Aqan óleńderindegi kúızelisti kóńil-kúı
Qaraǵandy olysy,
Qarqaraly aýdany, Egindibulaq selosy.
Qazaq tili men ádebıeti páni muǵalimi
Mashrapova Lazzat Hamıtqyzy
Aqan óleńderindegi kúızelisti kóńil - kúı
Sabaq maqsaty: Jan azasy beınelengen aqyn óleńderiniń mazmunyn asha otyryp, taldaý.
Damytýshylyq: Oqýshylardyń tanymdyq deńgeıin kóterý, zerdeleý daǵdylaryn qalyptastyrý, shyǵarmashylyqpen jumys isteýge baýlý.
Tárbıelik: Qazaq halqynyń ónerimen tanystyrý, halyq ónerine, eldiń dástúrine degen patrıottyq sezimin qalyptastyrý.
Sabaq túri: izdený - zertteý
Ádis - tásili: suraq - jaýap, taldaý
Kórnekilik: Aqan seri sýreti, ıntertaqta, slaıd, úntaspa, semantıkalyq kartalar
Sabaq barysy: 1. Uıymdastyrý
2. Úı jumysyn suraý
3. Jańa sabaq
Muǵalimniń kirispe sózi:
Er jigitke tán minezben bolmys seriliktiń tamasha úlgisin qalyptastyryp ketken aqyndardyń biri - Aqan seri. Búgingi sabaǵymyzdy aldymen sal - serilerdiń boıynda bolatyn qasıetterdi taǵy bir eske salyp ótsek.
1. slaıd. 1. Sal - seriler - ánshi de ónerli
2. Sal - seriler - sazger ári aqyn
3. Sal - seriler - er kóńil, júrekti jandar
4. Sal - seriler - sándi kıim, júırik at, qyran qus, alǵyr ıt ıeleri.
Osyndaı qasıetterdiń barlyǵy Aqan boıynan tabylady. Aqan ıt júgirtip, qus salyp, saıatkerlikpen aınalysqan. Aqan attyń jaqsysyna, qustyń alǵyryna, qyranyna, ǵashyq bolǵan. Iaǵnı, sulýlyqty súıgen jan. Bul onyń basqa serilerden ereksheligin baıqatady. Aqannyń osy ónerde ajyramas serikteri(Intertaqtada tazy, júırik at, qyran qus sýretteri kórsetiledi) Aqan seri de Qaratorǵaı degen qyran qus, Kókjendet degen qarshyǵasy, Bazaraly degen qumaı ıti, ataqty Qulageri bolady. Serilik quryp án salyp, eliniń erkesine aınalǵan Aqan basynda birinen soń biri janyndaı jaqsy kóretin qusy, tazysynan aıyrylady. Aqannyń Kókjendeti bir - aq kúnde joq bolady. Dál osy sátte « Kókjendet» áni shyǵarylady.
2. slaıd.
Kókjendettiń sýreti, shyǵarylǵan áni kórsetiledi.
Aqan sıaqty názik jandy adamǵa qolyndaǵy balasyndaı mápelep otyrǵan qusynyń joq bolyp ketýi janyna qatty batady. Ol azdaı kóp kún ótpeı - aq qasqyrǵa degen ýdy jep Bazaraly tazysy óledi. Jut jeti aǵaıyndy degendeı Qulagerge minip shabamyn dep attan qulap inisi Aıbergen qaza bolady. Aqannyń basyna aýyr hal úıilip tógiledi. Bul ánshiniń ómir salmaǵyn aýyrlatady.
Jańa sabaq: Al endi biz búgin Aqannyń kúızelisti kóńil - kúıin bildiretin
Qyran qusy Qaratorǵaı, júırik aty Qulagerge arnalǵan óleńderine toqtalamyz.(Oqýshynyń nazaryn úntaspaǵa aýdaramyz) Mine, bul án «Qaratorǵaı» áni. Óleńniń shyǵý tarıhyna toqtalamyz. Ataqty Zilqara degen sheshen bolǵan. Sol adamnyń Álibek degen batyr balasyn bir jylda 60 túlki alatyn Qaratorǵaı deıtin qusy qartaıyp, qanaty túsip, jerge qona almaı qınalyp, quıryǵymen esh nárse isteı almaǵasyn qulaıdy eken.
