InfoHub Logo

Ákesin súıip, qaster tutatyndar kóp shyǵar. Men ózimdi solardyń aldyńǵy qataryna qosamyn. Aýyl adamdary arasynda "Uzyn kereı" atanǵan ol kisi, dúnıetanymy óte keń, jasynda ańshylyq qurǵan, kórgen-bilgenin qaǵazǵa túsirýge qumar adam edi, óleń jazatyn.

1971-jyly joǵary oqý ornyn bitirip, dıplom alǵan soń, jańa úılengen biz, shaqyrtýmen, kúıeýimniń otany Mańǵystaýǵa keldim. Qaıynsińilim turmysqa shyǵyp ketken soń, aýyldaǵy úıde bir ózi qalǵan, jasy kelgen, enemdi qolymyzǵa kóshirip alǵanbyz. Toqsannan asqan úlken kisige kútim qatty kerek ekeni túsinikti, ózdiginen júrip-tura almaıdy, sýǵa túsiremin, balasha kıindirip sheshindiremin. Keıde ózdiginen turyp ketýge árekettenedi. Nemese ózi júrip ketpekshi bolady. Biraq bul oǵan tym qıynǵa túsetin. Sondaı sátterde janynan tabylýǵa tyrysqan maǵan: "Alladan qaıtsyn, qaraǵym" — dep, rızashylyǵyn bildirip jatatyn.

Birneshe jyldan soń, jaǵdaıy tipti aýyrlaı tústi. Deni saý, tamaǵy túzý, tek qana, kárilik jeńe bastaǵany bilingen: Áıtkenmen, oıymyzda bóten eshteńe joq.

Bir kúni shyrt uıqydan shoshyp oıandym. Tús kórippin: jaıdary jazdyń kúni sıaqty. Úlken úı tur. Úıdiń aldynda bir búıirdi boılaı bulaq aqqan, ony jaǵalaı tal egilgen. Bulaqtyń basynda men enemdi sýǵa túsirippin de, ony janyma otyrǵyzyp qoıyp, ózim kirin jýa bastaǵan sıaqtymyn.

Sol eki ortada áldeqaıdan, atqa mingen ákem keledi de, atynan túsip kelip maǵan:

— Balam, aınalańda oı-shuqyr kóp, myna kisi sonyń birine túsip ketip júrmesin. — Baıqa! — deıdi.

— Jalt qarasam, enem álgi otyrǵyzyp qoıǵan jerimde kórinbeıdi....

Sodan shoshyp oıanǵan ekenmin. Tura salyp, úlken kisige jetip bardym, dalaǵa shyqqysy kelip, ornynan tura almaı jatyr eken.

Sol kúnnen bastap túnde áldeneshe ret oıanyp, qarap qoıý ádetke aınalǵan. Bir kúni taǵy da selk etip oıanyp, janyna baryp edim, sý surady. As úıden qaınaǵan sý ákelip, eneme berip edim, oqsatyp birer jutqan soń, shashalyp qaldy. "Boldym", degendeı ymdaǵan soń, sýdy aparyp tastap, qaıta kelsem, demalysy ózgerip jatyr eken. Áldene aıtqysy keletin sıaqty, biraq kúıi kelmedi. Qorqyp ketip, kúıeýimdi oıattym. Túngi saǵat úshtiń kezi. Ol da, qoryqty ma, tómengi qabatta turatyn úlken aǵaıdy ertip keldi. Sol kúni tań ata enem júrip ketken...

Áli kúnge deıin ákemniń arýaǵyna qurmetpen eske alyp, onyń meni ókinishten, kóp ósek sózden qutqaryp qalǵanyna rıza bolyp, arýaǵyna syıynyp júremin.

Janyń máńgi jánnáta bolsyn, ákeshim!

Biz Mańǵystaýǵa kelgen soń 2-3 jyldan keıin oblyspen birge onyń gazeti ashyldy da, men sol gazettiń redaksıasyna qyzmetke aýystym.

"Qyryq rýdan quralǵan" degendeı, qyzmetkerlerdiń árbireýi ár jaqtan jınaldy. Sol jyldar ómirden eń bir kóp sabaq alǵan kezder eken. Eń qyzyǵy, álgi adamdardyń árbireýi jańa ashylyp jatqan redaksıa tórinen júgirip baryp,tezirek oryn alyp qalǵysy kelgendeı bir kúıde edi. Ómirde árkimniń ózine ǵana laıyqty ǵana orny bar ekenin, onyń qaıda ekenin ómirdiń ózi ǵana sheship, pishetinin ol kezde eshkim oılamaǵandaı.

Kompartıa sózine sútteı uıyǵan zaman edi. Men kóp uzamaı partıa qataryna ótip, bastaýysh partıa uıymynyń jetekshisi etip saılaǵan. Álginde aıtylǵandaı, árkimdi qabiletine, jańa ortada qalyptasqan bedeline qaraı jikteı bastaǵan kezde óz ornyna rıza emester de paıda bolyp, "qyryq rýly" ortada jik te biline bastady. Unamsyz is-áreketter boı kórsetti. İritki túsken jerde jumystan da bereke qashpaı ma. Partıa uıymynyń jetekshisi retinde, meniń de beıtarap qala almaıtynym da túsinikti.

