InfoHub Logo

Burynǵy zamanda Buharaı-SHáripte bir qasıetti keremet ıesi áýlıe bolǵan eken. Sol áýlıeniń er jetip, azamat bolǵan jalǵyz balasy bolypty. Kúnlerde bir kún Buhara hanynyń aqtaıaqtary áýlıeniń balasyn bir jaman is qylǵan orynnan ustap alyp, hanǵa alyp barmaqshy bolǵanda:

— Áýeli taqsyrdyń ózine alyp baryp aldynan óteıik. Sonan soń hanǵa alyp baraıyq, týradan-týra bul jerden alyp ketsek, balasynyń minezin bilmeı, bizdi qarǵar! — dep balany atasyna alyp barypty.

— Qylǵanyń ras pa? — degende bala tanbaı, moınyna alypty.

Sonan soń áýlıe:

— Muny búgin maǵan berip ketińder. Erteń qoldaryńa bereıin! — depti, aqtaıaqtylardan alyp qalypty. Aqtaıaqtylar ketken soń, áýlıe Qutyp zaman eken, basyn tómen salyp, muraqpa qylyp, qyryq shilten, ǵaıyp erenderin túgelimen jınap alypty:

— Buharanyń osy turǵan hany ólgen soń, ornyna han saılaýǵa qoltyqtap, qoldap júrgen kisilerińdi maǵan alyp kelińder, kóremin, — depti.

Sóıtse, qyryq shilteniniń on besi sol turǵan hannyń bir balasyn qoltyqtap, qoldap: «Han bolýǵa osy laıyqty!» desip júredi eken. On tórti bir qazynyń balasyn qoltyqtap, qoldap: «Han bolýǵa osy laıyqty!» desip júredi eken. Endi qalǵan on biri Ámir Temirdi qoltyqtap, qoldap: «Han
bolýǵa osy laıyqty!» desip júredi eken. Ol Ámir Temir ózi — Samarqandyq Qypshaq. Ámirtaǵaı degen batyrdyń balasy eken, Buharada oqý oqyp júrgen kúni eken.

Áýeli on besi hannyń balasyn ońasha alyp, Qutypqa ákelip tapsyrdy. Qutyp:

— Mynaý otyrǵan meniń jalǵyz balam, bir jaman is qylyp, ózi moınyna aldy. Osyǵan ne buıyrasyń? — deıdi.

Hannyń balasy:

— Ózińiz bilesiz de, — deıdi.

— Ózim bilgen nárseni senen suraımyn ba? Ket, kózime kórinbeı! Joǵal, shyǵyń, shyǵyń! — dep qýalap shyǵardy.

Onan soń on tórti qazynyń balasyn alyp keldi. Ony da ońasha alyp, han balasyna aıtqanyn aıtyp edi, ol:

— Taqsyr, sharıǵat biledi de, — deıdi.

— Sharıǵat jumysyn senen suraýshy ma edim?! Sharıǵat ıesi sen be ediń?! Otyrma, joǵal! — dep ony da qýyp shyǵardy.

Sonan soń on biri Ámir Temirdi alyp keldi. Álgi ekeýine aıtqan sózin bastan aıaq buǵan aıtyp edi:

— Sizdeı jaqsynyń balasy mundaı isti qylǵan bolsa, ózi moınyna alsa, «atadan ul týsa ıgi, ata jolyn qýsa ıgi». Ata jolyn qýmasa, barynan da joǵy ıgi! Munyń tóresi mynaý! — dep ushyp túregelip, Qutyptyń ilýli turǵan qylyshyn alyp, balany kók jelkesinen biraq shaýyp, basyn jerge túsirdi.

Qutyp:

— Afyrın qolyńa! Raqmet seni tapqan qatynǵa! — dep qyryq shiltendi shaqyryp alyp:

— Jaı qoldaryńdy, ber buǵan batalaryńdy! Balam, aıaǵyń jetkenshe júr, qolyń jetkenshe qaryshta! Betińe jan kelmesin! — dep bata berdi deıdi.

Qyryq shiltenniń on besi men on tórtine aıtty:

— Senderdiń: «adam bolady, iske jaraıdy!» degenderiń qýys qýraı eken. Bireýi: «óziń bilesiń» deıdi. Ol — adamnyń jamany. Ar jaǵynda aıtarlyq dánemesi joq bolǵan soń: «óziń bilesiń» deı salady. Bireý adam dep aqyldasqan soń, tıse de, tımese de, bir tóte sózdi aıtyp qalý kerek: tıse, alady, tımese, sol jerde qalady. Ekinshisi: «Sharıǵat biledi» deıdi. Sharıǵat biletuǵynyn kim bilmeıdi?! Onyń da bótegesinde dáneme joqtyǵy. Ózi bireýge súıeneıin dep turǵan jasyq jurt ustaýǵa jaraı ma? «Bıqaıratqa peıish joq» degen. Mine, qaıratty erdiń jumysy: «Halyqqa áshkere qylmaı, jurtqa masqara qylmaı: «kópke óltirtkenshe, óziń óltir!» dep, óltirdi de saldy.

«Ámir Temirdiń Ámir Temir bop júrgeni áýlıelerdiń nazary túsken eken. Qyryq shilten, ǵaıyp erender qoltyqtaǵan eken!» desip keledi.

Segiz jasar kúninde namaz jamaǵatqa eń áýel hutpa namazyna barǵan eken. Úıge qaıtyp kelgen soń sheshesine aıtypty:

— Jurttyń ne jyny bar ekenin bilmeımin. Meshitke kirisimen Qaǵba-Allany kórip, qulaqtaryn qaǵa bastaıdy. Men ımam álhamdy oqyp bolyp, súre qosar kezde áreń kórip, sonda qulaǵymdy qaǵyp, namazǵa kiristim, — depti. Óz oıynda oılaǵan eken: «Namaz oqyǵandardyń barshasy meshitke kirisimen, Qaǵba Allany kóredi ǵoı! Sony kórip, qulaq qaǵady ǵoı», — dep. «Qaǵba Allany kórmeı, qulaq qaqpaımyn» dep qalshıyp qaqpastan turyp qalady eken. Sonan soń Qaǵba Allany kórip alyp, qulaq qaǵady eken.

Sheshesi balasynyń bátin kózi ashyq ekenin bile qoıdy da:

— Balam, meshitke baratuǵynlardyń bári de túni boıy uıyqtamaı, tań atqansha Qudaıǵa jylap shyǵady. Sol úshin kirisimen, keshikpeı kórisedi. Sen túni boıy uıyqtap jatasyń. Sol sebepti kirisimen kóre almaıtuǵynyń — sol, — deıdi.

«Qaıtyp bala ómirinde túnde basyn tósekke salmaıtuǵyn boldy, — deıdi. — Ámir Temir kóregen atanǵannyń sebebi bul», — deıdi. Maǵynasy «kórgish», «kórimpaz» degen sóz eken. Jáne ózi Hyzyr paıǵambardy dúnıeniń qaı shetinde júrse de, úıde otyryp kórip otyrady eken. Hyzyrdyń bet alǵan jaǵyna attanady eken.

---