InfoHub Logo

Ánebir jyly qus qanaty talyp áreń jetetin Qaraqumnyń sonaý bir alys qoınaýynda shaǵyn ǵana aqshańdaq sor­dyń jıeginde kúzeýde otyrǵanbyz. Oıpańdaǵy ordyń aınalasyn bul mańnan múlde kezikpeıtin aq sheńgel qorshaǵan. Úp etken jel bolsa, sol top sheńgel yzyńdaı bebeýlep azaly kúı­ge basady. Janynda edáýir tursań boldy, sol zarly kúı boıyńa birte-birte enip, tóbe quıqańdy shymyrlatady. Úlkender sol sor­ǵa, sordy qaýmalaı ósken kári aq sheńgelge adam balasyn jo­latpaıdy, qýrap synyp qalǵan butaqtaryna deıin tamyzyqqa aldyrmaıdy, eshki-laq panalaǵandaı bolsa, qýyp tastaıtyn edi. Sol bir jerdi kózderiniń qarashyqtaryndaı qasterleıtin.

Álgi kóldiń orny — sordan tuz ushady. Tuz adamdardyń betine qonady, kózderin ashytyp, jylatady. Sonda ájem: «Jylaı ber, qalqam. Jylaı ber. Bul seniń emes, tirilerdiń tilegin tilep jat­qan Aqqanattyń kóz jasy ǵoı. Jylaı ber...» — deýshi edi.

Birde tańsáride erekshe bir daýystan shoshyp oıandym da, ele­gizip ájeme taqala tústim. Ol kisi de oıaý eken, myna bir erekshe dybysqa qulaǵyn túrip, demin ishine tartyp, tym-tyrys jatyr. Suńqyldaǵan aqqýdyń daýsy úzip-úzip: «Qııq!.. Qııq!» — deıdi. Áldebireýdi izdegendeı, biraq eshkim jaýap qatpaıdy. Qarańǵy tún basqan qumda beıseýbet ún joq. Ózen-kólsiz qý medıen, qý dalada neǵyp júrgen aqqý?

— Áje, bul ne? — dedim sybyrlap.

— Oı, sorlym-aı deseıshi... Bul — Aqqanat qoı, bizge sý surap jatqan. Dybysyńdy shyǵarmaı jata ber, — dedi de, aýyr kúrsinip kóz jasyn súrtti.

Erteńine el orynǵa otyrǵan kezde, bul ertegini maǵan ájem aıtyp bergen. Ájem buny óz ájesiniń ájesinen estigen eken. Ar­ǵy ájemizdiń ájesi qyz kezinde qyrǵa kóship bara jatqanda, Aq­qanatty kólge shomylyp júrgen jerinen bir ret kórgen. Sonymen...

— ...Sol Qaraqumǵa adam aıaǵy tımeı, máýege malynyp turǵan shaǵynda, jan-janýarlar degenińiz órip júretin kezde, osy kóldiń basynda Jaýjumyr degen ańshy turypty. Ańshy qus salyp, tuzaq quryp kún kóredi eken. Sol Jaýjumyr bir perzentke zar bo­lypty. Kúndiz ań aýlap sharshap-shaldyǵyp kelip, jaman lashy­ǵynyń túndiginen kókke qarap jatqandaǵy jalǵyz armany —
bar bolǵany bir perzent eken.

Bir kúni tuzaǵyna jeti birdeı buldyryq ilinipti. Buldy­ryq­tardy tuzaqtan bosatyp alǵaly eńkeıse, bireýine til bitip, bylaı degen eken:

— Eı, Jaýjumyr, beri qara. Mynaý meniń alty birdeı perzentim edi. Qatalap, kózimiz qaraýytyp júrip, seniń tuzaǵyńa ilinip qaldyq. Endi tuqymymyz túgeldeı qurıtyn boldy. Bireýimizdi bosat. Eń bolmasa sońymnan urpaq qalsyn.

— Olaı bolsa... — dep, Jaýjumyr bárin de bosatyp jiberipti. Balapandar qýana-qýana ushyp ketedi. Bostandyq alǵan álgi ana buldyryq ańshynyń ıyǵyna qonyp, qulaǵyna: «Tilegiń qabyl bolady», — degen eken.

Kúnderdiń kúninde sol ana buldyryqtyń aıtqany kelip, ań­shy qyzdy bolypty. Qyzdyń aı dese aýzy, kún dese kózi bar, asqan sulý eken. Dúnıege qustyń aıtqanymen kelgen soń, ári perzentteri appaq bolǵan soń, atyn Aqqanat qoıypty. Anasy: «Qy­­­zymyz jurtqa aralassyn. Qatar qurbylaryn tanysyn. Jal­­­ǵyz­dan-jalǵyz otyrmaı, el ishine, qalyń jurtqa kóshelik», — depti. Ákesi talaı jyldardan bergi nápaqa taýyp júrgen ata ká­sibin qımaǵan eken. Onyń ústine: «Qyzymdy kórse, jurttyń til-kózi tıedi. Boıjetkenshe ońasha otyra turalyq», — depti. Anasy jubaıynyń aqylyna kónip, yǵylanyp, «seniki de jón eken-aý» dep, eski jurttaryn jańǵyrtpaı, otyra berýge kelisken eken.

Sol jyly Qaraqumda bir tamshy da jaýyn tambaı, adam aıtsa sengisiz orasan shól bolypty. Shóptiń bári kún qyza-aq sarǵaıyp, qýrap ketipti. Jan-janýar betteriniń aýǵan jaqtaryna tym-tyraqaı tarap, jappaı bosqynǵa ushyrapty. Qaraqumda júgirgen ań túgili, qus ataýly qalmapty. Jaýjumyrdyń ózi qazyp alǵan toqsan qulash qudyǵy bar eken, ol qudyqqa deıin qańǵyrlap keýip qalypty. Dalanyń reńki buzylyp, qyp-qyzyl bolyp kúıip ketken eken.

