InfoHub Logo

Syrymnyń qart atasy — Sholan batyr. Sholandy tóreler qylyshtap óltiredi. Sholannan Dat ishte qalyp, dúnıege kelgesin qara qazaq jınalyp, tórelermenen aradaǵy zil umytylmas úshin jas balanyń atyn Dat qoıady. Dat atasynyń kegin ala almaıtyn tómen, ózi tentek bolyp ósedi.

«Eı, Dat seniń atyń zamanynda qoıǵan edi-aý, ósimińe kelisiń laıyqty emes, tek bir qoıa salǵan at edi-aı!» — dep, qazaqtyń qarttary Datty betine soǵyp júredi.

Dat ósip bir táýir áıelge úılenedi, odan Syrym týady. Syrym ósip at arqasyna minip, aǵaıyn aralap júrip Baıbaqtynyń Sasaı deıtin atasynyń aýlyna keledi. Kelse, aǵaıyndary qaýmalap ortaǵa alyp, jylap qoıa beredi.

— Myna atańa nálet Nuralynyń balasy Esim sultan bizdiń bir aǵaıynyń Aqmonshaq degen júırik atyn laýǵa minemin dep ustatyp alyp edi, endi báıgege qosyp Esimniń Aqmonshaǵy atanyp, ataǵyn shyǵaryp tasyp júr. Mine, bıyl eki jyl bolady, talaı ret kisi jiberip suradyq, berer emes. Búginde qulaqqa qulaq, tuıaqqa tuıaq al deıtindi shyǵardy, — deıdi.

Aqmonshaqty bir jesirge balaıtyn edik, bútin Baıbaqtynyń ataǵyn shyǵarǵan at edi. Shyraǵym, sol atqa sen bar, saǵan berer, — deıdi aǵaıyndary.

— Eı, aǵaıyn, sizder meni Nuralyǵa jumsamańdar, ol ıt maǵan da bermes. Berse qup jaqsy, eger bermese, men onan tegin qaıtpaspyn, bir janjal týyp keter, — deıdi Syrym.

Aǵaıyndary qaýmalap bolmaıdy, aqyrynda Syrym baratyn bolady, baryp Nuraly hannyń óz úıine túsedi.

— Syrym, jaı júrmisiń, jumysyń ne? — deıdi Nuraly.

— Sizdiń Esim sultanyńyz meniń bir aǵaıynymnyń atyn ustap laýǵa mingen eken, oǵan eki jyl tolypty. Maýqy basylsa, sol attyń súıegi bolsa da alyp keteıin dep kelip edim, — deıdi Syrym.

— Jaraıdy, olaı bolsa Esimdi shaqyrtyp aıtaıyn, — deıdi han.

— Esim, shyraǵym, myna Syrym Aqqusty suraı kelipti, birtalaı mindiń ǵoı, endi berseıshi, — deıdi Nuraly balasyna.

— Aǵaıynnan bir at mine almasam, men nesine sultan bolyp júrmin? Men atty beremin dep alǵanym joq, Syrymǵa at kerek bolsa, qulaqqa-qulaq, tuıaqqa tuıaq alsyn da ketsin, — deıdi

Esim.

— Meniń de esiteıin degenim osy sóz edi, — dep, Syrym tabaldyryqtan syr etkizip, úıden shyǵa jóneledi.

Nuraly han Syrym ketken soń, Esimdi qaıta shaqyrtyp alyp:

— Shyraǵym, Esim, sen túsin, myna Syrym bir taıdyń qunyna kelip júrgen joq, bul soǵysqaly kelip júr. Sen bilmeısiń, bunyń atasy Sholan bizdiń babalarymyzdyń qolynan jazymdalǵan, bul aram sony áli umytpaı júr eken, atyn berý jón bolar, — deıdi.

Esim Syrymnyń artynan kisi shaptyryp: «Kelip qonaq bolyp, atyn alyp ketsin», — deıdi.

— Atańa nálet Esimniń esigine bir taı úshin eki baryp eńkeısem-aý! Hanyńa sálem aıt, kelip qonaq bolatyn kúnimdi ózim aıtarmyn, — dep Syrym qaıyrylmaı kete barady. Aǵaıyndaryna kelip atty ákelip berse alarsyńdar, ózderi ákelip bermese, endi suramańdar dep júrip ketedi.

Syrym aýlyna kelip atyn tastap, Esimniń yzasynan Jelmaıaǵa minip handy shabýǵa Saryarqanyń qazaǵynan kómek suraı elge saýyn aıtady. Sóıtip júrgende, eldiń aqsaqaldary keńesip, Syrymdy Baqaı synshynyń aldynan ótkizbekshi bolady. Sonda, ekeýi kezdeskende, Baqaıdyń Syrymnyń qolyn ustap turyp aıtqany:

— Iá, Syrym bala,
Joqtan bar boldy,
Aıyrdan nar boldy.
Kóneden dáýren ozdy,
Kóndeı qamqa tozdy.
Atadan ul ozdy,
Anadan qyz ozdy,
Bozdan býryl ozdy.
osyǵan toqtalmaı
Jaýap bershi, shyraǵym, —

deıdi. Sonda Syrym batyr:

— Iá, Baqaı ata! Joqtan bar bolsa,
Qudaıdyń qudireti bolar.
Aıyrdan nar bolsa, atasy úlek bolar.
Kóneden dáýren ozsa, kútimi kem bolar,
Kóndeı qamqa tozsa, kıýi salaq bolar.
Atadan ul ozsa, erkindigi bolar,
Anadan qyz ozsa, shirkindigi bolar.
Bozdan býryl ozsa, júıriktigi bolar, —

depti.

— Eı, Syrym, ákeń Dat tómen, tentek, shylǵaýyn asyna malyp ishetin edi. Shesheń Qaratory qaıratty, kúndiz kelgen jıyrma kisini, túnde kelgen jıyrma kisini qonaq qylyp attandyratyn edi. Sen shesheńe tartyp týǵan ekensiń-aý, balam! — deıdi Baqaı synshy.

— Iá, Baqaı ata, ákem Dat tentek bolsa bolǵan bolar, sheshem kúndiz kelgen jıyrma adamdy, túnde kelgen jıyrma adamdy qonaq etip attandyrsa, «qyryqtyń biri qydyr» degen onda men qydyrdan jaralǵan bolarmyn.

Ózin ózi ezgen ıt,
Ózen boıyn kezgen ıt,
Ózi bolǵan jigittiń
Túp atasyn qazǵan ıt, — dep edi, —

depti Syrym. Sonda Baqaı synshy sózden jeńilip, batyrdy úıine qonaq qyp, astyna at mingizip, ıyǵyna shapan jaýyp, batasyn berip attandyrypty.

---