Óleńdi oqytyp mazmunyna nazar aýdartamyn.
Suraq qoıylady: Bir kezdegi qyran qustyń qazirgi jaǵdaıy qalaı sýrettelgen?
Oqýshy jaýaby: Qaratorǵaı, ushtyń zorǵa - aı
Beıshara, shyryldaısyń
Jerge qonbaı,- dep balasyndaı álpeshtegen búrkitine jan júregi ezile aıanyshty sezimin bildiredi. Qaratorǵaıdyń qazirgi jaǵdaıy Aqandy tereń muńǵa batyrǵandyǵyn baıqaýǵa bolady.
Bir qaraǵanda jaı ǵana kórinetin osy ánniń astynda tereń tragedıa jatyr.
Suraq: Aqyn qyran qustyń aıanyshty halin sýrettep qana qoıdy ma bul óleńde?
Kitappen jumys:(osy suraqqa óleń mazmunyn oqı otyra jaýap beredi)
Birge ósken kishkentaıdan beý qaraǵym
Aıyryldym qapıada sennen neǵyp – dep ókinishke toly saǵynyshyn aqtaryp salǵan sıaqty
Osy jerde salystyrmaly minezdeme jasalady. 2. oqýshy jaýaby: Qaratorǵaıdyń jaıyn áńgime ete, ándete otyra basqa da qıaly, armany barlyǵyn kórsete bilgen.
Salystyrmaly minezdeme jasaıdy(ıntertaqtada)
Muǵalimniń sózi: Qaratorǵaı áni tańǵalarlyq tereń jibekteı, áni, tili bar.
Mýzyka zerteýshiler bul ándi ár notasyn bir - birine qosyp, ándete, ishki jan - dúnıeni tebirentetindeı aıtý kerek.
3 slaıd.
Qaratorǵaıdyń notasy kórsetiledi.(án tyńdalady) Bul ánniń jazylý stıli - polıfonıalyq. Iaǵnı, kóp daýysqa arnalǵan aralas hor.
Aqynnyń kelesi áni – Qulager. Súıgen jary Urqıa aýyryp, dúnıe salǵan soń, aqyndy aýyr qaıǵydan aryltatyn tek aty ǵana bolady. Qulager talaı jarysqa qatysyp, báıgiden birinshi keledi eken. Sonyń biri - Altaı - Aqqoshqar Saıdalynyń bergen asy bolady. Osydan keıin Aqan súıikti janýaryn jetelep, mańdaıynan syıpap, onyń mań - mań basqan júıriginiń yrǵaǵymen án shyǵarǵan. Ol Qulagerge shyǵarǵan alǵashqy áni edi. Oǵan «Mańmańger» dep at beredi. Osydan keıin Aqannyń júırigi - Qulager, Qulagerdiń ıesi - Aqan desedi jurt.
4 slaıd
Qulagerdiń áni túsirilgen.(óleńniń mazmuny aldyn - ala oqýǵa berilgen). Oqýshylardan óleńniń shyǵý tarıhy suralady.
Óleń taqyryby: "Qulager"
Shyǵý tarıhy: Ereımen elinde Kereı Saǵynaıdyń asyndaǵy báıgege Qulagerdi qosady. Aqan Qulagerdi jasyryp aparady, báıgege qosylyp ketpeıinshe eshkim bilmesin deıdi. Óziniń de, qulagerdiń de jaýy bar ekenin sezedi. Ańdyǵan Batyrash - Qotyrashtyń adamdary QUlagerdi uryp óltiredi. Onyń ólimi Aqanǵa jara salady, qaıǵyǵa - qaıǵy qosylǵan seri kóńili elden, erden qaldy ma uly Ybanmen Qoskólde ońasha ómir súredi.
Óleńniń negizgi ıdeıasy: Júıriktiń, sáıgúliktiń ólimine shyǵarǵan qaıǵy - zar, jaqsynyń jolyn bóger, tulpardyń jolyn tosar, ozbyr, zulymdyq
Suraqtar qoıylady (slaıdta jazylǵan)
1. Qulager tragedıasy aqynǵa qalaı áser etti?
2. Óleńde aqynnyń psıhologıalyq jaı - kúıi qalaı sýretteledi.
