InfoHub Logo

Aldar jaman torǵaıdy baıǵa elý atqa satqanyna máz bolyp, «osy qurǵyr artymnan qýyp kelip júrmesin» dep, tezdetip júrip, taǵy bir taýǵa keledi. Taýdyń baýyrynda taǵy bir el kóredi. Elge qarap tursa:

Qoılar jatyr jýsanda,

Túıe jatyr sortańda.

Jylqy jatyr betkeıde,

Eshki tastan ketpeıdi.

Aldekeń aǵyp jatqan maldy kórip:

«Endi qandaı nesip bolar eken» dep ezý tartyp, qarap tursa, jylqy shetinde júrgen jylqyshyny kóredi. Elge barý úshin aldymen osydan jaı-mánisin surap bilý kerek bolar dep, jylqyshyǵa keledi. Jylqyshyǵa kelip amandasyp, ol-puldy aıtyp, qaljyńdap turyp:

—      Bul kimniń maly, mynaý kimniń aýyly? Úlkeni kim, hany kim? Jaqsysy kim, jamany kim? Baıy kim, jarlysy kim? — dep suraý qoıyp, jylqyshydan eldiń barlyq syryn bilip alady.

—      Aý, janym! Tápteshtep, jaıyn bilip aldyń. Óziń kimsiń? — degen jylqyshynyń suraýyna:

—      Maǵlumbaı degen ataqty baıdyń myrzasy edim. Elimnen qyz taba almaı, elý atty qalyńmalǵa jetektep, jıhan kezip, qyz izdep júr edim. Esh sulýdy kezdestire almaı kelemin, — dep jaýap beredi.

—      Qyz izdegen, qyz jaqtyrmaǵan jigit bolsań, bizdiń aýyldyń pálen baıynda bir qora qyz bar.

Túrine uqsar túri bar,

Nuryna uqsar nury bar.

Túrli-túrli qyzy bar,

Ár qyzynyń syry bar.

Ásirese, sonyń ishinde

Jıhannan asqan biri bar,

Jaýdyraǵan kózi bar,

Tań qalǵandaı sózi bar.

Saǵymdanyp qubylyp,

Kóz qarasy súzilip.

Qaraǵanda turarsyń —

Esiń aýyp buzylyp.

Sen jıhan kezip, qyz jaratpasań da, osy kyzǵa toqtalasyń.

Bul — hordyń qyzy, — deıdi jylqyshy.

Aldar «qyz izdep júrmin» dep ótirik aıtsa da, jylqyshy qyzdy tym maqtap jibergensin, «osy qyzdy kórsem qaıtedi, jaratpasa, qalarmyn. Meniń nem ketipti. Soǵan baraıyn» dep, baıdyń jónin surap alyp, kóringen elge tartady. İshki kóńilinde óziniń aldaýǵa shyqqanyn umytyp, shynynda da, qyz izdep shyqqan adam sıaqty bolady.

Qyzy bar baıdyń aýylynyń syrtyna kelip: ;

—      Jolyq! — dep aıqaı salady.

Baıdyń aýyly qarasa, taramys sıaqty, qatyp qalǵan bir shıki sary, elý atty jetelep, aıý attyń ústinde ózi qaıqaıyp otyr.

—      Mynaýyń kim eken, baryp bilshi! — dep baı, kisi jiberedi. Kisi kelip: «Jol bolsyn», —dep aıtady.

—      Áleı bolsyn! Men qonaqpyn, qonamyn. Jer júzin sharlap, kózdep júrgen bir nársem bar.

Qalǵan-qutqan sózimdi

Qyz izdegen syrymdy.

Atamyz qazaq murasy

Qonǵannan soń surashy, —

dep, «Luqsat joqqa» keltirmeı, túse qalady. Baıdyń jibergen kisisi júgirip, baıǵa keledi:

—      Jer júzin sharlap júrgen adammyn. Qonamyn, — deıdi. Aýzynda qyz bar.... sirá, — deı bergende, baı túsine qalyp:

—      Áı, qonaq keledi, úıge kórpe salyńdar! — dep aıqaı salady. Bir qora qylyp, qyzyn ótkize almaı otyrǵan baıǵus júgirip júrip, Aldardy qarsy alyp, qonaq qylady. «Qalaǵanyń bilsin» degendeı, qyzdaryn da úıge ıirip qoıady.

