InfoHub Logo

 «Ana tilinen artyq qazaq úshin bul dúnıede qymbat ne bar eken!»

Halyq bolyp qalyptaspaq úshin eń aldymen, halyqtyń ózi, shejirelik tarıhy bar ornyqty - aýmaqty jeri, ustanatyn dini, ym – ıshara jasasyp, adam arasyn ózara baılanystyrar asa qadirli, táýelsiz, egemendi ulttyń TİLİ qajet. Iá, tildi qasterleýimizdiń sebebi mol – aq, ony keńeıtip, nasıhattaýdyń mańyzyn árbir qazaqtyń sanasy men júreginiń tórinde soǵyp turǵan ultjandylyq sıpattaǵy dybystyq úndeýi bary senim týǵyzady.

Halyqtan «ult gazeti» dep ataý alýdyń ózi basylymnyń dárejesiniń kórsetkishi, halyqtyń marhabatyna bólengeniniń belgisi bolyp tabylady, bul – ult gazetiniń jalpy sıpatyn ańǵartyp turǵandaı.

«Jazaıyn dep jazbaısyń», «Tulǵa – taǵdyr», «Táýelsizdik týyndylary», «Bizdiń eldiń jigitteri», «Alash aıymdary», «Dúnıe – ǵapyl», «Jyr – júrek», «Zıalynyń sózi» aıdarlary – ult gazetiniń aıryqsha bolmysy retinde kórinis taýyp otyr. Zerek, ańǵarympaz oqyrman gazet avtorlarynyń belgili bir taqyrypty ashar bolsa, túbegeıli zerttep, onyń negizgi mánin jetkizýge tolyq kúsh salatynyn baıqaıdy. Sonymen qatar, basylym ulttyń tiregi bolyp tabylatyn – din, qoǵam men ómir, saıasat taqyrybyn birdeı alyp júrip, árbirine belgili bir shekara syzyǵynda baısaldy, tolymdy, júrekke jetetindeı qalam tartady.

«Ana tili» gazeti patsha aǵzam bıligi óz kúshiniń dármensizdik taýyp, naqty qulaý sharqyna jeter – jetpesten tynylyp, otar basshysynan ylǵılaǵanda basylym jaryq kórgen edi, túpnegizi «Qazaq tili» gazetinen ushqyn jalǵasyn alyp, jaryq kórgen ýaqtynan qazirgi ses – álinde ult júreginen, kózaıymynan keńinen oryn taýyp otyr. Basylym – gazetiniń qazirgi joǵary bet – beınesin oıy ótkendi men búginginiń arajik baılanysyn, zamana aǵymy men talabyn, basylymnyń jaryqqa shyǵýyn bar kúsh – yjdahatymen, halqyna degen ıgi – maqsat oı – talabymen, mańdaı teri eńbektenip, eńbeginiń jemisi «qoldy» bolmaı, shyryldaǵan zıaly uıymnyń  jemisti nátıjesin qazaq danalary kóre, tanı biledi dep oılaımyn.

Basylymnyń ishki ustahanasyna baǵa berip kórelik. Naǵashybek Qapylbekulynyń ózindik pikiri: «Budan basqa gazettiń bezendirilýi, kórkemdelýi erekshe. Árbir maqala, árbir sýret óz ornynda turady», - dep baǵa beredi. Árıne, gazettiń ataýy – ishki qundylyq – jınaq materıaldaryna sáıkes úndelenedi, alaıda, eń mańyzdy satysy, oqyrmannyń bas aldyrmaı oqýyna birden – bir sebepker bolatyn – gazettiń dızaıny, jalpy strýktýrasynyń yqpaly bar. Gazettiń dara sany qolyńyzǵa túsip, kóz júgirte taqyryp – aıdardarlaryn, mazmunyn oqı bastaǵanda – aq, gazettiń sońyna deıin qalaı oqyp aıaqtaǵynyńyzdy túsinbeı qalasyz. Álbette, bul basylymnyń ózindik jeke stıli, ıdeıasy men aıqyn tuǵyrynyń tereńdiginde. Úlgi retinde basylymnyń 2021 jyly, sáýirdiń 8 – juldyzyndaǵy 14 – nómirinde bastyrylǵan qandy taqyryp «Qýǵyn – súrgin jáne qazaq mentalıteti» (sýret siltemesi) men sýret sulbasy erekshe eleń qaldyrdy. Shynjyr temirlermen qorshalǵan ulttyń naq júrekti basshy, zıaly qoǵamynyń aıdan jaryq keskin – kelbetin kórý tym azapty halge ushyratady eken. Aınalasyndaǵy sur men sum ómirdiń sańylaýlaryna qater tigip, ult qorǵany bolyp, attyń sabynan qysqa ǵapyl ómirin halqyna arnaǵan Alashtyń zıaly qaýymy – qazaq etımologıasymen qatar shaýyp júretini sózsiz.

Basylymnyń aıbyndy til taqyrybyn tý etip, ony qasterleýin maqalanyń beınesinen, maqmunynan ańǵaramyz. Osy tusta basylymnyń 2021 jyly, sáýirdiń 8 – juldyzyndaǵy 14 – nómirinde «Zıalynyń sózi» aıdarynda Darhan Qadyráliniń  «Qazaq tili ultaralyq tilge aınalýy úshin áýeli elıta osy tilde sóıleýi kerek» atty maqalasy jaryq kórgen. Shynymen, qazaq qoǵamynda «til máselesi» taqyrybyna debat, dóńgelek ústel, is – sharalar kóptep júrgizilgenimen, is júzinde ana tilinde sóıleýge qymsynyp, uıalatyn, óz tilin syılamaıtyn shala tildi qazaqtar kóbeıgeni kóńilge kirbiń túsiredi. Budan buryn, ulttyń negizgi dińgegi bolyp tabylatyn tilge orasan zor qaýiptiń kelýimen tikeleı baılanysty.

Qalyń qazaqtyń taǵdyr sahnasynda, anyǵynda, kórmegen qıanaty men zardaby bolmady. Muhıt túbinde aýdarylyp qalǵan alpaýyt keme kúıin keshken – asharshylyq genosıdi, Alash zıalalyrynyń jumbaq ólimi syndy egeýrindi, aýyr taqyryptardyń túpkilikti topyraǵy qoparylmasa da, tóńireginde «qutqarý», «aqtap shyǵý» áreketinde qalam tartyp, oqyrmanǵa jebeý bolǵan «Ana tili» gazeti osy qasıetimen de qundy ári dara.

«Shyndyq – kóp, aqıqat – jalǵyz», - desipti birde danyshpan. Aqıqatynda, «Ana tili» – halyqtyń kózi, qulaǵy hám tili» rólin atqaryp, máńgilik jasasyn degen izgi oıly nıetimiz, óz kezeginde júzege assyn dep tileımiz.

---