3. Óleńde Qulager jaıy qalaı sýretteledi?( Qulagerdiń baby, shabysy, syrt keıpi, oljasy, tegi, alǵan báıgelerdiń bárin kórsetedi
Synypqa suraq: Aqannyń jan - jarasyn sýretteıtin óleńinde kóńil - kúı óleńderiniń qaı túri bar?
Oqýshy sózi: Aýyz ádebıetiniń túri, turmys - salt jyrlarynyń túri, kóńil - kúıdi bildiretin joqtaý bar.
Joqtaý: kúrsinedi, kúńirenedi, aza tutady, muńdanady, zarlanady, qaıǵyrady, kóz jasyn kól etedi.
Suraqtar beriledi: 1. Ózderiń aıtyp otyrǵan aqynnyń muń - zary, qaıǵysynyń tamyry nede?
2. Daryndy adam, júırik at taǵdyry nelikten aıanyshty aıaqtaldy.
4. Óleńdi oqı otyryp qandaı sezimdi bastan keshirdińder? - dep shaǵyn pikir - talas uıymdastyrylady.
Muǵalim sózi: Qulagerdi óltirýshiler bir jaǵynan júırikterine boı bermeıtin tulpardan qutylǵysy kelse, ekinshidenAqandy aıaqqa jyqqylary keledi. Olar osy maqsattaryna jetti deýge bolady. Shynynda da Qulagerdiń ólimi Aqan ómirine úlken soqqy bolady.
Óleńdegi Qulagerdiń syıpatyna qatysty qandaı kórkemdegish sózder baıqalady.(slaıdta kórsetilgen syzbalardy toltyrady.
Epıtet: Qyzyl aýyl, kelte jibek quıryǵyń - aı, qoı moıyn, qoıan jaq, sandal kerim
Teńeý: Saptaıaqtaı
Metafora: Suńqar, tulpar
Muǵalim: Júırik, báıge attyń synyn syıpattaıtyn qandaı óleńderdi bilemiz. Mysaly Abaıdyń «Attyń syny» atty óleńi. Aqyn bul óleńde attyń múshelerin, qasıetin, synyn sýrettese, Aqan da Qulagerdiń tamasha belgilerin sýretteı alady. Bul jerde Abaı men Aqan syıpattaýlarynda úndestik bar.
Erkin jazý strategıasy
Sóz tirkesteri: At izin salmaý, At izin qurǵatpaý, At quıryǵyn kesisti
Túsinikteme: Kópten kelmeı ketý, Jıi kelip turý, Arazdaný, qatyspaý
Maqal – mátel: Er qanaty - at, Jaqsy at - jaqsy serik, Jylqy - maldyń patshasy
Muǵalim: Biz búgin Aqan seriniń kúızelisti jan azasy baıqatatyn óleńderin taldadyq. Qulagerdeı tulparǵa jyrdan eskertkish ornatqan aqyn - İlıas Jansúgirov edi.
Qulager qorqyraıdy qanymenen
Aqyn da shyrqyraıdy janymenen
Egilip, tógiledi Aqan seri
Zarlanǵan Qulagerdiń ánimenen – dep jyrlanǵan aqynnyń poemasyndaǵy Aqannyń sózine, zaryna, qulaq salsaq.
Úntaspa: (Qulagerdiń basyn qushaqtap, zarlanǵan Aqannyń muńy tyńdalady)
Sabaqty qorytyndylaý: Halqynyń darhan ánshisi, ardaqtysy atanǵan Aqan seriniń óleńindegi bul kórinis - Aqan tragedıasy, onyń ótken ómir beınesi Aqan serige qulagerge jasalǵan qatygezdik, ony jasaǵandar dúnıeniń sulýlyǵyn túsinbeıtinder.
Aqan azamattyń suńqary, qyzyl tildiń dilmary, jigittiń qulpy jibegi. Osyndaı aqynnyń túbine jetken zamany, sol kezdegi opasyzdar,- dep qorytýymyzǵa bolady.
Úıge tapsyrma: 1. Bes joldy óleń jazý
2. Oıtolǵaý «Qulager - jel jetpes júırik»
Baǵalaý
Qarqaraly aýdany, Egindibulaq selosy.
