InfoHub Logo

Aqyn-ǵalym Shómishbaı Sarıev Naǵashybaıuly — Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri, Parasat ordeniniń ıegeri, Frans Kafka atyndaǵy Halyqaralyq Altyn Medal syılyǵynyń laýreaty, «Jyl Adamy — Altyn Adam» syılyǵynyń laýreaty, «Platına Tarlan» syılyǵynyń laýreaty, Aral aýdanynyń qurmetti azamaty, eki dúrkin «Elim meniń» atty Prezıdent báıgesiniń bas júldesiniń (Gran prı) ıegeri.

Shómishbaı Sarıev Naǵashybaıuly (Shalqar Sarın) 1946 jyly 15 sáýirde Qyzylorda oblysy, Aral aýdany, Shómish stansıasynda týǵan. Qambash orta mektebin bitirisimen Qazaly aýdandyq «Lenın týy» jáne Aral aýdandyq «Tolqyn» gazetterinde qyzmet atqarǵan. 1961 jyly alǵashqy óleńderine Qyzylorda oblystyq «Lenın joly» gazeti betinde sát sapar berilgen. 1966 jyly S.M.Kırov atyndaǵy Qazaq Memlekettik ýnıversıtetiniń (qazirgi Ál-Farabı atyndaǵy Ulttyq ýnıversıteti) jýrnalısıka fakúltetine túsip, ony 1971 jyly bitirgen. 1970-1974 jyldary «Qazaqstan» saıası baspasynda redaktor bolyp qyzmet atqarǵan. 1974 jyldan 1991 jylǵa deıin «Juldyz» jýrnalynyń áýeli syn bólimine ornalasyp, keıin poezıa, óner jáne ǵylym, syn jáne bıblıografıa bólimderiniń meńgerýshisi bolǵan.

D.Gýlıa, O.Bergols, I.Abashıdze, S.Vıkýlov, A.Dementev, F.Alıeva, R.Rojdestvenskıı, M.Emıneský, Lýısh dı Kamoens taǵy basqa aqyndardyń óleńderin aýdarǵan.

1991 jyly konkýrstyq negizde Qazaqstan Ǵylym akademıasy M.O.Áýezov atyndaǵy Ádebıet jáne óner ınstıtýtynyń Qazirgi ádebıet bólimine aǵa ǵylymı qyzmetker bolyp ornalasyp, 1993 jyly «60-70-shi jyldardaǵy qazaq lırıkasy. Kórkemdik izdenister» atty taqyrypta kandıdattyq dısertasıa qorǵap, fılologıa ǵylymdarynyń kandıdaty dárejesin ıelendi. «HH ǵasyrdyń jıyrmasynshy jyldardaǵy poezıasy» atty monografıa jazyp, Maǵjan Jumabaev, Ahmet Baıtursynov, Mirjaqyp Dýlatov taǵy da basqa poezıa juldyzdarynyń eńbekterin ǵylymı turǵyda taldady. «70-shi, 80-shi, 90-shy jyldardaǵy qazaq poezıasy» atty monorafıasy «Ǵylym» baspasynan jaryq kórdi. Maǵjan Jumabaevtyń úsh tomdyq shyǵarmalaryn daıyndap (1995 j.), onyń óleńderiniń ǵylymı túsiniktemelerin jazdy. Jáne de sol kitaptyń redaksıa alqasynyń múshesi boldy.

Sh.Sarıev negizgi qyzmetin atqara júrip, Q.I.Sátbaev atyndaǵy Qazaq ulttyq tehnıkalyq ýnıversıtetinede sabaq berip jáne D.A.Qonaev atyndaǵy Zań ýnıversıtetine de atsalysty. Soǵan oraı D.A.Qonaev atyndaǵy ýnıversıtettiń ǵylymı keńesiniń sheshimimen profesor ataǵy berildi. Memlekettik Qýyrshaq teatrynyń kórkemdik jaǵyn basqardy, qazir baǵyt-baǵdary jańasha ózgergen «Aqıqat» jýrnalynyń (burynǵy «Qazaqstan kommýnısi» jýrnaly) Rýhanıat bólimin basqardy. Komersıalyq telekanalda (KTK-da) «Meniń dostarym» atty ádebı-mýzykalyq habarlar júrgizdi. «Tamasha» telehabarynyń alǵashqy kezden on jyl boıy avtory boldy, 1989 jyly «Qaınar» baspasynan «Tamasha, Tamasha,Tamasha» atty kitaby jaryq kórdi. Qazaq aqyndarynyń ishinde tuńǵysh ret «Ǵashyqtar jyry», «Bozjorǵa» atty avtorlyq beınetaspasy jaryq kórdi. 1982 jyly «Ǵashyqtar jyry» atty, 1992 jyly «Aral balalaryna arnalǵan qaırymdylyq kesh» atty M.O.Áýezov akademıalyq teatrynda, 1996 jyly «Aqyn. Kompozıtor. Ánshi» atty , 2001 jyly «Bozjorǵa» atty , 2006 jyly «Aqyn ShómishbaıSarıev 60-ta atty», 2009 jyly «Aqyn Shómishbaı Sarıev Paıǵambar jasynda» atty Respýblıka saraıynda aqynnyń avtorlyq keshteri bolyp ótti. Munyń bári de teledıdardyń Altyn qoryna jazylyp alyndy.

