InfoHub Logo

«Erte, erte, ertede, eshki júni bórtede, qyrǵaýyl qyzyl eken, quıryq júni uzyn eken» dep bastalatyn edi ǵoı ertegi.

Sol erte, erte zamanda, din musylman amanda aǵaıyndy alty qurt ómir súripti.

Olar qurt bolǵanda jybyrlaǵan jándik emes, kez kelgen qazaq súısinip jeıtin qunarly taǵam bolypty. Jut — jeti aǵaıyndy bolsa, qurttar alty aǵaıyndy bolypty.

Kúnderdiń bir kúninde alty qurt aıańdap jolǵa shyǵypty. Jer-jerdi aralap, bilmegenderin bilipti. Ózderi elmen tanysypty, bilmeıtinderge ózderin tanystyrypty.

Kúnderdiń bir kúninde qurttar oınap júrgen bir top balaǵa jolyǵypty. Olar bir-birinen jón surasypty.

— Biz — aǵaıyndy altaýmyz. Aty-jónimiz — Kúlshe, Syqpa, Shúıir­­mek, Jarma, Malta jáne Súzbe, — depti aǵaıyndylar. — Áke­miz — Sút, anamyz — İrkit.

Balalar olardyń úlken-kishkentaı, uzyn-qysqa, domalaq-jal­paq, qatty-jumsaq — ártúrli pishinderine qarap tań-tamasha bolypty.

— Sender buǵan tańǵalmańdar, — depti qurttardyń biri. — Mysaly, meniń atym Kúlshe qurt. Meni jasaǵanda qurtty kesekteý etip domalaqtaıdy. Odan soń oń qoldyń bas barmaǵy men tórt saýsaq arasyna qysady. Búıirimdi juqartyp, dóńgelekteıdi.

— Meniń atym Jarma, — dedi taǵy da bir qurt. — Kúlshe ekeýmizdi uzaq ýaqyt saqtap, qysta jeý úshin jasaıdy. Bizdi kóp ýaqyt keptirý kerek. Áıtpese, ishimiz kógerip ketedi.

Ortaǵa tula boıynda tórt budyry bar taǵy bir qurt shyqty:

— Meniń atym Syqpa qurt. Meni saýsaqtyń tórt búgýine salyp, syǵyp jasaıdy. Al myna meniń jartymdaı ǵana bolatyn inim — Shúıirmek, — dedi Syqpa. — Shúıirmekti jasaǵanda qurtty eki-aq saýsaqtyń búgýine salady. Ekinshi jaǵyn basqa qoldyń barmaǵymen batyra qysady. Jazdy kúni jáne kúzde shaıǵa salyp jeý úshin ekeýmizdi de az keptiredi.

— Al senderdi qalaı keptiredi? — dep surady balalardyń biri.

— Qurt qaınap, ábden qoıylǵan soń ony qapqa quıady. Sosyn ony ilip, sary sýyn aǵyzady. Qurt qapta bir táýlik turady. Sýy sarqylyp qurǵaıdy, — dedi Syqpanyń inisi Shúıirmek. — Budan keıin qaptan alyp, syqpalap bóledi. Ol qurttardy taqtaǵa, shıge qoıyp, órege jaıyp keptiredi.

— Óre degen ne?

— Óre degen qurt-irimshik, jemis-jıdek tutastaı kebý úshin ja-salǵan bıik sóre, — dedi Shúıirmek. — Jaıma aǵash dese de bolady.

— Balalar, sender qurttyń ózi neden jasalatynyn bilesińder me? — dep surady Kúlshe qurt.

— Qurt qurttan jasalady da, — dep kúldi balalar.

— Joq, olaı emes, balaqaılar. — Kúlshe qurt oılanyp qaldy. —
Jańa ǵana biz ákemiz — Sút, anamyz — İrkit dedik emes pe. Olaı bol­sa, eń aldymen sút sabaǵa jınalady.

— Saba degen ne?

— Saba — júnin qyrqyp, tútinmen ystalyp, jylqy terisinen jasalǵan sút ashytatyn ydys.

— Jaraıdy, balalar, — dedi Kúlshe qurt. — Jańa sender qurt qalaı jasalatynyn durys aıtpadyńdar ǵoı?

— Iá, ıá, — dep shýyldasty balalar.

— Olaı bolsa, sút sabaǵa jınalǵan soń ashıdy. Sonan soń ony pisedi. Sút irkitke aınalady. Maıy betine qalqyp shyǵady. Ol maı­dy bólek alyp, irkitti qazanǵa salyp qaınatady. Qurt qaınap bolǵannan keıin ne isteıtinin ózderiń bilesińder, — dedi Kúlshe qurt. — Durys aıtasyńdar, keptiredi.

— Al biz Malta men Súzbe týraly tolyq bilmedik qoı? — dedi balalar.

— Iá, aıtpaqshy, biz — úlkender eń kishkentaı bolǵan soń, olardy umytyp ketippiz. — Uıalyp qalǵan baýyrlary úshin Syqpa qurt jaýap berdi. — Qystygúni qurtty sorpaǵa nemese ystyq sýǵa ezip qurt kóje jasaıdy. Myna Malta — ezilgennen qalǵan qıyrshyq qurt.

— Sonda, Súzbe qaıdan shyqqan?

— Ol sary sýynan arylǵan qatyqtan jasalǵan qurt.

Qurttar da, balalar da bir-birimen jaqyn tanysqandaryna qýa­nyshty edi.

Osydan keıin balalar ózderi kún saıyn jep júrgen qurttardyń qalaı jasalyp, qalaı atalatynyn bilip júretin bolypty.

---