Aqan seri Qoramsauly «Qulager» óleńi men áni
Sabaqtyń taqyryby: 10 klass. A. Qoramsauly «Qulager» óleńi men áni.
Sabaqtyń maqsaty: 1. B: Aqan seriniń qaıǵydan týǵan máńgi jasaıtyn, halyq júregine uıalaǵan, qandy qol jendetke tańba basqan, qazaq qıalynyń ǵajaıyp aty, óren tulparǵa eskertkish ornatqan «Qulager» óleńi men ániniń shyǵyp taralýyn oqýshylarǵa dáleldep, túsindirý, tanystyrý.
2. D: Lırıkalyq án – «Qulagerdiń» psıhologıalyq syryn (qaýip, qorqynysh, qaıǵy, kúıinish sezimderin) ashý barysynda oqýshylardyń sezimin oıatý. Sózdik qoryn molaıtý, damytý, kórkemdik qundy erekshelikterin ashý, at sıpatyn salystyrý arqyly ádebı - teorıalyq bilimderin damytý.
3. T: Aqan ómiri - óner adamynyń rýhanı tazalyǵynyń úlgisi ónerdiń tirshilik tartysynan joǵary turatyndyǵynyń belgisi ekendigin túsindire otyryp, oqýshylardy Aqandaı ór, qaısar talant ıesi bolýǵa tárbıeleý. Ónerdi qurmetteı bilýge úıretý.
Aqandy óleńimen de, ánimen de, erlik ómirimen de jas urpaqqa úlgi etý.
Pánaralyq baılanys: qazaq tili, tarıh, orys tili.
Sabaq kórnekiligi: Aqan seri portreti, İ. Jansúgirov portreti, kartochkalar, test, «Báıge» oıyny, dombyra, attyń sýreti (slaıdtar arqyly ınteraktıvti taqtadan kórsetiledi), İ. Jansúgirovtiń «Qulager» poemasy (sýretti kitap).
Sabaqtyń túri: jańa bilimdi meńgertý.
Sabaqtyń ádis - tásilderi: suraq - jaýap, saralap oqytý, shyǵarmashylyqqa baýlý, baıandaý, kórsetý, mánerlep jatqa oqý, sózdikpen jumys, salystyrý, án, oıyn, ózdik jumys, jańa tehnıkalyq quraldardy paıdalaný.
Sabaq barysy: İ. Uıymdastyrý kezeńi.
İİ. Úı tapsyrmasyn saralaý ádisimen suraımyn.
1 - top. Úlestirme keste (4 oqýshy)
2 - top. Test suraqtary (10 oqýshy)
(oqyǵandy oıǵa túsirý, qaıtalaý, pysyqtaý).
3. Aqan ánderinen bir án aıtqyzamyn.
4. Aldyn ala úıge berilgen shyǵarmany 1 oqýshy oqıdy.
İİİ. Jańa sabaq.
1. Kirispe áńgime. «Qulager» óleńi men ániniń shyǵý tarıhy. İ. Jansúgirovtiń «Qulager» poemasymen baılanystyra baıandaımyn. As týraly túsinik berip ótemin.. Aqan men Batyrashtyń betpe-bet kezdesýi kórinis arqyly kórsetiledi.(2 oqýshy ot sharpyǵan ótkir dıalogtar arqyly sharpysady). İ. Jansúgirovtiń «Qulager»poemasyndaǵy sýretti kitaptan asqa kele jatqan Aqandy, Batyrashtyń Qulagerdi qapyda óltirgenin kórsetip otyrdym.(baıandaý barysynda).
Ólgen atynyń basynda otyryp, Aqan sýyryp salyp óleń men án shyǵarǵan, ol án «Qulager» ekenin aıttym.
2. «Qulager» (ánin) óleńin jatqa mánerlep oqydym. (15 shýmaq. Bir sát únsizdikten keıin).
3. Oqýshylarǵa. Óleńdi tyńdap otyryp, ne kórdińder? Neni elestettińder? Qandaı qubylysty baıqadyńdar? degen suraqtar qoıdym.
