InfoHub Logo

2010 jyldan bastap dúnıege kelgen balalardy ǵalymdar «Álfa urpaq» dep atap júrgenin bilemiz. Birinshiden, álfa urpaq degen kim jáne bul sózdiń qalaı paıda bolǵanyn anyqtap alaıyq. «Álfa urpaq» termınin alǵash ret avstralıalyq ǵalym Mark MakKrındl qoldanǵan. Onyń zertteýi men anyqtamasy boıynsha bul ataý 2010-2024 jyldar aralyǵynda týylǵan balalarǵa qatysty qoldanylady. Bul on bir jastaǵy balalar men aldaǵy jyldary dúnıege keletin sábıler. Bular Z urpaqtyń, ıaǵnı zetalar men zýmerlerdiń (2001 jyldan týylǵan urpaq)  ornyn aýystyrady. Tipti, 2025 jylǵa qaraı dúnıe júzinde olardyń sany eki mıllıardqa jetedi degen boljam bar. 

Álfa balalardyń erekshelikterine toqtala ketsek. 2010 jyly, ıaǵnı Instagram iske qosylǵan jáne alǵashqy iPad-tyń paıda bolǵan jyly dúnıege kele bastady... Sonymen qatar, áleýmattaýnashylardyń pikirinshe bul balalardyń kitap pen sýret dápterinen buryn planshetke tezirek beıimdelip, sonysymen jahandyq eksperımenttiń bir bóligine aınalǵanyn aıtady. Bir jasta-aq kishkentaı balanyń gadjetke qalaı tez táýeldi bolatynyna tańǵalyp jatamyz ǵoı. Alaıda, tańǵalatyny joq, sebebi olardyń basty artyqshylyqtary — áleýmettik jelini lezde meńgerip, ony qoldanysta belsendi túrde paıdalaný. Sonymen qatar, olar skrıneıdjerler bolyp keledi. Skrıneıdjerler — áınekke táýeldi urpaq. Olardyń elektrondy qurylǵylarǵa degen beıimdiligin qalaı atasaq ta, osylaı ekeni ras. Dál osy qasıet balalardyń osal tusy men myqtylyǵy bolyp keledi.  Bul máseleni eki taraptan anyqtap qarasaq: bir jaǵynan, ondaı bala jan-jaqty bolyp keledi, álemdegi bolyp jatqan kez kelgen aqparattan habardar bolyp, úı tapsyrmasyn oryndaı otyryp, áleýmettik jelide belsendi bolady. Ekinshi jaǵynan, bala óte shashyrańqy bolady, onyń zeıinin shoǵyrlandyrý qıyn jáne bir máselege uzaq ýaqyt nazar aýdaryp qaraı almaıdy.  

Álfa balalar shynaıy ómir men vırtýaldy ómirdiń aıyrmashylyǵyn kórmeıdi. Bári aralas, sebebi bul eki álemnen aqparat qabyldaýda esh aıyrmashylyq joq. Eger burynǵy ınternet paıdalanýshylar ózderin nemese ómirlerin áleýmettik jelide bezendirýge tyryssa, bul urpaq úshin ol asa mańyzdy emes, shynaıy nárse shynaıy kúıinde ınternetke túsedi. «Kórsetýge bolady» jáne «Kórsetýge tyıym» degen eki tarapty súzgiden ótkizbeı-aq, bir kúnde basynan ótken oqıǵasyn qalaı bar solaı baıandap, blog júrgizýde. Keıbir Iýtýberler qazirgi tańda ıtpen oınaý, tamaq ishý, jastar slengi boıynsha «unpaking» rýbrıkasy syndy vıdeoda qarapaıym istermen aınalysyp-aq, mıllıondaǵan kórinisterge ıe bolyp jatady. Mine, bul kontent qazirgi Álfa býynnyń fıshkasy.

Skeptıkter Álfa balalaryn vırtýaldy álemge tym sińip ketken dep esepteıdi. Iaǵnı, olar qarym-qatynasty ornata almaý men emosıalardy túsine almaýdan dep oılaıdy. Alaıda, bul bir jaqty kózqaras. Sebebi, kreatıvti, synı, ashyq oıly Álfa balalar jańa bir erkindik álemin qura alatyn aıyrmashylyqpen erekshelenedi.

Avtor: Kamıla Tastanbek

---