InfoHub Logo

Maqsaty: 1. Bilimdiligi: Mátindi durys túsinip oqı bilýge, óz oılaryn ortaǵa salyp, toppen jumys isteýge, ananyń bala ómirindegi ornyn bilýge úıretý, romandaǵy basty keıipker týraly bilim berý.
Damytýshylyǵy: Oqýshylardyń til baılyǵyn, sózdik qoryn, shyǵarmashylyq oıyn, tanymdyq qabiletterin damytý.
Tárbıelik: Anany qurmetteı bilýge, adamgershilikke tárbıeleý. Batyrdyń da, alyptyń da anadan týatyndyǵyn, sondyqtan ana - ómir bastaýy ekendigin uǵyndyrý.
Kórnekiligi: Kitap, slaıdtar, kesteler
Ádisi: Áńgimeleý, kórnekilik, toptyq jumys, syn turǵysynan oılaý elementteri
Sabaqtyń túri: Jańany túsindirý

Júrisi. İ Uıymdastyrý
İİ Úı jumysyn qorytyndylaý
- Múlkibaı qartqa sıpattama (portreti)
- Úlektiń sıpattamasy
- Túıin. Úlektiń ıesi - adam. Endeshe adam baǵyndyrmaıtyn beles joq.

Oı qozǵaý «Ana qushaǵy» degende oılaryńa ne keledi?
Kúnniń shýaǵy jyly, ananyń qushaǵy jyly.
Osy ana qushaǵyn sezindirip, sol sátti baıan etetin «Qazaq soldaty»romanynyń úzindisimen
tanysamyz. Áýeli roman avtory Ǵ. Músirepovpen tanysaıyq. Kemeńger jazýshynyń
Qazaq soldaty dep otyrǵany kim eken? - «Qazaq soldaty». Iá, qulaqqa etene tanys: «Zytyp kelem, zytyp kelem. Artyma qaraı - qaraı zytam… Zytyp kele jatqanym, qashyp kelemin. Artyma qaraı beretinim, qorqyp kelemin» - degen sózderimen máńgilik ólmes muralardyń biri ári biregeıi sanalatyn, uly jazýshynyń taýdaı talantynyń arqasynda dúnıege kelgen úlken romannyń dál ózi. Árıne, taýdaı talant ıesi dep otyrǵanymyz – Ǵabıt Músirepov. Dáýirdiń rýhanı – mádenı bel - belesterinde óshpes belgi qaldyrǵan, ádebıetimizdiń bıik tulǵasy tuǵyryna kóterilgen uly sýretker, iri qoǵam qaıratkeri, ádebıetimizdiń «alyptar tobynyń» asa kórnekti ókili. Shyǵarmadaǵy bas keıipkerdiń prototıpi Keńes Odaǵynyń Batyry Atyraýlyq erjúrek jaýynger Qaıyrǵalı Smaǵulov. Buny bireý bilse, bireýler bile bermeıdi. Onyń esesine, bir dáýirdiń talaı syry shertilip, talaı rýhanı adamdyq izdenis - ózgeris aqtarylǵan aıtýly týyndyda azynaǵan zamana lebi aıqyn seziledi. Bas keıipkerdiń arman - tilegi, órisi men óresi, kóterilgen shyńy da, qınala keshken oıy men qyry da men mundalap tur.

... Oqý izdep aýyldan kelgen bala Qaıroshtyń basynan keshkenderi, onyń jańa dostary Borash pen Shegen, áńgimedegi abzal analar, tabıǵat sýreti, áńgimeniń baıandaý túri, til kórkemdigi, maqal - mátelderdiń qoldanysy, Qaıroshtyń bir basyndaǵy sezim arpalystary shyǵarmany shıryqtyra, oqyrmandy tarta túsedi. Nege deseńizder, tarqatyp aıtaıyq...
2. Negizgi maǵynany tanytý Mátinmen tanysý, oqý.
Suraqtarǵa jaýap (Oqýlyqtaǵy suraq tar)
3. Maqsatty oqý - Anasy men balasynyń bir - birine degen ystyq sezimin baıandaıtyn tusty tap. – Anasynyń Qaıroshty qushaqtaǵan sátin taýyp oqy.
Anasyna sıpattamany úıden jazyp kelý tapsyrylady.
Toptyq jumys 1 Ana týraly maqal - mátelder aıtý.
2. Ana týraly óleńder oqý
3. Keste toltyrý - oı tıanaqtaý
1 - top B Ú Ú kestesi, 2 - top - RAFT
Oı - tolǵanys. Ana - ómirdiń shýaǵy.
Batyr da, aqyn da, dana da anadan týady.
Ana aldynda asqar taý da alasa,- dep, analarymyzdy maqtan etip, qurmettep júreıik!
Baǵalaý
Úıge: 1. Mátindi túsinip oqý.(Romandy izdep taýyp oqýlaryńa bolady.)
2. Qaıroshtyń anasyna sıpattama jazý
Qorytyndy.

Qosymsha aqparat Baspasóz betterine kóz júgirteıik - «Atyraý» Qalımova Tursyn
21. 10. 09.
Atyraýda kemeńger jazýshy Ǵabıt Músirepovtiń "Qazaq soldaty" romany bas keıipkeriniń prototıpi, Keńes Odaǵynyń Batyry Qaıyrǵalı Smaǵulovtyń 90 jyldyǵy óziniń týyp - ósken jerinde erekshe atap ótildi. Otan aldyndaǵy áskerı boryshyn ótep júrip, surapyl soǵysqa attanǵan bozbala Qaıyrǵalıdyń otty jyldary erligine saı Batyr ataǵyn alǵany óz aldyna, onyń Uly jazýshy Ǵabıt Músirepovtiń "Qazaq soldaty" romanyndaǵy Qaırosh Sartalıevtyń prototıpi bolǵany búginde ańyz bolyp urpaqqa taraǵany aqıqat. Jazýshy osy romany arqyly dúıim qazaqqa otty jyldardaǵy qazaq batyrynyń som tulǵasyn tanytty.