«Qazaq esikten qarady degenshe, tórge shyqty de» degendeı, «lámǵa keldi» degenshe, Aldar qoıyn-qonyshqa kirdi de, ótirikti shyndaı, shyndy Qudaı urǵandaı qylyp soǵyp, búkil aýyldy ıirip, aýzyna qaratyp alady.

—      Mynaýyń elden ozǵan júırik, sheshen, jurttan ozǵan kósem ǵoı! — degen qorytyndyǵa keltiredi. «Ataqty Maǵlumbaı baıdyń myrzasy eken» degen ataq taqqyzady. «Maǵlumbaıyń qaı baı?» deýlerine jol qaldyrmaıdy.

Sonymen, Aldekeń aldap-aldap, baıdyń eń kenje qyzyna quda túspek bolady. «Qaıda ketpegen jylqysyń» dep, elý atty sol jerde qalyńdyqqa tartady.

—      Qalǵan-qutqan kemisin toltyra jatarsyń, — dep baı, qalyńdyqqa yrza bolady.

Biraq meniń qyzym qashyp jatqan joq qoı. Meniń úsh balam bar edi. Sol úsh balam jylqy baǵyp, otarǵa ketkenine jyl boldy. Áli joq. Qaıda júrgeninen de habar joq. İzdetetin adamym bolmaı otyr. Meniń senen suraıtynym — sol balalarymdy izdep, taýyp kelseń. Sosyn balalarym kelgesin, kúzge qaraı qyzymnyń toıyn istep, qosamyn, — deıdi.

—      Jaraıdy, — dep Aldar atqa minedi. «Osy kúzge kenje sulýdy alamyn» dep kóńili tasıdy.

Kúndep júrip, aılap júrip, aqyrynda, Aldar jaıylyp jatqan bir kóp jylqyǵa keledi. Kelip, adamdarmen sóılesip qaraǵanda, atasynyń balalary ekenin biledi. Óziniń jaı-mánisin aıtyp, sol jerde tanysyp, qushaqtasyp kórisedi.

Baıdyń balalary bos nemeler bolsa kerek. Myńdaǵan jylqynyń basyn qaıyryp, jónge sala almaı, elge aıdaı almaı, jatyp qalǵan eken. Aldar kelip bolysyp, jylqyny jónge salyp, elge aıdap keledi. Jylqysy, balalary kelgenine baı qýanyp, at shaptyryp, toı qylady.

Kúnderde bir kúni baı Aldardy ońasha shyǵaryp alyp:

—      Kenje qyzyma elý jylqy berdiń. Jylqy degen ózimde de kóp. Onyńa qanaǵat etpeımin. Qalyńmalyńnyń kemin toltyr. At basyndaı altyn tap. Áıtpegen kúnde qyzymdy ala almaısyń, —deıdi.

Qýlyq qylyp, baıdy aldadym dep júrse, baı Aldardy aldaǵan eken. Aldar: «Aldyma bir keltirdi-aý», — dep, sanyn bir soǵady. Sonda da:

—      Aldaýdan jeńilgenim be? — deıdi.

—      Jaraıdy, at basyndaı altyndy tabamyn, —deıdi.

—      Tapsań, jaraıdy. Keler jyly osy ýaqytqa deıin kútemin. Keler jyly dál osy ýaqytqa altyndy alyp kelmeseń, kúderińdi úze ber, — deıdi.

Aldar túnimen dóńbekshidi. Qansha dóńbekshise de, altyndy qaıdan alaryn bilmeıdi. Anaý-mynaý aldaýǵa at basyndaı altynnyń taptyrmaıtynyn biledi. Sóıtip jatyp, uıqyǵa ketedi.

Aldar tańerteń oıanyp, kózin ashsa, dalada jatyr. Aınalada el degenińnen esh nárse joq. Sóıtse, baı aýyly túnnen turyp, Aldardy jurtqa tastap, kóship ketken eken. Aldar yza bolady.

Yzasyna shydamaı, qazylǵan jeroshaqqa túsip, kúlge aýnap jatyp, jylaıdy. Yza bolǵanda, qyzdan aırylyp qalǵanyna emes, baıdan aldanyp qalǵanyna yza bolady.

«Uryny qaraqshy urlaıdy» degendeı, qýdy qý uryp ketedi.

---