Qazaq tili men ádebıeti páni muǵalimi
Mashrapova Lazzat Hamıtqyzy
Aqan óleńderindegi kúızelisti kóńil - kúı
Sabaq maqsaty: Jan azasy beınelengen aqyn óleńderiniń mazmunyn asha otyryp, taldaý.
Damytýshylyq: Oqýshylardyń tanymdyq deńgeıin kóterý, zerdeleý daǵdylaryn qalyptastyrý, shyǵarmashylyqpen jumys isteýge baýlý.
Tárbıelik: Qazaq halqynyń ónerimen tanystyrý, halyq ónerine, eldiń dástúrine degen patrıottyq sezimin qalyptastyrý.
Sabaq túri: izdený - zertteý
Ádis - tásili: suraq - jaýap, taldaý
Kórnekilik: Aqan seri sýreti, ıntertaqta, slaıd, úntaspa, semantıkalyq kartalar
Sabaq barysy: 1. Uıymdastyrý
2. Úı jumysyn suraý
3. Jańa sabaq
Muǵalimniń kirispe sózi:
Er jigitke tán minezben bolmys seriliktiń tamasha úlgisin qalyptastyryp ketken aqyndardyń biri - Aqan seri. Búgingi sabaǵymyzdy aldymen sal - serilerdiń boıynda bolatyn qasıetterdi taǵy bir eske salyp ótsek.
1. slaıd. 1. Sal - seriler - ánshi de ónerli
2. Sal - seriler - sazger ári aqyn
3. Sal - seriler - er kóńil, júrekti jandar
4. Sal - seriler - sándi kıim, júırik at, qyran qus, alǵyr ıt ıeleri.
Osyndaı qasıetterdiń barlyǵy Aqan boıynan tabylady. Aqan ıt júgirtip, qus salyp, saıatkerlikpen aınalysqan. Aqan attyń jaqsysyna, qustyń alǵyryna, qyranyna, ǵashyq bolǵan. Iaǵnı, sulýlyqty súıgen jan. Bul onyń basqa serilerden ereksheligin baıqatady. Aqannyń osy ónerde ajyramas serikteri(Intertaqtada tazy, júırik at, qyran qus sýretteri kórsetiledi) Aqan seri de Qaratorǵaı degen qyran qus, Kókjendet degen qarshyǵasy, Bazaraly degen qumaı ıti, ataqty Qulageri bolady. Serilik quryp án salyp, eliniń erkesine aınalǵan Aqan basynda birinen soń biri janyndaı jaqsy kóretin qusy, tazysynan aıyrylady. Aqannyń Kókjendeti bir - aq kúnde joq bolady. Dál osy sátte « Kókjendet» áni shyǵarylady.
2. slaıd.
Kókjendettiń sýreti, shyǵarylǵan áni kórsetiledi.
Aqan sıaqty názik jandy adamǵa qolyndaǵy balasyndaı mápelep otyrǵan qusynyń joq bolyp ketýi janyna qatty batady. Ol azdaı kóp kún ótpeı - aq qasqyrǵa degen ýdy jep Bazaraly tazysy óledi. Jut jeti aǵaıyndy degendeı Qulagerge minip shabamyn dep attan qulap inisi Aıbergen qaza bolady. Aqannyń basyna aýyr hal úıilip tógiledi. Bul ánshiniń ómir salmaǵyn aýyrlatady.
Jańa sabaq: Al endi biz búgin Aqannyń kúızelisti kóńil - kúıin bildiretin
Qyran qusy Qaratorǵaı, júırik aty Qulagerge arnalǵan óleńderine toqtalamyz.(Oqýshynyń nazaryn úntaspaǵa aýdaramyz) Mine, bul án «Qaratorǵaı» áni. Óleńniń shyǵý tarıhyna toqtalamyz. Ataqty Zilqara degen sheshen bolǵan. Sol adamnyń Álibek degen batyr balasyn bir jylda 60 túlki alatyn Qaratorǵaı deıtin qusy qartaıyp, qanaty túsip, jerge qona almaı qınalyp, quıryǵymen esh nárse isteı almaǵasyn qulaıdy eken.
