Afrıka materıginiń ishki sýlary
Afrıka materıginiń ishki sýlary.
Sabaqtyń maqsaty:
Oqýshylarǵa Afrıka materıginiń ózenderi, kólderi týraly bilim bere otyryp, syn turǵysynan oılandyrý arqyly oqýshylardyń shyǵarmashylyq qabiletterin damytýǵa jaǵdaı týǵyzý.
Sabaqtyń mindetteri:
• Pánge degen qyzyǵýshylyqtaryn arttyrý, oılaý qabiletterin jetildirý, ishki sýlar jaıly bilimderin ári qaraı damytý.
• Oqytý men oqýdaǵy jańa tásilderdi qoldaný arqyly jan - jaqty óz betimen izdenýge daǵdylandyra otyryp, is - áreketti damytý.
• Oqýshylardyń toppen jumys jasap, uıymdastyrýshylyq qabiletterin damytyp, sabaqta ózderin emin - erkin ustaýǵa úıretý.
Oqýshylardyń tatýlyqpen jumys isteýine jaǵdaı jasaý, bir - birin qurmetteýge, oılaryn erkin jetkize bilýge úıretý.
Mindetteri: kartadan materıktiń ózen, kólderin kórsetý arqyly ıkemdilikteri men daǵdylaryn damytý.
Nátıjesi: Oqýshylar materıktiń ishki sýlar týraly málimet ala aldy.
- Kartamen jumys isteı alady.
- Ózderi qorytyndy jasaı alady.
- Shyǵarmashylyq qabileti artady.
Sabaqtyń kezeńderi:
İ kezeń
a) uıymdastyrý; Mozaıka» ádisi
Sálemdesý. Oqýshylardy túgendeý.
«Altyn Ereje» qurý arqyly oqýshylardy ortaq synyp tártibin qalyptastyrý.
«Jaqsy tilek» trenıńi
" Mıǵa shabýyl".
" Adasqan obektiler" sáıkestendir
«Tanyp al da, atyn ata».
«Afrıka» sózjumbaǵy
«Polıglot» ádisi
İİ kezeń
a) oqýshylardyń topta óz betimen jumys dápterinde berilgen jeteleýshi tapsyrmalarǵa oqýlyqpen jaýap izdeýi.
B) muǵalimniń kómegimen dıskýssıa júrgizý;
V) taqtamen, oqýlyqpen jeke jumys.
İİİ kezeń durys oryndalǵan deńgeılik tapsyrmalardy muǵalimniń tekserýinen keıin oqýshylardyń ózine taqtadaǵy "ashyq jýrnalǵa" belgiletip otyrý, jıǵan alǵashqy upaılaryn qorytý.
Kórnekilikter: Dúnıejúziniń fızıkalyq kartasy. Teńge sýreti bar kartochkalar, sýretter jınaǵy, atlas, keskin karta. Elektrondy oqýlyq. Interbelsendi taqta.
Kirispe: uıymdastyrý, synypty topqa bólý.
«Altyn Erejeni» saqtaýdy eskertý.
Kóńil kúılerin kóterý maqsatynda bir - birimen qol ustasyp, ishterinen jaqsy tilek tileıdi.
Baǵalaý shkalasy jasalady.
Táýelizdiktiń 25 j embemasy arqyly toptarǵa bólinedi. "Ózender", "Kólder".
İ kezeń. Úı tapsyrmasyn tekserý 2 - mın
"Oramal tastaý"ádisi. Oqýshylarǵa suraq berip oramal tastaımyn.
Úı tapsyrmasy boıynsha ne bildik?
Muǵalim úı tapsyrmasy boıynsha oqýshylardyń ne bilgeni týraly suraıdy.
Oqýshylar bir - birine oramal usynyp, úı tapsyrmasynan suraqtar qoıa otyryp, suraıdy.
