InfoHub Logo

_{Qazaq tili óziniń dalasyndaı baı. Qazaq sózi qashanda dalanyń qońyr jelindeı ańqyldap, erkin esip turady.}

Búgingi qazaq tiliniń taǵdyr men bolashaǵy Elbasyn az tolǵandyryp júrgen joq. Sondyqtan da bolar El basynyń «Qazaqstannyń bolashaǵy – qazaq tilinde», «Ana tili – bárimizdiń anamyz, óıtkeni ol – ultymyzdyń anasy» degen sózi bar. Al keıingi 2005 jylǵy joldaýynda aıtylǵan «Biz barsha qazaqstandyqtardy biriktirýshi basty faktorlardyń biri – elimizdiń memlekettik tilin, barlyq qazaqtardyń ana tilin odan ári damytýǵa bar kúsh-jigerimizdi jumsaýymyz kerek» degen ýájinde qazaq tiliniń Qazaqstan halyqtarynyń basyn biriktirýshi uıytqy bolýyn kózdep otyr.

Qaı qoǵamda da til máselesi bolatyny belgili. Bizdiń ultta da til ózekti másele bolyp otyr. Qazaqstanda qazaq tili –memlekettik til. Solaı bola tursa da bizde qazir kóptegen qazaqtar úı ishinde, syrtta, qoǵamdyq oryndarda oryssha sóılep, qazaq tiliniń sóıleý órisin taryltyp, qoldanylý aıasyn álsiretedi, tipti joǵarǵy jaqtaǵy basshylardyń ózderi orys tilinde sóıleıdi, qazaqsha sóılegenniń ózinde shubarlap sóıleıdi. Basty kemshiligimiz – osy.

Qazir kóptegen jastar ana tilin durys bilmeıdi. Aýyldyq jerde jaqsy, qalalyq jerlerde til qunarlylyǵy suıyla túsken.

Qazaq tiliniń janashyry bolǵan satırık aqyn Shona Symahanulynyń bir shýmaq óleńinde osyndaı jaǵdaıdy sıpattaıdy:

Qazirginiń balasy,

Kóp bilem dep kókıdi.

Ákesiniń jazǵanyn

«Ulttyń tili – ulttyń dili» demekshi, qandaı ult pen ulys bolmasyn eń basty baılyǵy – ana tili. Tilin joǵaltqan halyqtyń jeke memleket bolyp basqa eldermen terezesi teń dárejede tura almaıtyndyǵy tarıhtan belgili. Sondyqtan san ǵasyrlar boıy arman bolǵan táýelsizdigimizge qol jetkizip, egemendi el bolyp jatqan syndarly kezeńde memleketimizdiń nyshany ana tilimizdi búkil tirshiligimizdiń túp qyzyǵyna aınaldyrý – árbir ultjandy azamattyń basty mindeti.

Ata-babamyzdan qalǵan asyl qazyna tilimizdi saqtaýdyń tıimdi joly – otbasynda ana tilinde sóılep, aınaladaǵy dúnıe týraly sol tilde aıtyp, sol tilde qýanysh renishińdi bólisip, ózińdi, ózgeni jubatý bolyp tabylady. Bul - ana tiliniń qadir-qasıetin arttyra túseri daýsyz. Aqyn Orazaqyn Asqar «Táýelsizdik tartýlary» jınaǵyna engen óleńinde:

Kórinesiń kózge shyqqan súıeldeı,
Suraqtar da shanshý bolyp tıer keı.
Qutylmaısyń barlyq tildi bilseń de,
Óz tilińniń kómegine súıenbeı...
Ana tilinde ata-baba syry bar,
Aýdarmadan túpnusqadaı kim uǵar.
Óse kele qustyń tilin bilseń de,
Ana tilsiz onyń qandaı quny bar, - dep óleń joldarynda óz tiliń ózge tildi úırenýge basty tirek ekenin baıandaǵan.

«Tilden asqan baılyq joq» ton-torqa, mal-múlik, altyn-kúmis baılyǵy túpkilikti emes. Kúnderdiń kúninde sarqylady, tozady. Halyqpen birge máńgi jasaıtyn til baılyǵy ekenin umytpaıyq.

Ý. M. Djoldybaeva Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-niń Qazaqstan tarıhy kafedrasynyń dosenti Madenıetova Balsulý, Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-niń Shyǵystaný fakúltetiniń 1-kýrs stýdenti

---