Óleńdi oqytyp mazmunyna nazar aýdartamyn.
Suraq qoıylady: Bir kezdegi qyran qustyń qazirgi jaǵdaıy qalaı sýrettelgen?
Oqýshy jaýaby: Qaratorǵaı, ushtyń zorǵa - aı
Beıshara, shyryldaısyń
Jerge qonbaı,- dep balasyndaı álpeshtegen búrkitine jan júregi ezile aıanyshty sezimin bildiredi. Qaratorǵaıdyń qazirgi jaǵdaıy Aqandy tereń muńǵa batyrǵandyǵyn baıqaýǵa bolady.
Bir qaraǵanda jaı ǵana kórinetin osy ánniń astynda tereń tragedıa jatyr.
Suraq: Aqyn qyran qustyń aıanyshty halin sýrettep qana qoıdy ma bul óleńde?
Kitappen jumys:(osy suraqqa óleń mazmunyn oqı otyra jaýap beredi)
Birge ósken kishkentaıdan beý qaraǵym
Aıyryldym qapıada sennen neǵyp – dep ókinishke toly saǵynyshyn aqtaryp salǵan sıaqty
Osy jerde salystyrmaly minezdeme jasalady. 2. oqýshy jaýaby: Qaratorǵaıdyń jaıyn áńgime ete, ándete otyra basqa da qıaly, armany barlyǵyn kórsete bilgen.
Salystyrmaly minezdeme jasaıdy(ıntertaqtada)
Muǵalimniń sózi: Qaratorǵaı áni tańǵalarlyq tereń jibekteı, áni, tili bar.
Mýzyka zerteýshiler bul ándi ár notasyn bir - birine qosyp, ándete, ishki jan - dúnıeni tebirentetindeı aıtý kerek.
3 slaıd.
Qaratorǵaıdyń notasy kórsetiledi.(án tyńdalady) Bul ánniń jazylý stıli - polıfonıalyq. Iaǵnı, kóp daýysqa arnalǵan aralas hor.
Aqynnyń kelesi áni – Qulager. Súıgen jary Urqıa aýyryp, dúnıe salǵan soń, aqyndy aýyr qaıǵydan aryltatyn tek aty ǵana bolady. Qulager talaı jarysqa qatysyp, báıgiden birinshi keledi eken. Sonyń biri - Altaı - Aqqoshqar Saıdalynyń bergen asy bolady. Osydan keıin Aqan súıikti janýaryn jetelep, mańdaıynan syıpap, onyń mań - mań basqan júıriginiń yrǵaǵymen án shyǵarǵan. Ol Qulagerge shyǵarǵan alǵashqy áni edi. Oǵan «Mańmańger» dep at beredi. Osydan keıin Aqannyń júırigi - Qulager, Qulagerdiń ıesi - Aqan desedi jurt.
4 slaıd
Qulagerdiń áni túsirilgen.(óleńniń mazmuny aldyn - ala oqýǵa berilgen). Oqýshylardan óleńniń shyǵý tarıhy suralady.
Óleń taqyryby: "Qulager"
Shyǵý tarıhy: Ereımen elinde Kereı Saǵynaıdyń asyndaǵy báıgege Qulagerdi qosady. Aqan Qulagerdi jasyryp aparady, báıgege qosylyp ketpeıinshe eshkim bilmesin deıdi. Óziniń de, qulagerdiń de jaýy bar ekenin sezedi. Ańdyǵan Batyrash - Qotyrashtyń adamdary QUlagerdi uryp óltiredi. Onyń ólimi Aqanǵa jara salady, qaıǵyǵa - qaıǵy qosylǵan seri kóńili elden, erden qaldy ma uly Ybanmen Qoskólde ońasha ómir súredi.
Óleńniń negizgi ıdeıasy: Júıriktiń, sáıgúliktiń ólimine shyǵarǵan qaıǵy - zar, jaqsynyń jolyn bóger, tulpardyń jolyn tosar, ozbyr, zulymdyq
Suraqtar qoıylady (slaıdta jazylǵan)
1. Qulager tragedıasy aqynǵa qalaı áser etti?
2. Óleńde aqynnyń psıhologıalyq jaı - kúıi qalaı sýretteledi.
