Altyn adam - uly jádiger
Almaty oblystyq №15 mektep - ınternatynyń
tarıh pániniń muǵalimi Turlyǵulova Janar Raıqyzy
Taqyryby: Altyn adam - uly jádiger
Maqsaty: Oqýshylardy óz Otanynyń tarıhyn, mádenıetin bilýge úıretý.
Altyn adam týraly alǵashqy túsinik berý.
Álemge áıgili qazaq arheologtarynan habardar etý.
Tarıhty zertteýge qyzyǵýshylyǵyn arttyrý.
Otansúıgishtik, eljandylyqqa tárbıeleý.
Kórnekiligi: Altyn adam týraly beıne taspa, sýretter mýltımedıalyq slaıdtar.
Ótilý túri: Aqparatty – tanymdyq, zertteý
Sabaqtyń júrý barysy.
1. Kirispe. Tarıhı sholý
2. Altyn adamǵa sıpattama
3. Esik memlekettik tarıhı mádenı qoryq murajaıyna barǵan kezden úzindi kórsetý
4. Zertteý jumystary
5. Tulǵany taný. Altyn adamdardy zerttegen arheologtardy anyqtaý. 6. Syrsandyq qupıasy arqyly basqada tabylǵan altyn adamdar týraly maǵlumattar berý
7. Qorytyndy.
8. Refleksıa.
1. Sabaq kirispe sózden bastalady
Qazaq arheologtarynyń HH ǵasyrdyń ekinshi jartysynda jańalyqtarynyń arqasynda búkil álem 1 - shi myńjyldyqta Ortalyq Azıada ǵalamat ózgerister júrgenine kóz jetkizdi. Sonyń arqasynda Eýrazıalyq erekshe órkenıet pen mádenıetterdiń negizi salyndy.
2. Tarıhı sholý. Slaıd№4 - 5 - 6
1. Alǵashqy altyn adam qaıdan tabyldy? Esik qorǵany
2. Jerlengen adamnyń basynan bastap aıaǵynyń ushyna deıin qansha sm? 165 sm
3. Bas kıimi qanshaǵa jýyq áshekeı zattarmen bezendirilgen? 150 - ge jýyq
4. Úshinshi altyn adam qaı jerden tabyldy? Shilikti qorǵany
5. Esik obasy bizdiń zamanymyzdyń neshinshi ǵasyryń qamtıdy? b. z. V - Ivǵ. ǵ.
6. Esik qorǵanynyń bıiktigi qansha metr? 6 metr
7. Ekinshi altyn adam qaı jyly, qaı jerden tabyldy? 1999 jyly Atyraý oblysynyń Araltóbe qorǵany.
8. Úshinshi altyn adamdy tapqan arheologtar qaýymy? Ábdesh Tólebaev bastaǵan arheologtar qaýymy
3. Altyn adamǵa sıpattama. slaıd№7
Ejelgi halyqtardyń uǵymy boıynsha altyn máńgi ómirdi, qýattylyqty bildirgen. Bir jaǵynan, altyn belgili bir toptyń ókilin bildirse, ekinshiden, baǵaly metal retinde kún Qudaıy uǵymdarymen baılanysty boldy jáne osylaısha jerlengen adamdy máńgilik ómirge jeteledi.
Saqtar túsiniginde eskirmeıtin, shirimeıtin altyn zat máńgiliktiń sımvoly retinde bolǵan. Ǵylymnan belgili, tiri kezinde altyn buıymdar tek patshalardyń kıimine ǵana japsyrylǵan. Al o dúnıege altyn áshekeı zattarmen attandyrý onyń ómirin máńgilik etý ıdeıasymen baılanysty bolý kerek.
Onyń saltanatty bıik bas kıimi, beshpenti, shalbary men etigine deıin 200 - den astam ań, qus sıpatty altyn áshekeılermen bezendirilgen. Qarý - jaraǵy, saqınasy da altyn. Onyń "Altyn adam" atalýy da sondyqtan.
4. Esik memlekettik tarıhı mádenı qoryq murajaıyna barǵan kezden úzindi kórsetý
5. Zertteý jumysy. Oqýshylar posterde altyn adamnyń bólshekterin qurastyrady, dáleldeıdi. Slaıd№8 - 12
Esik obasy bizdiń zamanymyzdan buryn V - IV ǵasyrlarda ómir súrgen saq taıpalarynyń tarıhy men mádenıetinen habar beretin asa kórnekti eskertkish. Obadan tabylǵan 4 myńnan astam buıymdardyń kóbi altynnan jasalǵan.