Sol kezdegi redaktorymyz, marqum, bir aqkóńil adam boldy, ol Jámek Ospanov edi. Sony paıdalanǵan jikshil top, ol kisige túrli talaptar qoıdy. Ádilettiń týyn ustaǵan redaktordy, degenderine kóndire almaǵan top, endi onyń óziniń sońyna túsip, ústinen qoımaı aryz jaza bastady. Sózderiniń salmaǵyn arttyra túsý úshin, bastaýysh partıa uıymynyń hatshysy meni de qatarlaryna alýǵa nıettenip, endi meniń de qyr sońymnan qalmady. Ásirese aralaryndaǵy S degen kelinshek azǵyryp, jumystan keıin úıime deıin, talaı ret erip keletin. "Men eshqandaı aryzǵa qolymdy qoıa almaımyn. Óıtkeni, pikirlerińniń bárine kelispeımin. Jaza berińder, suraǵan ýaqytta óz pikirimdi aıta jatarmyn", — degennen taımadym.

Qadalǵan jerinen qan alatyn álgi áıel, endi dushpanyma aınaldy. Qaıdaǵy joqty aıtyp, bastyǵyma jamandady, ósek taratty. Meniń aıtqandaryma kónbeıtinine kózderi ábden jetken soń, redaksıadaǵy ahýal tipti shekten shyǵyp, ýshyǵa tústi.

Jumysqa kelip-ketý azapqa aınalyp, maza berýdi qoıǵan soń, men bir áreketke barýǵa bel baıladym. Álgi áıeldiń qyzmetkerler arasyna ot salýshy ekenin áshkereleıtin jaılardyń bárin jipke tizip, redaksıaǵa, oblystyq partıa komıtetine jazyp bermek boldym. Bir kúni túnimen otyryp ne jazatynymdy ekshep edim, eki betten asyp ketti. Endi tek solardy tarqatyp berý kerek...

Ony erteńniń úlesine qaldyryp, jatyp qalǵanmyn... Túsime ákem kirdi:

...Bir qabatty aýyldaǵy úıdiń aldynda stol turǵan sıaqty. Mamam sháı jasap júr. Stol basynda otyrmyn. Bir kezde maǵan qarsy oryndyqta ákem Nursapa paıda boldy da, mamama:

— Aýan (mamamdy aıtady), sen bara turshy. Meniń myna balama aıtatyn sózim bar, — dedi salmaqpen.

Mamam ketken soń stoldyń astyna qarata ózimdi álde bir kúshtiń tartyp bara jatqanyn sezdim de, lezde ákem ekeýmiz qap-qarańǵy uzyn korıdorǵa tústik te kettik. Ákem meni qolymnan tas qyp ustap, bir tap-tar qap-qarańǵy bólmege alyp kirdi de:

— Men qazir osynda turamyn! Eger mynaýyńdy dereý toqtatpasań, sen de osynda turatyn bolasyń! — dedi.

Shoshyp, jylap jalynyp:

— Keshir, áke! Keshirshi! Endi eshqashan da ondaı istemeımin! — dep, zar eńirep júrmin.

— Jaqsy, onda! — dedi de, qoıa berdi.

Sol boıda, joǵary qarata zý etip, jerdiń betine shyǵyppyn. Jerdiń beti jaınap tur eken. Almaty qalasynda "TÚZ" kınoteatrynyń mańynda sekildimin. Alýan túrli ásem gúlder, kókpen kók aǵashtar...

...Oıana sala túnimen jazǵan "tezısterimdi" kúl-talqan etip jyrtyp, shelekke tastadym. Sonda baryp, oıyma ákemniń san qaıtara aıtqan bir sózderi esime túsken: "Esinde bolsyn, ózińe qandaı qıanat jasasa da, eshkimge eshýaqytta qarsy áreket jasaýshy bolma! Onyń jazasyn Qudaıdyń ózi beredi. Qıanatqa qarsy qıanat bizge jaqpaıdy", — deıtin...

"Nege" dep, suramappyn. Ol kezde balamyn ǵoı, aıtpaýy da múmkin. Biraq onyń sóziniń durystyǵyn ómirdiń ózi dáleldedi. Ne bolǵanyn aıtyp, maqtanǵandaı bolmaıyn. Múmkin ol da durys bolmas.

Áketaıym, o dúnıede de sen meni kózińniń qarashyǵyndaı qorǵap, áli kúnge deıin jaǵdaıymdy kórip ketip júretinińdi bilemin. Ár ýaqytta alańsyz uıyqtaıtynym da, eshteńeden qoryqpaıtynym da, naǵashy ájem Qazykeı ekeýlerińniń, qansha alys júrsem de jelep-jebep júretinderińe sengendikten shyǵar dep oılaımyn. Men úshin sender máńgilik tirisińder, máńgilik meniń júregimdesińder...

Redaksıa qyzmetkerleri arasynda iritki týyp, dushpandarym kóbeıgen sol kúnderdiń birinde jáne bir tús kórdim.

Biz onda Aqtaý qalasynyń 5 shaǵyn aýdanyndaǵy 9-úıde turatynbyz. Túsimde sol úıdiń balkonynda áldebir sharýamen júrgen sekildimin, as qamy bolý kerek. Bir kezde, dál qarsy úıdiń terezesinen, qarsy toptyń bir bas keıipkerin kórip qalamyn. Qolynda myltyq, meni atqysy keletindeı, kózdep tur. Bir qyzyǵy, men odan qoryqpaımyn, aldynda qalaı júrsem, solaı júre beredi ekenmin deımin. Anaý qoımaı, ústi-ústine ata beredi. Sol eki arada meniń ózge de bir týystar shyǵa bastady. Men olarǵa:

— Baıqańdar, anaý adam meni atamyn dep áýrelenip júrgende, oǵy senderge tıip ketpesin, — dep qoıamyn.

Aqyry qansha atsa da, bir de bir oqty tıgize almady.

Mine, tús adamdy qalaısha tárbıeleı alady. Osydan keıin óz jolymnyń durystyǵyna burynǵydan da kózim jete túsken...

---