3. Óleńde Qulager jaıy qalaı sýretteledi?( Qulagerdiń baby, shabysy, syrt keıpi, oljasy, tegi, alǵan báıgelerdiń bárin kórsetedi
Synypqa suraq: Aqannyń jan - jarasyn sýretteıtin óleńinde kóńil - kúı óleńderiniń qaı túri bar?
Oqýshy sózi: Aýyz ádebıetiniń túri, turmys - salt jyrlarynyń túri, kóńil - kúıdi bildiretin joqtaý bar.
Joqtaý: kúrsinedi, kúńirenedi, aza tutady, muńdanady, zarlanady, qaıǵyrady, kóz jasyn kól etedi.
Suraqtar beriledi: 1. Ózderiń aıtyp otyrǵan aqynnyń muń - zary, qaıǵysynyń tamyry nede?
2. Daryndy adam, júırik at taǵdyry nelikten aıanyshty aıaqtaldy.
4. Óleńdi oqı otyryp qandaı sezimdi bastan keshirdińder? - dep shaǵyn pikir - talas uıymdastyrylady.
Muǵalim sózi: Qulagerdi óltirýshiler bir jaǵynan júırikterine boı bermeıtin tulpardan qutylǵysy kelse, ekinshidenAqandy aıaqqa jyqqylary keledi. Olar osy maqsattaryna jetti deýge bolady. Shynynda da Qulagerdiń ólimi Aqan ómirine úlken soqqy bolady.
Óleńdegi Qulagerdiń syıpatyna qatysty qandaı kórkemdegish sózder baıqalady.(slaıdta kórsetilgen syzbalardy toltyrady.
Epıtet: Qyzyl aýyl, kelte jibek quıryǵyń - aı, qoı moıyn, qoıan jaq, sandal kerim
Teńeý: Saptaıaqtaı
Metafora: Suńqar, tulpar
Muǵalim: Júırik, báıge attyń synyn syıpattaıtyn qandaı óleńderdi bilemiz. Mysaly Abaıdyń «Attyń syny» atty óleńi. Aqyn bul óleńde attyń múshelerin, qasıetin, synyn sýrettese, Aqan da Qulagerdiń tamasha belgilerin sýretteı alady. Bul jerde Abaı men Aqan syıpattaýlarynda úndestik bar.
Erkin jazý strategıasy
Sóz tirkesteri: At izin salmaý, At izin qurǵatpaý, At quıryǵyn kesisti
Túsinikteme: Kópten kelmeı ketý, Jıi kelip turý, Arazdaný, qatyspaý
Maqal – mátel: Er qanaty - at, Jaqsy at - jaqsy serik, Jylqy - maldyń patshasy
Muǵalim: Biz búgin Aqan seriniń kúızelisti jan azasy baıqatatyn óleńderin taldadyq. Qulagerdeı tulparǵa jyrdan eskertkish ornatqan aqyn - İlıas Jansúgirov edi.
Qulager qorqyraıdy qanymenen
Aqyn da shyrqyraıdy janymenen
Egilip, tógiledi Aqan seri
Zarlanǵan Qulagerdiń ánimenen – dep jyrlanǵan aqynnyń poemasyndaǵy Aqannyń sózine, zaryna, qulaq salsaq.
Úntaspa: (Qulagerdiń basyn qushaqtap, zarlanǵan Aqannyń muńy tyńdalady)
Sabaqty qorytyndylaý: Halqynyń darhan ánshisi, ardaqtysy atanǵan Aqan seriniń óleńindegi bul kórinis - Aqan tragedıasy, onyń ótken ómir beınesi Aqan serige qulagerge jasalǵan qatygezdik, ony jasaǵandar dúnıeniń sulýlyǵyn túsinbeıtinder.
Aqan azamattyń suńqary, qyzyl tildiń dilmary, jigittiń qulpy jibegi. Osyndaı aqynnyń túbine jetken zamany, sol kezdegi opasyzdar,- dep qorytýymyzǵa bolady.
Úıge tapsyrma: 1. Bes joldy óleń jazý
2. Oıtolǵaý «Qulager - jel jetpes júırik»
Baǵalaý
You Might Also Like