4. Oqýshylar óz baıqaǵan qubylystardy aıtý kerek. Mysaly: Aqynnyń qorqynyshyn, qaýiptenýin Qulagerdiń ereksheligin, eren júıriktigin, Aqannyń Qulagermen birge ólgisi kelgenin, adamǵa da aıyrbastamaıtynyn, qaıǵyǵa amalsyz tózýin, bolashaqqa úmitpen qaraýyn, Qulagerdiń ólerin tús kórý arqyly sezýi, Aqannyń ókinishi, Qulagerdiń júıriktigimen ıesine paıda keltirýi, Qulagerdiń búkil el abyroıyn kótergendigin, Qulagerdiń ólimi Atyǵaı, Qaraýyl elderiniń qaıǵysy ekendigin Aqannyń Qulagerdi óltirgen jaýyzǵa ólim tileýin t. b.
5. Oqýlyqpen jumys. Tapsyrma: Osy baıqaǵan qubylystaryńdy óleń mátininen taýyp oqyp berińder.(Oqýshylar mátinnen taýyp oqıdy)
6. Qulagerdiń júıriktigin sıpattaıtyn beıneli sózderdi, tirkesterdi óleńnen kim taýyp oqıdy?(suraqqa 4 oqýshy jaýap beredi)
«Salbyrap sapty aıaqtaı tómengi erniń»,
«Bota tirsek, qyl saǵaq, sandal kerim»,
«Jibekteı kúltelengen quıryq jalyn»,
«Or bolyp qalýshy edi shapqan jeriń».
7. Lırıkalyq “Qulager” óleńiniń kórkemdik qundy ereksheligi aqynnyń óz basyndaǵy psıhologıalyq ózgeristerdi shynaıy sýretteýinde, bunda at portretin de tolyq kózge elestete bilgen. Aqannyń kúıinishiniń eń sharyqtaý shegine jetkizip:
«Óldi dep, Qulagerdi estigende,
Juldym da saqalymdy oıbaıladym»- dep sýretteıdi, óleńniń árbir sózi Qulagerdiń joqtaýyndaı estiledi.
8. «Qulager» ánin tyńdatamyn.
9. İ. Jansúgirov poemasynda Qulagerdiń sıpatyn at synshysy Kúreńbaı synshynyń kózimen beredi. Qazir kompúterden Qulagerdi beınelegen sıpattaǵan eki shýmaq óleńin tyńdaıdy, oqyp odan epıtetterdi tabady. (oqýshylar).
10. Tabıǵat tósinde erkin tirshilik etetin janýarlar múshesine uqsatyp attyń synyn tamasha sýrettegen taǵy qaı aqyndy bilesińder?(Abaı - oqýshylar jaýaby)
Abaıdyń «Attyń syny» óleńin bir oqýshy jatqa oqıdy.(beıneli sózderdi tabady).
- Uly aqyn Abaı bizdiń jerlesimiz ekenin bilesińder, balalar, Abaı eline baryp, Abaı murajaıyn da kórip kelgenimiz esterińde bolar.
Abaı júriske berik, uzaq jolda ıesin dalada tastamaıtyn myqty atty beınelese, İlıas aýzymen qus tistegen óren júırikti sýretteıdi.
Eki óleńdi salystyrý jumysy júrgizildi.
11. Oıyn «Báıge» (oıyn tártibi sheńber boıyndaǵy 1 shýmaq óleńdi kim tez taýyp oqıdy, ol kimniń shyǵarmasynan?)
Lermontov bolmaǵanmen bizdiń Aqan,
Kisi me edi aqyndyqtan qur alaqan.
Ortasyn olqy kórgen bul da dara,
Imegen ıtterge bas seri darqan.
Suraq - Balalar, Lermontov, Pýshkın degen kimder?(Oqýshylar jaýap beredi. Orys ádebıetinen shyǵarmalaryn oqyǵanyn aıtady.)
İlıas poemasynda Lermontov pen Pýshkın tegin aıtylmaǵan, olardyń Aqanmen rýhanı baýyrlastyǵy, tragedıalyq taǵdyrlastyǵy kórsetiledi.
12. Elimizdiń táýelsizdigin jyl saıyn atap ótkende ár túrli mádenı is - sharalar ótkiziledi. Mysaly: At jarysy t. b. At sporty degen salaýatty ómir saltyn qalyptastyrýdyń jarqyn kórinisi. Qazir de atqa qumar, at baptap báıgege qosatyn aǵalarymyz az emes sonyń biri - Mamyrsý aýylynyń turǵyny Ábilqasym Ózbekov aǵalaryń. Ol kisi - ózi qajy.( sújet kórsetiledi).