Ákesinen erte aıyrylǵan Qaıyrǵalıdy anasy Bıǵaısha ózi ósirip, jastaıynan bilim alýǵa qushtar onyń jolyna erkindik beredi. Oralda oqyp, elge oralǵan Qaıyrǵalı 1939 jyly ásker qataryna shaqyrylyp, sol jaqtan Otanyn jaýdan qorǵaýǵa soǵysqa attanady. Al 1943 jyly qarashada Kerch túbindegi maıdanda kórsetken eren erligi úshin Q. Smaǵulovqa Keńes Odaǵynyń Batyry ataǵy beriledi. 1945 jyly elge oralǵan ol, Almatyǵa kelip, bolashaq zaıyby, jaýynger qyz Raıamen tanysyp, otbasyn qurady. Úsh ul, bir qyz tárbıelep ósirdi. Ómiriniń sońǵy kúnine deıin jas urpaqqa bilim bergen batyr aǵa respýblıkamyzdyń ózge aımaqtarynda jazýshy Ǵ. Músirepovtiń "Qazaq soldaty" romanynyń bas keıipkeriniń prototıpi retinde jastarmen kezdesip, olardyń júrekterinde Otanǵa degen súıispenshilik pen adamgershilik degen zor qasıettiń uıalaýyna sebepker boldy. Taǵylymy mol sharada oblystyq eńbek jáne soǵys ardageri Q. Shortabaev, oblystyq máslıhat hatshysy J. Dúısenǵalıev, qala ákimi apparaty jetekshisi Nurlybek Ojaevtar batyr babanyń otty jyldardaǵy erligi men onyń beıbit ómirdegi urpaqqa bergen tárbıesi jóninde sóz qozǵady.

Aıtarlyǵy, bul sharaǵa batyrdyń otbasy qatysyp, kelini Márıa apaı eli súıgen er ulandy eske alyp, oǵan kórsetilgen zor qurmetke alǵysyn bildirdi.Maǵynaly shara Batyr atyndaǵy mektep pen onyń murajaıynda jalǵasyn tapty. Murajaıda batyrdyń anasy Bıǵaıshanyń turmysta qoldanǵan zattary men óziniń maıdanda kıgen sur shıneli men aıaqkıimi, qutysy sekildi dúnıelerdi Qaıyrǵalı Smaǵulov kózi tirisinde ózi mektep murajaıyna tabys etken eken. Sondaı - aq batyrdyń qaryndasy Saqypjamal apaıdyń tyń ıgerýdegi úzdik qyzmeti elengen qujattar men batyrdyń otbasy týraly maǵlumattar murajaı tórinen oryn alypty. Ásirese, maıdannan qaıtpaǵan jerlesterimizdiń anasyna jazǵan hattaryn oqyǵan sátte aqyn Qadyr Júsiptiń "Kóp edi, bir kezde olar jastaý edi, árbiriniń ómiri dastan edi" degen jyr shýmaqtary oıǵa oralyp, dúnıeni alasapyran etken surapyl soǵystyń yzǵaryn sezingendeı kúı keshtik...
Tursyn Qalımova

21. 10. 09. Batyr jaıly fılologıa ǵylymdarynyń doktory, profesor Qadyr Júsiptiń estelikteri mol maǵlumatqa ıe. Ǵalym - ustazdyń aıtýynsha, surapyl 1943 jyldyń kúzinde Kerch túbindegi maıdanda aıaq - qolynan jaraqat alyp, gospıtálda emdelgen soń Qaıyrǵalı Smaǵulov birden maıdanǵa jiberilmeı, elge 1 aı demalysqa keledi. Maqsat - bireý. Batyr elde kezdesýler ótkizip, jastardy patrıottyq rýhta tárbıeleýge atsalysýy qajet. Batyr sol kezdegi týǵan jeri Gýrevke soqpastan Almatyǵa jol tartady. Astanada batyrdy sol kezdegi Ortalyq komıtettiń hatshysy Jumabaı Shaıahmetov qarsy alyp, úlken jıyn ótkizedi. Sol jıynǵa qatysqan jazýshy - jýrnalıserge batyrdyń erligi haqynda shyǵarma jazýǵa tapsyrma beriledi. Mine, osy kezdesýde jazýshy Ǵ. Músirepov batyrǵa "Qaıyrǵalı, sen meniń búgingi zor tabysym, bolashaq jazylatyn shyǵarmamnyń taqyrybysyń" dep batyr týraly shyǵarma jazýdy qolǵa alady. Sol kúnnen bastap batyr Q. Smaǵulov jazýshynyń úıinde bolyp, maıdandaǵy oqıǵalardy tizbektep aıtyp berip, jazýshynyń "Qazaq batyry" romanynyń jazylýyna sebepshi bolady. Romandaǵy bas keıipker Qaırosh arqyly, shyn máninde Qaıyrǵalı arqyly maıdandaǵy qazaq soldatynyń som tulǵasy jasaldy. Osynaý romannyń jaryq kórgenine 65 jylǵa jýyq merzim bolsa da, onyń qundylyǵy joıylmaq emes.