2000 jyly Býhareste «IýNESKO» uıymdastyrǵan Rýmynıanyń uly aqyny Mıhaıl Emıneskýge arnalǵan búkil dúnıejúzilik aqyndarynyń bas qosqan sımpozıýmyna Qazaqstan jáne Orta Azıadan jalǵyz qatysqan aqyn.

Shyǵarmalary orys, ýkraına, qyrǵyz, ózbek, tájik, rýmyn, cheh, úndi, fransýz tilderine aýdarylyp jarıalandy. 2003 jyly Pragada Cheh eliniń uly aqyn-jazýshysy Frans Kafka atyndaǵy halyqaralyq Altyn medal syılyǵynyń laýreaty ataǵyna ıe boldy. Osy jyly úndi tilinde «Teńizden soqqan jel lebi» atty kitaby jaryq kórip, Delı qalasynda ótken kitaptyń tusaýkeser toıyna qatysty. 2004 jyly «Jyl Adamy-Altyn Adam» syılyǵynyń laýreaty atandy jáne de sol jyly «Platına Tarlan» syılyǵynyń laýreaty ataǵyna ıe boldy. 2006 jyly aqyn Shómishbaı Sarıevke Qazaqstannyń Eńbek sińirgen qaıratkeri ataǵy berildi. 2008 jyly Parıjde ótken «Aqyndar kóktemi» festıvaline qatysyp, óleńderi 80 elge fransýz radıosy arqyly taraldy. Fransýz tilinde «Dala jeli» atty kitaby jaryq kórdi. 2011 jyly Qazaqstan Prezıdentiniń jarlyǵymen Parasat ordeniniń ıegeri atandy.

Aqyn úsh júzden asqan án-óleńderdiń jáne on besten astam kitaptyń avtory.

Shyǵarmalary: «Baldáýren», Óleńder. A., «Jazýshy» 1974 ; «Araıly kóktem». Tvorchestvolyq portretter.A., «Qazaqstan», 1974; «Teńizden soqqan jel». Óleńder men poema.A., «Jazýshy», 1975; «Taǵdyr». Óleńder jáne balladalar. A., «Jalyn», 1976; «Zaýla, tulpar ýaqyt». Óleńder. A., «Jalyn», 1979; «Óń men tús». Óleńder jáne tolǵaýlar. A., «Jalyn», 1980; «Úsh ólshem». Óleńder. A., «Jalyn» 1982; «Taǵdyr jyry». Óleńder. A., «Jazýshy». 1984; «Bizdiń ǵasyr».Óleńder.Poemalar.A., «Jazýshy», 1989; «Súıinshi». Zamandas kompozıtorlardyń ánderine jazylǵan óleńder. A., «Ardana qaıyrymdylyq qory», 1992; «Tamasha». A., «Qaınar», 1989, «Veet veter morskoı». Stıhı. A., «Jalyn», 1987; «Saǵynyshym teńiz», Óleńder, poemalar. Tańdamaly.A., «Jazýshy», 1994; «Qos qanat», Óleńder. «Ásem — sıstem», 2004; «Eki tomdyq shyǵarmalar jınaǵy». Óleńder. «Elorda» 2006; «Shómishbaı Sarıev Shyǵarmalary». Óleńder. «Folıant» baspasy, 2008; «Shól dalanyń ulymyn...». Óleńder. «Qaınar» baspasy, 2008 jyl. «Kamoens» sonetter. Aýdarma. «Aýdarma» baspasy 2009, «Aınaldym senen, Atameken-aı», «SanSam» baspasy, 2011.

---