InfoHub Logo

Erte, erte zamanda bir qystaqta Aısulý atty áıeldiń sińiri shyqqan kúıeýi men jeti uly bolypty. Jeti balany baǵý úshin Aısulýdyń kúıeýi Qudaıdyń qutty kúni atyzǵa baryp, eńbek etip, tún jamyla oralsa, Aısulý ár kúni tabanynan tozyp, ózennen sý tasyp, toǵaıdan otyn ákelip, tamaq jasaý sıaqty kúni boıy úı jumysyn istep, janyna ámir bolmaıdy eken. Al, olardyń jeti ulynyń jalqaýlyǵyna jahan da jan jetpeıdi eken. Kúızelgen kúnderinde de áke-sheshesine olardan qaıyr bolmapty. Qasiret shekken ana Qudaıdan qulshylyq qylyp, quldyq urypty: «Qudaı-aý, bizge taǵy bir bala bere gór! Bergen balań qara janymyzǵa qaıyrymdy bolsyn» dep tilenipti. Kúnderdiń birinde Aısulý júkti bolypty. Bala kóredi. Kórgen balasy — bala emes, salaqulash jylan bolyp shyǵypty. Onyń ústine ol týyla salysymen jer baýyrlap, úıden shyǵypty da toǵaıǵa enip, ǵaıyp bolypty. Ejelden sormańdaı Aısulý ózinen týǵan balanyń bala emes, jylan ekenin, onyń taǵy ketip qalǵanyn kórip, tipti de qaıǵyǵa batypty. Sóıtip, óziniń baqytsyzdyǵyna bola, birneshe kún kóziniń jasy qurǵamapty. Bir kúni Aısulý tús kóripti. Túsinde jylan balasy óziniń qoınynda jatqan eken: «Sheshe, men úshin munsha qaırat shekkenińiz ne? Meni qarǵys atqan. Sondyqtan jylanǵa aınalyp, týylyp otyrmyn» depti balasy. «Qandaı qarǵysqa qalyp ediń?» — dep surapty Aısulý. «Men buryn baılyǵym basymnan asqan adam edim. Sol dúnıeden eshqashan da jan pendege, tipti aq sútin emizgen anama da soqyr jarmaq ustatpadym. Baılyǵym basymnan asyp, tógilip jatsa da sheshem ashtyqtan óldi. Meniń bul kúnámdi qara jer kótermeıdi ǵoı. Sondyqtan meniń arýaǵym jylanǵa aınalyp, bul dúnıege qaıta kelip, barmaǵymdy tistep otyrmyn. Endigi jerde men ár kún saıyn sizge bir súıem altyn, berip kúnámdi jýmaqpyn» deıdi jylan. «Bir súıem altyn deısiń be?» dep surapty Aısulý. «Solaı, ár kúni bir súıem altyn berem. Erteńnen bastap men ár kúni úıge kelip, bir shyny sút ishem. Sútti iship bolǵan kezde, siz meniń quıryǵymnan bir súıem kesip alyńyz. Ol dereý altynǵa aınalady» depti jylan. «Balam-aý, búıtsem sen beınet kóresiń ǵoı» depti Aısulý. «Joq, sheshe, ol maǵan bıt shaqqan qurly da bolmaıdy» depti jylan. Túsinen oıanǵan Aısulý jylan úıdiń bir buryshynda jatpasyn degen oımen tóńiregin baıqastyra bastapty. Biraq olaı bolmaı shyǵypty. Kórgen túsi sol qalpy esinde qalǵan Aısulýǵa jylannyń sózderi rastaı sezinipti. Kelesi kúni ol shylpyldaǵan shipildegen bir shyny sútti edenge qoıypty da jylandy tosyp otyrypty. Kóp ótpeı jylan jer baýyrlap kelipti de sútti ishe bastapty. İship bolǵan soń sheshesine qarapty «Quıryǵymnan bir súıem kesip al» dep turǵanyn bile qoıǵan Aısulý, pyshaǵyn alady. Biraq qoly qaltyrap ketipti. Osy kezde túsindegi eń sońǵy bir aýyz sóz esine túsip, pyshaqty alyp, siltep qalǵanda jylannyń kesilgen bir súıem quıryǵy dereý altynǵa aınalypty. Onan soń jylan shyǵyp ketipti de toǵaıǵa enip, ǵaıyp bolypty. Sodan bastap jylan balasy ár kúni tańerteń kelip bir shyny sút ishken soń Aısulý onyń quıryǵynan bir súıem kesip alyp turypty. Sóıtip, olardyń kózi ashylyp, aýyzdary asqa, ıinderi kıimge jarypty. Aısulýdyń jeti uly jer-kókke syımaı, aqshany sýsha sapyryp, kól-kósir jumsapty. Aqyry aıaqtap kelgende ár kúni bir súıem altyn olardyń jumyryna juǵym bolmaıtyn bolypty. «Bizge taǵy da aqsha kerek» depti olar sheshelerin etektep. «Kúndigimiz bir súıem altyn bolyp jatyr ǵoı, soǵan da shúkirshilik etkenimiz jón bolar», — depti Aısulý. «Eger jylan inimniń quıryǵynan molyraq kesip alsańyz da, oǵan tıtimdeı de aýyrsynbaıtynyna, bizdiń joqshylyǵymyzdy túsinetindigine kózimiz jetedi. Onyń ústine, ol bizge qýana qol ushyn beretindeı bolyp turady» depti úlken uly. «Bolmaıdy, — depti Aısulý, — búıtse bolmaıdy, odan artyq kese almaımyn!» Biraq uldary eteginen alyp, Qudaıdyń qutty kúni jarmasyp, onyń qulaǵyna maza bermepti. Mazalap, janyn qoımaǵan soń kúnderdiń birinde Aısulý olarǵa amalsyzdan maqul bolady da «jylannyń quıryǵynan bir súıemnen artyǵyraq keskenge eshteńe bola qoımas» degen oıǵa keledi. Kelesi kúni kelgen jylannyń aldyna ol tola bir shyny sút quıyp beredi. Jylan sútti iship bolǵan soń Aısulý pyshaqpen jylannyń quıryǵynan bir súıemnen artyq jerin kesip alady. Kesken jerden qan burq ete túsipti de, áne-mine degenshe, jylan ólip qalady. Meń-zeń bop qabyrǵasy qaıysqan Aısulýdyń záre-quty ushady. Jeti uly úıge kirip kelse, sheshesiniń botadaı bozdap otyrǵanyn kóredi. Jerdegi jylannyń kesilgen quıryǵyn alyp qarasa, altyn emes, naǵyz jylannyń quıryǵy bolyp shyǵady. «Oıbaı-aı, altyn quıryqty inimizden aıyrylǵanymyz, osy-aý» desip shýlap qoıa beripti olar. Sóıtip, qanaǵatsyz jeti aǵasy quıryqtarymen jer tópeshtep, ógizdeı ókirip qalǵan eken.

---