13. Maqal - mátelder (jylqy janýary týraly balalar biletin maqal - mátelderin aıtady).
14. Jańa sabaqty bekitý.
Aqannyń ómir joly qyzyqty ári erekshe. Ómiriniń sońǵy kezinde jalǵyzdyqpen muńdasty.
Onyń bul qylyǵy óziniń qatygez zamanyna moıynsunbaı ótken tákappar aqynnyń beınesin tanytady. Tirshiliktiń usaq-túıegine aldanbaı, boıyn tik ustap ketti. Sondyqtan da İlıas:
«Tusynda seri bolsyn, peri bolsyn,
Unaıdy ómirimen Aqan maǵan», - dep keıipkerine degen iltıpatyn jasyrmaı, ashyq aıtqan.
Aqan ómiri - óner adamynyń, jalpy adamnyń rýhanı tazalyǵynyń úlgisi, ónerdiń tirshilik tartysynan joǵary turǵanynyń belgisi. Qandy qol jetkende tańba basqan, qazaq qıalynyń ǵajaıyp aty óren tulparǵa eskertkish ornatqan «Qulagerdeı» án shyǵaryp, halqyna taratqan Aqan - óz kezindegi ánshi - aqyndar tobynyń asa kórnekti ókili. Áleýmettik ómirdiń ózekti máselelerin óleńine arqaý etken Aqan ónerimen de, erlik ómirimen de keıingi urpaqqa, týǵan halqyna úlgi boldy.
Aqan seri týraly ózimniń 4 shýmaq óleńimdi oqyp sabaqty aıaqtadym.
Qorytyndy.
1. Oqýshylar bilimine baǵa qoıdym.
2. Úıge tapsyrma: «Qulager» óleńin jattaý, taldaý. «At – er qanaty»shyǵarma jazý.
3. «Syrymbet»(óleńi) áni úntaspadan baıaý estildi.
Sabaqtyń maqsaty: 1. B: Aqan seriniń qaıǵydan týǵan máńgi jasaıtyn, halyq júregine uıalaǵan, qandy qol jendetke tańba basqan, qazaq qıalynyń ǵajaıyp aty, óren tulparǵa eskertkish ornatqan «Qulager» óleńi men ániniń shyǵyp taralýyn oqýshylarǵa dáleldep, túsindirý, tanystyrý.
2. D: Lırıkalyq án – «Qulagerdiń» psıhologıalyq syryn (qaýip, qorqynysh, qaıǵy, kúıinish sezimderin) ashý barysynda oqýshylardyń sezimin oıatý. Sózdik qoryn molaıtý, damytý, kórkemdik qundy erekshelikterin ashý, at sıpatyn salystyrý arqyly ádebı - teorıalyq bilimderin damytý.
3. T: Aqan ómiri - óner adamynyń rýhanı tazalyǵynyń úlgisi ónerdiń tirshilik tartysynan joǵary turatyndyǵynyń belgisi ekendigin túsindire otyryp, oqýshylardy Aqandaı ór, qaısar talant ıesi bolýǵa tárbıeleý. Ónerdi qurmetteı bilýge úıretý.
Aqandy óleńimen de, ánimen de, erlik ómirimen de jas urpaqqa úlgi etý.
Pánaralyq baılanys: qazaq tili, tarıh, orys tili.
Sabaq kórnekiligi: Aqan seri portreti, İ. Jansúgirov portreti, kartochkalar, test, «Báıge» oıyny, dombyra, attyń sýreti (slaıdtar arqyly ınteraktıvti taqtadan kórsetiledi), İ. Jansúgirovtiń «Qulager» poemasy (sýretti kitap).
Sabaqtyń túri: jańa bilimdi meńgertý.
Sabaqtyń ádis - tásilderi: suraq - jaýap, saralap oqytý, shyǵarmashylyqqa baýlý, baıandaý, kórsetý, mánerlep jatqa oqý, sózdikpen jumys, salystyrý, án, oıyn, ózdik jumys, jańa tehnıkalyq quraldardy paıdalaný.