1. Afrıka Jer sharyndaǵy Qandaı materık?
2. Afrıkada qandaı klımattyq beldeýler qaıtalanady, qaısylary qaıtalanbaıdy?
Jaýaby: Ekvatordan basqa klımattyq beldeýler eki retten qaıtalanady olar:
Sýbekvatorlyq, tropıktik, Sýbtropıktik
3. Afrıka klımatyndaǵy basym aýa massalaryn ata? Ekvatorlyq, Qońyrjaı,
Tropıktik, Muhıt aǵystary
4. Jer sharyndaǵy eń joǵary temperatýra
Jaýaby: +58ºS 1933 jyly Saharanyń (ál - Azızıa) Jerorta teńizi jaǵalaýynda tirkelgen.
5. Jaýyn shashyn eń az jaýatyn jer?
Jaýaby: Saharada (0, 5 mm, Asýan qalasy) tirkelgen.
6. Teńiz deńgeıinen eń tómen jatqan jeri?
Jaýaby: Assal kóliniń deńgei - 153 m
7. Teńiz deńgeıinen eń bıik ornalasqan núktesi -
Jaýaby: Kılımandjaro janartaýy bıiktigi - 5895 m
8. Qandaı paıdaly qazbalarǵa baı?
Jaýaby: Mys, myrysh, ýran, almas, altyn, taskómir, munaı, gaz
9. Bul buǵaz Úndi muhıtynyń batys bóliginde, Afrıka men Madagaskar aralyn bólip turady. Ol jer betindegi eń uzyn buǵaz? Jaýaby: Mozambık
10. Bul kanal teńiz kólikterine Afrıkany aınalyp ótpeı - aq, Eýropadan Azıaǵa tike shyǵýǵa múmkindik beredi, ol - Jaýaby: Sýes uzyndyǵy 112 km
Qyzyǵýshylyqty oıatý.
"Adasqan obektileri" sáıkestendir. 3upaı /3 mın/
1. Eń iri sarqyrama A) Madagaskar, aýdany - 590myń km²
2. Eń iri kóli Á) Tanganıka, tereńdigi - 1435m
3. Eń sýy mol ózen B) Kılımandjaro janartaýy, bıiktigi 5895m
4. Eń iri araly V) Nil, uzyndyǵy 6671km
5. Eń tereń kóli G) Týgela. Bıiktigi - 993m
6. Eń iri janýary D) Afrıka pili, salmaǵy 7, 5 tonna
7. Eń úlken shól E) Vıktorıa, aýdany - 68myń km² Ortasha tereńdigi - 40 m.
8. Eń bıik núktesi J) Kongo (Zaır),
9. Eń uzyn ózen Z) Sahara, aýdany 7 mln km
Jaýaptary: 1 - G, 2 - E, 3 - J, 4 - A, 5 - Á, 6 - D, 7 - Z, 8 - B, 9 - V.
Jańa sabaq
Maǵynany taný. Oqýlyqpen jeke jumys. «Túrtip alý». 3upaı/5 mın/
Toppen jumys.
Materıktegi ózen alaptaryn posterge tirek - syzba arqyly syzýdy usynady. Materıktegi kólderdi posterge tirek - syzba arqyly syzýdy usynady. 3 upaı 7mın
3. «Tanyp al da, atyn ata». 3 upaı /5 mın/
1. Ol Ońtústik Afrıkany batystan shyǵysqa qaraı kesip ótip, Zambezı ózenin zertteıdi, Vıktorıa sarqyramasyn taýyp, Kongo ózeni aǵysyn, Nássa kólin sıpattap jazdy. Ol 30 jyl Afrıkada turyp, sonda qaza tapty.
Bul qaı saıahatshy? (Aǵylshyn saıahatshysy Davıd Lıvınhston)
2. Afrıkanyń tabıǵaty, halqy týraly derekter jınap, 6000 astam mádenı ósimdikterdiń úlgisin jınaqtaǵan kim? Nıkolaı Ivanovıch Vavılov
«Afrıka» sózjumbaǵy. Suraqtary:
Úndi muhıty alabynyń ózeni (Zambezı)
Afrıka degen sóz berberlerdiń qandaı taıpasynan shyqqan (Afrıgı)
Gvıneıa shyǵanaǵyna quıatyn ózen (Nıger)
Afrıkanyń eń úlken kóli (Vıktorıa)
Afrıkanyń eń mol sýly ózeni (Kongo)
Kók Nil bastalatyn kól (Tana)
Z A M B E Z I
A F R I G I
N I G E R
V I K T O R I Ia
K O N G O
T A N A
«Kir jaıatyn jip» ádisi arqyly. Eki topqa birdeı suraqtar beriledi.