Bas kıim 150 - ge jýyq áshekeı zattarmen bezendirilgen. Bıik, shoshaq tóbeli, uzyndyǵy 70sm shamasyndaǵy bas kıimi áshekeılerdiń ornalasýyna baılanysty úsh bólikten turady: kók álemi, jer álemi jáne jer asty álemi. Arqardyń altyn statýetkasy bas kıimniń eń ushynda ornalasqan. Ol taýdyń máńgilik qar - muz basqan shyń quzdaryn mekendeýshi janýar táńirge bir taban jaqyn, «kirshiksiz» dep eseptelgen. Ásemdikti kórsetip turǵan jan - jaǵyndaǵy tórt jebe, álemniń tórt jaǵyn beıneleıdi. Olar saby jińishke altyn lentamen spırál sıaqtandyryp oralǵan jáne joǵary jaǵy japyraq tárizdenip, ortasy qýys bolyp kelgen. Bul bas kıimdegi jebe tárizdi áshekeıler álemniń tórt jaǵyn beıneleıdi. Al qustyń qanattary joǵarǵy bılikti, joǵarǵy álemdi bildiredi.
Beıne taspadan úzindi kórý
Ústinde úshburyshty altyn japsyrmalarmen taǵylǵan qysqa qamzol, kókireginiń tusy, jeńi altyn taǵalarmen órnektelgen. Bul japsyrmalardaǵy basty ıdeıa – kók aspan ıdeıasy, ıaǵnı kún nyshany men kúlmınasıasy. Plasınalardyń kıimge tigýge arnalǵan tesikteri bar. Bul kıimdi usaq, juqa shytyralarmen bezendirý, kúndelikti turmysta kıýge arnalmaǵan. Mundaı usaq buıymdar jerleý ǵurpyna arnaıy daıyndalǵan.
Qysqa qamzol — qurastyrmaly aýyr belbeýmen býylǵan. Belbeýge ańǵa uqsas beıneler, sonymen qatar 16 toǵa buǵy beınesinde japsyrylǵan. Beldikti bezendirgen shyǵyrshyq jáne altyn beldik bas. Oǵan barys beınesi jáne ıirilip jatqan qasqyrdy beınelegen. Qasqyr men barys basqa álemdi beıneleıtin jáne jendettik jasaıtyn jyrtqysh bolyp esepteledi. Sondyqtan da jaýynger ıdealyn keıipteıtin qasqyr obrazy er júrektiliktiń, tákapparlyqtyń, erkindiktiń jáne patsha tuqymynyń nyshany retinde sanalǵan. Sheksiz dalanyń jaýyngerleri ózderi qasqyrǵa «elikteı» otyryp, olardyń sarbazǵa qajetti qasıetterin «boıyna juqtyryp», ózderin «qasqyr», «barys» túrinde sezinetin bolǵan.
tarıh pániniń muǵalimi Turlyǵulova Janar Raıqyzy
Taqyryby: Altyn adam - uly jádiger
Maqsaty: Oqýshylardy óz Otanynyń tarıhyn, mádenıetin bilýge úıretý.
Altyn adam týraly alǵashqy túsinik berý.
Álemge áıgili qazaq arheologtarynan habardar etý.
Tarıhty zertteýge qyzyǵýshylyǵyn arttyrý.
Otansúıgishtik, eljandylyqqa tárbıeleý.
Kórnekiligi: Altyn adam týraly beıne taspa, sýretter mýltımedıalyq slaıdtar.
Ótilý túri: Aqparatty – tanymdyq, zertteý
Sabaqtyń júrý barysy.
1. Kirispe. Tarıhı sholý
2. Altyn adamǵa sıpattama
3. Esik memlekettik tarıhı mádenı qoryq murajaıyna barǵan kezden úzindi kórsetý
4. Zertteý jumystary
5. Tulǵany taný. Altyn adamdardy zerttegen arheologtardy anyqtaý. 6. Syrsandyq qupıasy arqyly basqada tabylǵan altyn adamdar týraly maǵlumattar berý
7. Qorytyndy.
8. Refleksıa.
1. Sabaq kirispe sózden bastalady
Qazaq arheologtarynyń HH ǵasyrdyń ekinshi jartysynda jańalyqtarynyń arqasynda búkil álem 1 - shi myńjyldyqta Ortalyq Azıada ǵalamat ózgerister júrgenine kóz jetkizdi. Sonyń arqasynda Eýrazıalyq erekshe órkenıet pen mádenıetterdiń negizi salyndy.