Sabaq barysy: İ. Uıymdastyrý kezeńi.
İİ. Úı tapsyrmasyn saralaý ádisimen suraımyn.
1 - top. Úlestirme keste (4 oqýshy)
2 - top. Test suraqtary (10 oqýshy)
(oqyǵandy oıǵa túsirý, qaıtalaý, pysyqtaý).
3. Aqan ánderinen bir án aıtqyzamyn.
4. Aldyn ala úıge berilgen shyǵarmany 1 oqýshy oqıdy.
İİİ. Jańa sabaq.
1. Kirispe áńgime. «Qulager» óleńi men ániniń shyǵý tarıhy. İ. Jansúgirovtiń «Qulager» poemasymen baılanystyra baıandaımyn. As týraly túsinik berip ótemin.. Aqan men Batyrashtyń betpe-bet kezdesýi kórinis arqyly kórsetiledi.(2 oqýshy ot sharpyǵan ótkir dıalogtar arqyly sharpysady). İ. Jansúgirovtiń «Qulager»poemasyndaǵy sýretti kitaptan asqa kele jatqan Aqandy, Batyrashtyń Qulagerdi qapyda óltirgenin kórsetip otyrdym.(baıandaý barysynda).
Ólgen atynyń basynda otyryp, Aqan sýyryp salyp óleń men án shyǵarǵan, ol án «Qulager» ekenin aıttym.
2. «Qulager» (ánin) óleńin jatqa mánerlep oqydym. (15 shýmaq. Bir sát únsizdikten keıin).
3. Oqýshylarǵa. Óleńdi tyńdap otyryp, ne kórdińder? Neni elestettińder? Qandaı qubylysty baıqadyńdar? degen suraqtar qoıdym.
4. Oqýshylar óz baıqaǵan qubylystardy aıtý kerek. Mysaly: Aqynnyń qorqynyshyn, qaýiptenýin Qulagerdiń ereksheligin, eren júıriktigin, Aqannyń Qulagermen birge ólgisi kelgenin, adamǵa da aıyrbastamaıtynyn, qaıǵyǵa amalsyz tózýin, bolashaqqa úmitpen qaraýyn, Qulagerdiń ólerin tús kórý arqyly sezýi, Aqannyń ókinishi, Qulagerdiń júıriktigimen ıesine paıda keltirýi, Qulagerdiń búkil el abyroıyn kótergendigin, Qulagerdiń ólimi Atyǵaı, Qaraýyl elderiniń qaıǵysy ekendigin Aqannyń Qulagerdi óltirgen jaýyzǵa ólim tileýin t. b.
5. Oqýlyqpen jumys. Tapsyrma: Osy baıqaǵan qubylystaryńdy óleń mátininen taýyp oqyp berińder.(Oqýshylar mátinnen taýyp oqıdy)
6. Qulagerdiń júıriktigin sıpattaıtyn beıneli sózderdi, tirkesterdi óleńnen kim taýyp oqıdy?(suraqqa 4 oqýshy jaýap beredi)
«Salbyrap sapty aıaqtaı tómengi erniń»,
«Bota tirsek, qyl saǵaq, sandal kerim»,
«Jibekteı kúltelengen quıryq jalyn»,
«Or bolyp qalýshy edi shapqan jeriń».
7. Lırıkalyq “Qulager” óleńiniń kórkemdik qundy ereksheligi aqynnyń óz basyndaǵy psıhologıalyq ózgeristerdi shynaıy sýretteýinde, bunda at portretin de tolyq kózge elestete bilgen. Aqannyń kúıinishiniń eń sharyqtaý shegine jetkizip:
«Óldi dep, Qulagerdi estigende,
Juldym da saqalymdy oıbaıladym»- dep sýretteıdi, óleńniń árbir sózi Qulagerdiń joqtaýyndaı estiledi.
8. «Qulager» ánin tyńdatamyn.
9. İ. Jansúgirov poemasynda Qulagerdiń sıpatyn at synshysy Kúreńbaı synshynyń kózimen beredi. Qazir kompúterden Qulagerdi beınelegen sıpattaǵan eki shýmaq óleńin tyńdaıdy, oqyp odan epıtetterdi tabady. (oqýshylar).