Suraqtarǵa jyldam jaýap berip jipke iledi.
Dúnıe júzindegi eń uzyn ózen. (Nil)
Ekvatordy eki jerden kesip ótip, jınaǵan sýyn Atlant muhıtyna quıatyn ózen. (Kongo)
Afrıka materıgindegi tústi bildiretin ózen. (Oranjevaıa)
Marshaktyń «Aıbolıt» shyǵarmasyndaǵy ózen. (Lımpopo)
Davıd Lıvıngstonnyń ashqan sarqyramasy qalaı atalady? 1855j Zambezı ózenindegi Vıktorıa sarqyramasyn ashty
Vıktorıa sarqyramasy ornalasqan ózen. (Zambezı)
Jaǵalaýy jartasty, Baıkaldyń sińlisi, óte tereń, sýy tushshy kól. (Tanganıka)
Ejelgi mysyrlyqtar ony «kıeli ózen»dep ataǵan, halqy tabynǵan, 19 ǵasyrdyń 70 - jyldary ashylǵan ózen. (Nil)
Nıger ózeni qaı alapqa jatady? (Atlant)
Afrıkanyń basym ózeni nemen qorektenedi? (jańbyr sýymen)
«Polıglot» ádisi
• Lara – aral – ostrov – island
• Tıhmu – muhıt – okean – ocean
• Kıreatm – materık – materık – mainland
• Tńiez – teńiz – more – sea
• Ekbút – túbek – polýostrov – peninsula
• Neóz – ózen – reka – river
• Lkó – kól – ozera – lake
• Qulyrq – qurlyq – sýsha, zemlá – land
• Ómisdki – ósimdik – rastenıa – plant
• Jaýarn – janýar – jıvotnye – animal
«Sergitý» sáti
1. Atlant muhıty men Qyzyl teńiz arasynda, Atlas taýlary men Sýdan fızıkalyq - geografıalyq aımaǵynyń arasynda jatyr. Ol soltústikten ońtústikke deıin 2000 km - deı sozylyp, materıktiń 30 paıyzyn alyp jatyr. Bul jerde aýa adam aıtqysyz qurǵaq, jer betindegi eń ystyq aımaq. Trıpolıge jaqyn jerde aýanyń temperatýrasy keıde +58°S - ge jetedi. Bul qaı jer týraly aıtylyp tur dep suraq qoıylady. Jaýaby:
Sahara shólinde qurma aǵashtarymen dámi til úıirer júzim ósedi eken.
Saharadaǵy jalǵyz sý kózi - Nil ózeni
2. Begemot, gıpopotam, sýsıyr jup tuıaqtylar otrádyna, begemottar tuqymdasyna jatatyn, kúıis qaıyrmaıtyn iri janýar. Denesiniń uzyndyǵy — 4, 5 m, salmaǵy — 2000 — 3000 kg, boıy — 1, 5 m keledi. Terisi — qalyń, túgi tyqyr bolady. Kóbinese sýda tirshilik etedi. Qoregi — tek sý ósimdigi. Suraq qaı kólde toptanyp júredi.
Jaýaby: Vıktorıa kólinde. Vıktorıa kólinde - begemottar kóp, olar tańerteń kólge túskende sý óz arnasynan tasyp shyǵyp ketedi eken. Al keshke olar shomylyp bolyp, jaǵaǵa shyqqandarynda sý qaıta óz arnasyna túsedi.
3. Kartadan kólderdi kórset. Keskin karta túsirý.
V. Qorytyndy.
Vİ Baǵalaý
Vİİ. Úı tapsyrmasy: Afrıka materıginiń ishki sýlary.
Keskin kartamen jumysty aıaqtaý.
