InfoHub Logo

Qazaqstandaǵy jýrnalısıkanyń quqyqtyq negizderi Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýsıasynda jáne buqaralyq aqparat quraldarynyń qyzmetin retteıtin basqa da zańdarda aıqyndalady. Qazaqstan Konstıtýsıasy mysalynda jýrnalısıkaǵa qatysty quqyqtyq normalardyń keıbir negizgi aspektilerin qarastyraıyq.

1. Sóz jáne aqparat bostandyǵy: Qazaqstan Konstıtýsıasynda sóz jáne aqparat bostandyǵy quqyǵyna kepildik berilgen. Konstıtýsıanyń 20-babynda " árkimniń aqparatty kez kelgen zańdy túrde izdeý, alý, berý, óndirý jáne taratý erkindigine quqyǵy bar."Buǵan jýrnalısıka men buqaralyq aqparat quraldaryna quqyq kiredi.

2. Shekteýler: sóz bostandyǵy tanylǵanymen, ol memlekettiń múddelerin, qoǵamdyq qaýipsizdikti, densaýlyq pen moraldy, basqalardyń quqyqtary men bedelin qorǵaý jáne mazmuny zańsyz dep tanylǵan aqparattyń taralýyn boldyrmaý úshin zańǵa sáıkes shektelýi múmkin ekenin eskerý mańyzdy.

3. Senzýra jáne qýdalaý: Qazaqstan Konstıtýsıasy senzýra men buqaralyq aqparat quraldarynyń qyzmetine aralasýǵa tyıym salady. 20-bap sonymen qatar jýrnalıserge qysym jasaýǵa nemese olardyń qyzmetin shekteýge tyıym salynǵanyn atap kórsetedi.

4. Qoǵam múddesi úshin jumys: Konstıtýsıa buqaralyq aqparat quraldarynyń qoǵam múddesi, ulttyq qaýipsizdik jáne eldiń ekonomıkalyq ál-aýqaty úshin jumys isteýiniń mańyzdylyǵyn kórsetedi.

5. Zańnama: Konstıtýsıadan basqa, jýrnalısıkany retteıtin qosymsha erejeler men erejeler tıisti zańnamada jáne zańǵa táýeldi aktilerde belgilenýi múmkin. Mysaly, Qazaqstanda jýrnalıser men buqaralyq aqparat quraldarynyń qyzmetin retteıtin "buqaralyq aqparat quraldary týraly" zańy bar.

Mysal: jýrnalıs Qazaqstan úkimetindegi sybaılas jemqorlyq jaǵdaılaryn zerttep, sheneýnikter zańsyz para alady dep málimdeıtin maqala jarıalaıdy delik. Jýrnalısiń bul áreketi Konstıtýsıamen kepildendirilgen sóz jáne aqparat bostandyǵy quqyǵyna jatady. Alaıda, eger bul shaǵymdar jalǵan bolyp shyqsa jáne jetkilikti dáleldersiz sheneýnikterdiń bedeline nuqsan keltirse, olar sotqa tartylyp, jala japty degen aıyp taǵylýy múmkin.

Baspasóz jáne jýrnalısıka bostandyǵy qoǵam men zań aldyndaǵy jaýapkershilikpen baılanysty ekenin este ustaǵan jón. Zańnama buzylǵan jaǵdaıda jýrnalıser zańdy jaýapkershilikke tartylýy múmkin. Bul sóz bostandyǵy men qoǵamnyń múddeleri men jeke quqyqtary men bostandyqtaryn qorǵaý arasyndaǵy tepe-teńdikti kórsetedi.

---