InfoHub Logo

Agresıa - adam tabıǵatynyń eń kúrdeli jáne jumbaq qasıetteriniń biri. Ýaqyt óte kele ǵalymdar bul qubylystyń artynda ne turǵanyn jáne onyń bizdiń ómirimizge qalaı áser etetinin túsiný úshin ártúrli teorıalardy ázirledi. Bul maqalada biz agresıanyń ártúrli teorıalaryn qarastyramyz, olardyń shyǵý tegin, motıvasıasyn jáne saldaryn zertteımiz.

Agresıa teorıasynyń tarıhyna keler bolsaq, agresıaǵa degen qyzyǵýshylyq ǵasyrlar boıy boldy. Eń erte zertteýshilerdiń biri Zıgmýnd Freıd "destrýktıvti ınstınkt" nemese "ólimge ákeletin ınstınkt" bar degen ıdeıany usyndy. Ol agresıany adam psıhologıasynyń ajyramas bóligi dep sanady.

Ýaqyt óte kele agresıa teorıalary ártúrli jáne kúrdelene tústi. Belgili teorıalardyń biri – frýstrasıa-agressıa týraly agresıa teorıasy. Bul teorıaǵa sáıkes, agresıa frýstrasıaǵa reaksıa retinde paıda bolady, ıaǵnı qalaǵan maqsatqa jetýge kedergi bolatyn kedergi. Frýstrasıa neǵurlym kóp bolsa, agressıvti reaksıa yqtımaldyǵy soǵurlym joǵary bolady.

Jalpy, agresıanyń motıvasıasy kúrdeli jáne kóp qyrly. Agresıanyń negizgi sebepteriniń ishinde mynalardy bólip kórsetýge bolady:

· Bıologıalyq motıv: keıbir zertteýler agresıanyń genetıkalyq komponenti bar ekenin kórsetedi. Mysaly, keıbir adamdar tuqym qýalaıtyn faktorlarǵa baılanysty agresıaǵa beıim bolýy múmkin.

· Áleýmettik motıv: oqytý men tárbıeleý agressıvti minez-qulyqty qalyptastyrýda da mańyzdy ról atqarady. Balalar agressıvti minez-qulyqty eresekterde nemese agresıa qalypty jaǵdaıda bolatyn ortada baıqaý arqyly úırene alady.

· Emosıonaldy motıv: ashýlaný, qorqynysh jáne kóńilsizdik sıaqty emosıalar agressıvti minez-qulyqtyń qaınar kózi bola alady. Adam óz emosıalarymen kúresýdiń basqa joldaryn tappasa, agresıa arqyly bildiredi.

Agresıanyń saldary jeke adamǵa da, jalpy qoǵamǵa da ártúrli áser etýi múmkin. Bul fızıkalyq jáne psıhologıalyq zaqymǵa, qarym-qatynastyń buzylýyna jáne áleýmettik máselelerge ákelýi múmkin. Sonymen qatar, agresıa qoǵamnyń moraldyq jáne etıkalyq normalaryna áser etýi múmkin.

Qorytyndylaı kele, agresıa teorıasy belsendi zertteý salasy bolyp qala beredi. Onyń motıvasıasy men saldaryn túsiný úılesimdi jáne qaýipsiz qoǵam qurý úshin óte mańyzdy. Bul maqalada agresıa taqyrybyna qysqasha sholý ǵana usynyldy jáne zertteýshiler qazirgi álemde agresıany tıimdi basqarý joldaryn tabý úshin osy saladaǵy bilimderin tereńdetýdi jalǵastyrýda.

«Áleýmettik jumys» mamandyǵynyń 2 kýrs magıstranty
Marat Madına
Jetekshi aǵa oqytýshy Avsydykova Q. Á.

---