Hİİİ Oqýshy eńbegin baǵalaý:
Sabaqtyń maqsaty:
Oqýshylarǵa Afrıka materıginiń ózenderi, kólderi týraly bilim bere otyryp, syn turǵysynan oılandyrý arqyly oqýshylardyń shyǵarmashylyq qabiletterin damytýǵa jaǵdaı týǵyzý.
Sabaqtyń mindetteri:
• Pánge degen qyzyǵýshylyqtaryn arttyrý, oılaý qabiletterin jetildirý, ishki sýlar jaıly bilimderin ári qaraı damytý.
• Oqytý men oqýdaǵy jańa tásilderdi qoldaný arqyly jan - jaqty óz betimen izdenýge daǵdylandyra otyryp, is - áreketti damytý.
• Oqýshylardyń toppen jumys jasap, uıymdastyrýshylyq qabiletterin damytyp, sabaqta ózderin emin - erkin ustaýǵa úıretý.
Oqýshylardyń tatýlyqpen jumys isteýine jaǵdaı jasaý, bir - birin qurmetteýge, oılaryn erkin jetkize bilýge úıretý.
Mindetteri: kartadan materıktiń ózen, kólderin kórsetý arqyly ıkemdilikteri men daǵdylaryn damytý.
Nátıjesi: Oqýshylar materıktiń ishki sýlar týraly málimet ala aldy.
- Kartamen jumys isteı alady.
- Ózderi qorytyndy jasaı alady.
- Shyǵarmashylyq qabileti artady.
Sabaqtyń kezeńderi:
İ kezeń
a) uıymdastyrý; Mozaıka» ádisi
Sálemdesý. Oqýshylardy túgendeý.
«Altyn Ereje» qurý arqyly oqýshylardy ortaq synyp tártibin qalyptastyrý.
«Jaqsy tilek» trenıńi
" Mıǵa shabýyl".
" Adasqan obektiler" sáıkestendir
«Tanyp al da, atyn ata».
«Afrıka» sózjumbaǵy
«Polıglot» ádisi
İİ kezeń
a) oqýshylardyń topta óz betimen jumys dápterinde berilgen jeteleýshi tapsyrmalarǵa oqýlyqpen jaýap izdeýi.
B) muǵalimniń kómegimen dıskýssıa júrgizý;
V) taqtamen, oqýlyqpen jeke jumys.
İİİ kezeń durys oryndalǵan deńgeılik tapsyrmalardy muǵalimniń tekserýinen keıin oqýshylardyń ózine taqtadaǵy "ashyq jýrnalǵa" belgiletip otyrý, jıǵan alǵashqy upaılaryn qorytý.
Kórnekilikter: Dúnıejúziniń fızıkalyq kartasy. Teńge sýreti bar kartochkalar, sýretter jınaǵy, atlas, keskin karta. Elektrondy oqýlyq. Interbelsendi taqta.
Kirispe: uıymdastyrý, synypty topqa bólý.
«Altyn Erejeni» saqtaýdy eskertý.
Kóńil kúılerin kóterý maqsatynda bir - birimen qol ustasyp, ishterinen jaqsy tilek tileıdi.
Baǵalaý shkalasy jasalady.
Táýelizdiktiń 25 j embemasy arqyly toptarǵa bólinedi. "Ózender", "Kólder".
İ kezeń. Úı tapsyrmasyn tekserý 2 - mın
"Oramal tastaý"ádisi. Oqýshylarǵa suraq berip oramal tastaımyn.
Úı tapsyrmasy boıynsha ne bildik?
Muǵalim úı tapsyrmasy boıynsha oqýshylardyń ne bilgeni týraly suraıdy.
Oqýshylar bir - birine oramal usynyp, úı tapsyrmasynan suraqtar qoıa otyryp, suraıdy.