10. Tabıǵat tósinde erkin tirshilik etetin janýarlar múshesine uqsatyp attyń synyn tamasha sýrettegen taǵy qaı aqyndy bilesińder?(Abaı - oqýshylar jaýaby)
Abaıdyń «Attyń syny» óleńin bir oqýshy jatqa oqıdy.(beıneli sózderdi tabady).
- Uly aqyn Abaı bizdiń jerlesimiz ekenin bilesińder, balalar, Abaı eline baryp, Abaı murajaıyn da kórip kelgenimiz esterińde bolar.
Abaı júriske berik, uzaq jolda ıesin dalada tastamaıtyn myqty atty beınelese, İlıas aýzymen qus tistegen óren júırikti sýretteıdi.
Eki óleńdi salystyrý jumysy júrgizildi.
11. Oıyn «Báıge» (oıyn tártibi sheńber boıyndaǵy 1 shýmaq óleńdi kim tez taýyp oqıdy, ol kimniń shyǵarmasynan?)
Lermontov bolmaǵanmen bizdiń Aqan,
Kisi me edi aqyndyqtan qur alaqan.
Ortasyn olqy kórgen bul da dara,
Imegen ıtterge bas seri darqan.
Suraq - Balalar, Lermontov, Pýshkın degen kimder?(Oqýshylar jaýap beredi. Orys ádebıetinen shyǵarmalaryn oqyǵanyn aıtady.)
İlıas poemasynda Lermontov pen Pýshkın tegin aıtylmaǵan, olardyń Aqanmen rýhanı baýyrlastyǵy, tragedıalyq taǵdyrlastyǵy kórsetiledi.
12. Elimizdiń táýelsizdigin jyl saıyn atap ótkende ár túrli mádenı is - sharalar ótkiziledi. Mysaly: At jarysy t. b. At sporty degen salaýatty ómir saltyn qalyptastyrýdyń jarqyn kórinisi. Qazir de atqa qumar, at baptap báıgege qosatyn aǵalarymyz az emes sonyń biri - Mamyrsý aýylynyń turǵyny Ábilqasym Ózbekov aǵalaryń. Ol kisi - ózi qajy.( sújet kórsetiledi).
13. Maqal - mátelder (jylqy janýary týraly balalar biletin maqal - mátelderin aıtady).
14. Jańa sabaqty bekitý.
Aqannyń ómir joly qyzyqty ári erekshe. Ómiriniń sońǵy kezinde jalǵyzdyqpen muńdasty.
Onyń bul qylyǵy óziniń qatygez zamanyna moıynsunbaı ótken tákappar aqynnyń beınesin tanytady. Tirshiliktiń usaq-túıegine aldanbaı, boıyn tik ustap ketti. Sondyqtan da İlıas:
«Tusynda seri bolsyn, peri bolsyn,
Unaıdy ómirimen Aqan maǵan», - dep keıipkerine degen iltıpatyn jasyrmaı, ashyq aıtqan.
Aqan ómiri - óner adamynyń, jalpy adamnyń rýhanı tazalyǵynyń úlgisi, ónerdiń tirshilik tartysynan joǵary turǵanynyń belgisi. Qandy qol jetkende tańba basqan, qazaq qıalynyń ǵajaıyp aty óren tulparǵa eskertkish ornatqan «Qulagerdeı» án shyǵaryp, halqyna taratqan Aqan - óz kezindegi ánshi - aqyndar tobynyń asa kórnekti ókili. Áleýmettik ómirdiń ózekti máselelerin óleńine arqaý etken Aqan ónerimen de, erlik ómirimen de keıingi urpaqqa, týǵan halqyna úlgi boldy.
Aqan seri týraly ózimniń 4 shýmaq óleńimdi oqyp sabaqty aıaqtadym.
Qorytyndy.
1. Oqýshylar bilimine baǵa qoıdym.
2. Úıge tapsyrma: «Qulager» óleńin jattaý, taldaý. «At – er qanaty»shyǵarma jazý.
3. «Syrymbet»(óleńi) áni úntaspadan baıaý estildi.
You Might Also Like
-
Sabaq taqyryby: Microsoft Excel kestelik prosesory.
