InfoHub Logo

San jyldar boıy qazaqtyń basyna úıirilgen qara bult keıbir qandastarymyzdyń eldi tastap, bas saýǵalaǵan jaqqa qaraı bet alyp ketýine deıin alyp bardy. Keıbireýler olardy «oralman» dep bólip-jaryp jatsa,  endi bireýleri qıyn qystaý zamanda otanyn satyp ketken «opasyzdar» dep te aıtyp jatady. Qazirgi tańda tanystyq barysynda «Qytaıdan kelgen qazaqpyn» nemese «Ózbekstannan kelgen qazaqpyn» degen sózderdi estiginde qulaqqa túrpideı tıip, qandas baýyrymyz retinde qabyldaı almaı qalamyz. Alaıda, olardy jazyqsyz jazǵyrýdyń esh keregi joq. Bala- shaǵaǵa bir úzim nan taýyp bersem degen nıetpen shekara asyp ketýge májbúr  bolǵan olardyń jaǵdaıyn barynsha túsinýge tyrysqan jón. Kerisinshe, jan-jaqta «qazaqpyn» degen urandy arqalap júrgen baýyrlarymyzdy elge shaqyryp, urpaq sanyn kóbeıtkenimiz abzal.

Statısıkalyq málimetterge súıensek, álemde 20 mıllıonǵa jýyq qazaqtar ómir súrip jatyr eken. Ózbekstanda- 2,500,000, Qytaıda- 2,200,000, kórshiles Reseıde- 1,310,000, Mońǵolıada- 145,000, Túrikmenstanda- 120,000, Qyrǵyzstanda- 45,000 bolsa, Túrkıada 30,000, Aýǵanstanda- 30,000, Germanıada- 17,000, Iranda – 11,000, Tájikistanda- 10,000, AQSH- ta- 10,000, Ýkraınada- 6,000, Pákistanda- 5,000, Kanadada- 5,000, Ázirbaıjanda- 3,000, Grýzıada- 3,000, Molavada- 3,000, Ulybrıtanıada- 2,000, Saýd Arabıasynda-2,000, Fransıada- 2,000, Lıtvada- 2,000, Belorýs Respýblıkasynda- 1,500, Armenıada- 1,000, Estonıada- 1,000, Egıpette, ıaǵnı Mysyrda- 1,000 jáne Argentınada- 1,000. Bul derekter, árıne naqty kórsetkish emes, biraq álemniń 55 elinde qazaqtar ómir súrip jatqany málim. Alaıda, tarıhqa súıener bolsaq, ultymyzdyń sany bul mejeden de asyp túsýi múmkin. Sebebi, kórshiles memleketterge ótip ketken aımaqtardaǵy esepke alynbaı qalǵan qazaqtar, ózge eldiń tólqujaty boıynsha tirkelip júrgenderi de jeterlik. Al beıresmı derekter dúnıejúzindegi qandastarymyzdyń sany  mıllıonǵa jýyq degen boljam aıtyp otyr.

Joǵarydaǵy málimetterge súıensek álemdegi qazaq elderiniń ishinde qazaqtyń sany eń kóp el- Qytaı. Al jabyq saıasatty ustanatyn bul memlkettiń jaı-kúıi belgili. Jalpaq jurtqa málim «josparly týyn» saıasatyn bylaı qoıǵanda, halyqtyń dinı erkindigine shek qoıylyp, mal- sharýashylyq kásibiniń júıesin ózgertip, otyryqshylandyrý saıasaty júıeli túrde iske asyp otyr. Budan ózge jaǵa ustatarlyq jaıt- qazaq urpaǵynyń ana tilinde oqýyna qarsylyq bildirip, tek qytaı tilinde bilim alýǵa májbúrlep otyr.  Iaǵnı qytaıdaǵy qanshama qandastarymyz tarıhy men ádebıeti, mádenıeti jaıly derekti tek sol eldiń ulttyq tilinde almaqshy.

Derbes el bolý - kez-kelgen eldiń armany bolsa, ol aıqyn maqsatqa biz jettik. Ult bolyp qalyptastyq. Alaıda, biz halyqtyń sanyna zárý halyqpyz. Sondyqtan syrttaǵy qandastarymyzdy, kúnnen- kúnge dini men tilinen aıyrylyp, ózge eldiń mádenıetine tunshyǵyp jatqan baýyrlarymyzdy elimizge tezirek alyp kelýdiń joldaryn shyn máninde tezdetip qarastyrǵanymyz abzal.

---