1. Afrıka Jer sharyndaǵy Qandaı materık?
2. Afrıkada qandaı klımattyq beldeýler qaıtalanady, qaısylary qaıtalanbaıdy?
Jaýaby: Ekvatordan basqa klımattyq beldeýler eki retten qaıtalanady olar:
Sýbekvatorlyq, tropıktik, Sýbtropıktik
3. Afrıka klımatyndaǵy basym aýa massalaryn ata? Ekvatorlyq, Qońyrjaı,
Tropıktik, Muhıt aǵystary
4. Jer sharyndaǵy eń joǵary temperatýra
Jaýaby: +58ºS 1933 jyly Saharanyń (ál - Azızıa) Jerorta teńizi jaǵalaýynda tirkelgen.
5. Jaýyn shashyn eń az jaýatyn jer?
Jaýaby: Saharada (0, 5 mm, Asýan qalasy) tirkelgen.
6. Teńiz deńgeıinen eń tómen jatqan jeri?
Jaýaby: Assal kóliniń deńgei - 153 m
7. Teńiz deńgeıinen eń bıik ornalasqan núktesi -
Jaýaby: Kılımandjaro janartaýy bıiktigi - 5895 m
8. Qandaı paıdaly qazbalarǵa baı?
Jaýaby: Mys, myrysh, ýran, almas, altyn, taskómir, munaı, gaz
9. Bul buǵaz Úndi muhıtynyń batys bóliginde, Afrıka men Madagaskar aralyn bólip turady. Ol jer betindegi eń uzyn buǵaz? Jaýaby: Mozambık
10. Bul kanal teńiz kólikterine Afrıkany aınalyp ótpeı - aq, Eýropadan Azıaǵa tike shyǵýǵa múmkindik beredi, ol - Jaýaby: Sýes uzyndyǵy 112 km
Qyzyǵýshylyqty oıatý.
"Adasqan obektileri" sáıkestendir. 3upaı /3 mın/
1. Eń iri sarqyrama A) Madagaskar, aýdany - 590myń km²
2. Eń iri kóli Á) Tanganıka, tereńdigi - 1435m
3. Eń sýy mol ózen B) Kılımandjaro janartaýy, bıiktigi 5895m
4. Eń iri araly V) Nil, uzyndyǵy 6671km
5. Eń tereń kóli G) Týgela. Bıiktigi - 993m
6. Eń iri janýary D) Afrıka pili, salmaǵy 7, 5 tonna
7. Eń úlken shól E) Vıktorıa, aýdany - 68myń km² Ortasha tereńdigi - 40 m.
8. Eń bıik núktesi J) Kongo (Zaır),
9. Eń uzyn ózen Z) Sahara, aýdany 7 mln km
Jaýaptary: 1 - G, 2 - E, 3 - J, 4 - A, 5 - Á, 6 - D, 7 - Z, 8 - B, 9 - V.
Jańa sabaq
Maǵynany taný. Oqýlyqpen jeke jumys. «Túrtip alý». 3upaı/5 mın/
Toppen jumys.
Materıktegi ózen alaptaryn posterge tirek - syzba arqyly syzýdy usynady. Materıktegi kólderdi posterge tirek - syzba arqyly syzýdy usynady. 3 upaı 7mın
3. «Tanyp al da, atyn ata». 3 upaı /5 mın/
1. Ol Ońtústik Afrıkany batystan shyǵysqa qaraı kesip ótip, Zambezı ózenin zertteıdi, Vıktorıa sarqyramasyn taýyp, Kongo ózeni aǵysyn, Nássa kólin sıpattap jazdy. Ol 30 jyl Afrıkada turyp, sonda qaza tapty.
Bul qaı saıahatshy? (Aǵylshyn saıahatshysy Davıd Lıvınhston)
2. Afrıkanyń tabıǵaty, halqy týraly derekter jınap, 6000 astam mádenı ósimdikterdiń úlgisin jınaqtaǵan kim? Nıkolaı Ivanovıch Vavılov
«Afrıka» sózjumbaǵy. Suraqtary:
Úndi muhıty alabynyń ózeni (Zambezı)
Afrıka degen sóz berberlerdiń qandaı taıpasynan shyqqan (Afrıgı)
Gvıneıa shyǵanaǵyna quıatyn ózen (Nıger)
Afrıkanyń eń úlken kóli (Vıktorıa)
Afrıkanyń eń mol sýly ózeni (Kongo)
Kók Nil bastalatyn kól (Tana)
Z A M B E Z I
A F R I G I
N I G E R
V I K T O R I Ia
K O N G O
T A N A
«Kir jaıatyn jip» ádisi arqyly. Eki topqa birdeı suraqtar beriledi.
