgen joq...

— Bas... kess-siledi!. — dep avtor men baıandamashy qatar ysyldap, qan jaýyp ketken qorqynyshty, susty kózderimen daýys ıesin izdedi. Daýys ıesi — buqty...

Daý sap tyndy. Ý-shý pyshaq keskendeı tyıyldy. Shyǵarma ádebı úlken syılyqqa laıyq dep tabyldy.
 İle-shala poezıa seksıasynan taǵaıyndalǵan baıandamashy belgili aqynnyń óleń kitabyn taldaýǵa kiristi.

 — Bul óleńderden siz órnekti til de, beıneli sýret te, tartymdy oı da tappaısyz, — dep bastady baıandamashy. — Munyń bári — keshegi kúnniń, eskirgen poezıanyń belgileri... Syrly sezim, jan-dúnıe qozǵalystary, adam ańsary... qatyp qalǵan qara óleń qalyby, jyndy ǵyp bitken jyr úlgisi, tipti taq-taq etip mıdy kemirgen uıqas ta joq bul óleńderde! Óıtkeni, munyń bári — jańalyq emes. Búgingi talqylanyp otyrǵan óleń kitaby — álemdegi eń jańa tamtrakoplýotızm úlgisinde jazylǵan bizdegi alǵashqy týyndy...

— Qandaı... Qandaı úlgi deısiń?! — dep shýlasty túk kórmegen nadan tobyr.

— Tamtrakoplýotızm...

— ...

— Bul sózdiń túbiri afrıkalyq taıpalardyń kóne urmaly aspaby — tamtamnan shyǵady, — dep, termınderdiń bilgiri retinde aty shyqqan baıandamashy kóp biletin kisilerdiń ádetimen kózildirigin sheshti. Kóp biletindigine uıalǵandaı, jurtshylyqqa qarap, bir túrli... jymıdy. — Qazir álemdegi eń jańa yrǵaqtar, ózderińiz bilesizder, afro-amerıkalyq yrǵaqtar... Keýdemsoq Eýropańyz, túlkibulań Shyǵysyńyz osy yrǵaqpen eki ıyǵyn julyp jep, jinigip bılep jatyr... Bizdiń avtorymyz bizdegi sý jańa poezıanyń atasy hám kókesi! Bizdiń avtorymyz — bizdegi alǵashqy tamtrakoplýotıst! Ol, máselen, baıaǵysha «Sap-sap, kóńilim, sap, kóńilim!» dep ezip otyrmaıdy. «Qoı, eı, jyndy, sap-sap-sap!» deıdi... Tam-trako-tam-tam-tam... Mine, qandaı yrǵaq!..

Aýyzdary ańqıyp, silekeıleri aǵyp ketken ádebı qaýym áldeneshe mınýt boıy eseńgirep únsiz otyrdy da, kenet dúr-r kóterilip, dý qol shapalaqtady. Avtordyń qol-aıaǵyn erbeńdetip, bári jabylyp, aspanǵa atty... Shyǵarma birden, bir aýyzdan úlken syılyqqa usynyldy. Aqyn — osy eldegi sý jańa poezıanyń atasy hám kókesi dep jarıalandy.

Kezek fantas-jazýshylarǵa keldi.

— Shyǵarma shalqar shabytpen jazylǵan, — dedi kezekti baıandamashy. — Onda bolashaq ǵarysh kemesiniń alystaǵy aty belgisiz planetaǵa qalaı jetkendigi baıandalady. Kórip otyrsyzdar, shyǵarma taqyryby — óte aktýaldi... Maǵan ásirese unaǵany — avtordyń kosmostyq tehnıka jetistikterinen habardarlyǵy. Ol ǵarysh kemesiniń syrtqy poshymyn, ishindegi árbir tetiktiń, onyń árbir detalynyń jaı-japsaryn — jalpy, tehnıkalyq qural-jabdyqtardyń árqaısysynyń atqaratyn qyzmetin, jumys isteý mehanızmin biliktilikpen sýretteıdi... Aqyr sońynda ǵaryshkerler kózdegen maqsattaryna jetip, basqaplanetalyq turǵyndarmen de kezdesedi. Ondaǵy atmosferalyq qysym men tabıǵı jaǵdaılardyń ózgesheliginen basqaplanetalyq turǵyndardyń bastary tym úlken, aıaq-qoldary mólsherden tys uzyn keletini, kózderi balyqtyń kózindeı dóp-dóńgelek bolatyny da ǵylymı turǵydan asa nanymdy beınelenedi... Shyǵarmanyń kórkemdik sheshimi utymdy ekeni  esh daý týdyrmaıdy...

— Siz nege shyǵarmanyń kemshilikterine toqtalmaısyz?! — dep shýlasty bir top jazýshy-fantasttar.

— Máselen?.. — dep shaqshıdy baıandamashy.

Basy qazandaı, aıaq-qoldary mólsherden tys uzyn avtor erbıip ornynan turyp, balyqtyń kózindeı dóp-dóńgelek kózderimen daýys shyqqan tusqa baǵjıdy.
— Máselen... — dedi daýys ıeleriniń biri, — ǵarysh kemesiniń ishindegi ana bir tetiktiń fýnksıasy siz aıtqandaı jete sýrettelmegen... Bizdińshe, sol — tipti basy artyq detal. Sol tetiksiz de ǵaryshkerler dittegen jerine erkin ushyp jeter edi... Jáne bir másele — orta jolda ystyq planetany janap ótip bara jatqanda, ǵaryshkerler borsha-borsha bolyp terlep, qatty qınalady... Bir jeldetkish ornata salý avtordyń oıyna neǵyp kelmegen?

 Daý bastalyp ketti. Ý-shýdan qulaq tundy. Qyrǵyn aıtys kesh batyp, tún bolǵansha tolastaǵan joq... Degenmen, shyǵarma úlken syılyqqa usynylatyn bolyp sheshildi.

ÁDEBIET deıtin bir paqyr bar edi. Osy aıtysqa ol da qatysqysy kelip edi... Oryn jetpeı, esikten syǵalap, jylap turdy...

---