2. Tarıhı sholý. Slaıd№4 - 5 - 6
1. Alǵashqy altyn adam qaıdan tabyldy? Esik qorǵany
2. Jerlengen adamnyń basynan bastap aıaǵynyń ushyna deıin qansha sm? 165 sm
3. Bas kıimi qanshaǵa jýyq áshekeı zattarmen bezendirilgen? 150 - ge jýyq
4. Úshinshi altyn adam qaı jerden tabyldy? Shilikti qorǵany
5. Esik obasy bizdiń zamanymyzdyń neshinshi ǵasyryń qamtıdy? b. z. V - Ivǵ. ǵ.
6. Esik qorǵanynyń bıiktigi qansha metr? 6 metr
7. Ekinshi altyn adam qaı jyly, qaı jerden tabyldy? 1999 jyly Atyraý oblysynyń Araltóbe qorǵany.
8. Úshinshi altyn adamdy tapqan arheologtar qaýymy? Ábdesh Tólebaev bastaǵan arheologtar qaýymy
3. Altyn adamǵa sıpattama. slaıd№7
Ejelgi halyqtardyń uǵymy boıynsha altyn máńgi ómirdi, qýattylyqty bildirgen. Bir jaǵynan, altyn belgili bir toptyń ókilin bildirse, ekinshiden, baǵaly metal retinde kún Qudaıy uǵymdarymen baılanysty boldy jáne osylaısha jerlengen adamdy máńgilik ómirge jeteledi.
Saqtar túsiniginde eskirmeıtin, shirimeıtin altyn zat máńgiliktiń sımvoly retinde bolǵan. Ǵylymnan belgili, tiri kezinde altyn buıymdar tek patshalardyń kıimine ǵana japsyrylǵan. Al o dúnıege altyn áshekeı zattarmen attandyrý onyń ómirin máńgilik etý ıdeıasymen baılanysty bolý kerek.
Onyń saltanatty bıik bas kıimi, beshpenti, shalbary men etigine deıin 200 - den astam ań, qus sıpatty altyn áshekeılermen bezendirilgen. Qarý - jaraǵy, saqınasy da altyn. Onyń "Altyn adam" atalýy da sondyqtan.
4. Esik memlekettik tarıhı mádenı qoryq murajaıyna barǵan kezden úzindi kórsetý
5. Zertteý jumysy. Oqýshylar posterde altyn adamnyń bólshekterin qurastyrady, dáleldeıdi. Slaıd№8 - 12
Esik obasy bizdiń zamanymyzdan buryn V - IV ǵasyrlarda ómir súrgen saq taıpalarynyń tarıhy men mádenıetinen habar beretin asa kórnekti eskertkish. Obadan tabylǵan 4 myńnan astam buıymdardyń kóbi altynnan jasalǵan.
Bas kıim 150 - ge jýyq áshekeı zattarmen bezendirilgen. Bıik, shoshaq tóbeli, uzyndyǵy 70sm shamasyndaǵy bas kıimi áshekeılerdiń ornalasýyna baılanysty úsh bólikten turady: kók álemi, jer álemi jáne jer asty álemi. Arqardyń altyn statýetkasy bas kıimniń eń ushynda ornalasqan. Ol taýdyń máńgilik qar - muz basqan shyń quzdaryn mekendeýshi janýar táńirge bir taban jaqyn, «kirshiksiz» dep eseptelgen. Ásemdikti kórsetip turǵan jan - jaǵyndaǵy tórt jebe, álemniń tórt jaǵyn beıneleıdi. Olar saby jińishke altyn lentamen spırál sıaqtandyryp oralǵan jáne joǵary jaǵy japyraq tárizdenip, ortasy qýys bolyp kelgen. Bul bas kıimdegi jebe tárizdi áshekeıler álemniń tórt jaǵyn beıneleıdi. Al qustyń qanattary joǵarǵy bılikti, joǵarǵy álemdi bildiredi.
Beıne taspadan úzindi kórý
Ústinde úshburyshty altyn japsyrmalarmen taǵylǵan qysqa qamzol, kókireginiń tusy, jeńi altyn taǵalarmen órnektelgen. Bul japsyrmalardaǵy basty ıdeıa – kók aspan ıdeıasy, ıaǵnı kún nyshany men kúlmınasıasy. Plasınalardyń kıimge tigýge arnalǵan tesikteri bar. Bul kıimdi usaq, juqa shytyralarmen bezendirý, kúndelikti turmysta kıýge arnalmaǵan. Mundaı usaq buıymdar jerleý ǵurpyna arnaıy daıyndalǵan.
Qysqa qamzol — qurastyrmaly aýyr belbeýmen býylǵan. Belbeýge ańǵa uqsas beıneler, sonymen qatar 16 toǵa buǵy beınesinde japsyrylǵan. Beldikti bezendirgen shyǵyrshyq jáne altyn beldik bas. Oǵan barys beınesi jáne ıirilip jatqan qasqyrdy beınelegen. Qasqyr men barys basqa álemdi beıneleıtin jáne jendettik jasaıtyn jyrtqysh bolyp esepteledi. Sondyqtan da jaýynger ıdealyn keıipteıtin qasqyr obrazy er júrektiliktiń, tákapparlyqtyń, erkindiktiń jáne patsha tuqymynyń nyshany retinde sanalǵan. Sheksiz dalanyń jaýyngerleri ózderi qasqyrǵa «elikteı» otyryp, olardyń sarbazǵa qajetti qasıetterin «boıyna juqtyryp», ózderin «qasqyr», «barys» túrinde sezinetin bolǵan.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