Suraqtarǵa jyldam jaýap berip jipke iledi.
Dúnıe júzindegi eń uzyn ózen. (Nil)
Ekvatordy eki jerden kesip ótip, jınaǵan sýyn Atlant muhıtyna quıatyn ózen. (Kongo)
Afrıka materıgindegi tústi bildiretin ózen. (Oranjevaıa)
Marshaktyń «Aıbolıt» shyǵarmasyndaǵy ózen. (Lımpopo)
Davıd Lıvıngstonnyń ashqan sarqyramasy qalaı atalady? 1855j Zambezı ózenindegi Vıktorıa sarqyramasyn ashty
Vıktorıa sarqyramasy ornalasqan ózen. (Zambezı)
Jaǵalaýy jartasty, Baıkaldyń sińlisi, óte tereń, sýy tushshy kól. (Tanganıka)
Ejelgi mysyrlyqtar ony «kıeli ózen»dep ataǵan, halqy tabynǵan, 19 ǵasyrdyń 70 - jyldary ashylǵan ózen. (Nil)
Nıger ózeni qaı alapqa jatady? (Atlant)
Afrıkanyń basym ózeni nemen qorektenedi? (jańbyr sýymen)
«Polıglot» ádisi
• Lara – aral – ostrov – island
• Tıhmu – muhıt – okean – ocean
• Kıreatm – materık – materık – mainland
• Tńiez – teńiz – more – sea
• Ekbút – túbek – polýostrov – peninsula
• Neóz – ózen – reka – river
• Lkó – kól – ozera – lake
• Qulyrq – qurlyq – sýsha, zemlá – land
• Ómisdki – ósimdik – rastenıa – plant
• Jaýarn – janýar – jıvotnye – animal
«Sergitý» sáti
1. Atlant muhıty men Qyzyl teńiz arasynda, Atlas taýlary men Sýdan fızıkalyq - geografıalyq aımaǵynyń arasynda jatyr. Ol soltústikten ońtústikke deıin 2000 km - deı sozylyp, materıktiń 30 paıyzyn alyp jatyr. Bul jerde aýa adam aıtqysyz qurǵaq, jer betindegi eń ystyq aımaq. Trıpolıge jaqyn jerde aýanyń temperatýrasy keıde +58°S - ge jetedi. Bul qaı jer týraly aıtylyp tur dep suraq qoıylady. Jaýaby:
Sahara shólinde qurma aǵashtarymen dámi til úıirer júzim ósedi eken.
Saharadaǵy jalǵyz sý kózi - Nil ózeni
2. Begemot, gıpopotam, sýsıyr jup tuıaqtylar otrádyna, begemottar tuqymdasyna jatatyn, kúıis qaıyrmaıtyn iri janýar. Denesiniń uzyndyǵy — 4, 5 m, salmaǵy — 2000 — 3000 kg, boıy — 1, 5 m keledi. Terisi — qalyń, túgi tyqyr bolady. Kóbinese sýda tirshilik etedi. Qoregi — tek sý ósimdigi. Suraq qaı kólde toptanyp júredi.
Jaýaby: Vıktorıa kólinde. Vıktorıa kólinde - begemottar kóp, olar tańerteń kólge túskende sý óz arnasynan tasyp shyǵyp ketedi eken. Al keshke olar shomylyp bolyp, jaǵaǵa shyqqandarynda sý qaıta óz arnasyna túsedi.
3. Kartadan kólderdi kórset. Keskin karta túsirý.
V. Qorytyndy.
Vİ Baǵalaý
Vİİ. Úı tapsyrmasy: Afrıka materıginiń ishki sýlary.
Keskin kartamen jumysty aıaqtaý.
Hİİİ Oqýshy eńbegin baǵalaý:
You Might Also Like
-
Peızaj – tabıǵatty beıneleý (Grataj tehnıkasy)