Ata-anasy kishkentaı Aqqanatty úıdiń kóleńkesine tastap, perzentteriniń aýzyna bir qasyq sý izdep, ekeýi eki jaqqa ketipti. Qaraqumnan erin jibiterlik bir tamshy sý tabylmaı, sýsyz taǵy qaıta almaı, ekeýi de dala kezip júre beripti, júre beripti. Aqqanat ata-anasyn izdep, shyryldap jylapty. Jylap, jer tepkilese, ókshesiniń astynan bulaq burq ete qalypty. Sol bulaq birte-birte úıleriniń janyndaǵy oıpańǵa quıylyp, kishkentaı kólge aınalypty.

Qum kezip ábden boldyrǵan ata-anasy úılerine jaqyndasa, alystan buldyrap kól kórinedi. «Bizdi aldaǵan saǵym bolar» dep oılaıdy ekeýi de. Jaqyndap kelse — kól! Aıaǵyn bulaqqa malǵan Aqqanat sý shapattap jatyr. Ata-anasy júrekteri jarylardaı qýanady.

Sodan, bastarynyń aýǵan jaqtaryna bosyp ketken ań-qus, jan-janýarlardyń barlyǵy kól basyna qaıta oralyp, qanyp iship, raqattana shomylyp, kenelipti de qalypty. Quraǵy jaıqalyp, úırek ushyp, qaz qonyp, sánine kelgen ásem kól bolǵan eken. Ol Aqqanat kóli dep atanyp ketken. Afrıkaǵa ushyp bara jatqan da, Afrıkadan qaıtqan da birde-bir qus ataýly Aqqanat kóline qonyp, sabattap, tynyǵyp áldenip almaı, ári qaraı sapar shekpeıtin bolypty. Kóldiń basy kúni-túni ý-shý, qym-qýyt bolyp jatady da qoıady eken. Sóıtip Aqqanat kóli shalqar shóldiń ortasyndaǵy toqsan joldyń torabyna aınalǵan.

Jan-janýarlardyń barlyǵy da bulaq basynda oınap júretin Aqqanatqa baýyr basyp ketipti. Olar kóldiń basynda Aqqanat júrse ǵana sý iship, emin-erkin asyr salady eken. Áldeqalaı Aqqanat joq bolsa, onyń kelýin kútetin dástúr bolypty.

Ol kezde jelmaıa jabaıy eken. Túıeniń atalarynyń ata­sy Qyzylnar kishkentaı bota kórinedi. Sol bota tań ata Jaý­ju­myrdyń lashyǵynyń qasyna kelip, bozdap Aqqanatty oıatatyn kórinedi. Sonan Aqqanat dalaǵa shyǵyp, bulaqqa betin jýady. Aqqanat betin jýyp bolǵan soń baryp, jan-janýardyń barlyǵy birdeı sýǵa bas qoıyp, qanyp alady da, ottaǵany ottap, qalǵandary aıdyn kólde emin-erkin asyr salatyn bolypty. Al Qyzylnar bolsa, Aqqanattyń janynan bir eli uzamaıdy. Aqqanat onyń shýdasyn tarap, ústine jabysqan shóńgesin alyp, shań-tozańyn qaǵatyn kórinedi. Ekeýi birin-biri kórmese tura almaıtyn tatý eken. Sol Qyzylnardan keıin túıe ataýly adam qolyna úırene bastapty.

Qyzylnar bozdap oıatqan Aqqanat lashyqtarynyń janyn­­daǵy bulaqtan sý iship, sol kólge shomylyp, kólge qarap ta­ra­nady. Oń­tústikten soltústikke, soltústikten ońtústikke ótip ba­ra jatqan qustar da, jortýylda júrgen ańdar da qý medıen, qý dalada, sheti de, shegi de joq shóldiń ortasynda tostaǵandaı móp-móldir tunyq kól, kólge shomylyp asyr salyp oınap júrgen altyndaı qyzdy kóredi. Qyzdyń kún sanap buǵanasy bekip, boı jete beredi. Boıjetken saıyn sulýlana beredi. Bulaqtan sý ishýge kelgen álgi qustar men jan-janýar Aqqanat qyzdyń atyn shartarapqa jaıa­dy. Talaı patshalar men handar, korólder men maǵarajdar, sultandar men pańdar shabarmandaryn jiberip, álgi sózdiń anyq-qanyǵyn biledi. Qaraqumnyń ortasyndaǵy Aqqanattyń dańqy Kishi Joıqyn, Orta Joıqyn, aǵa Joıqyn, qart Joıqyn... qoıshy, áıteýir, Jeti Joıqyn darıalarynyń arǵy jaǵyndaǵy ylǵı sileýsin jaılaǵan Shombal taýynyń bergi etegindegi Bardashap patshanyń qulaǵyna da tıedi. Patshanyń Sýsamyr degen jalǵyz uly bar eken. Sol ulyn buldyryqqa aınal­dyryp, qasyna bir-birinen aýmaıtyn qyryq buldyryq qosyp, Aqqanat kólindegi Aqqanat qyzdy óz kózimen kórip kelýge jiber­gen eken. Sýsamyr óziniń qyryq nókerimen alty aı ushyp, aryp-ashyp Aqqanat kóline de jetipti. Oımaqtaı kóldiń jıeginde apta boıy sabattap jatyp, Aqqanat qyzdy ábden unatyp qalypty. Aq­qanat bolsa buldyryqtyń patsha balasy ekenin bilmeıdi, kóp qustyń biri dep, oǵan nazar da salmaıdy. Óıtkeni kúnde sý iship ketip júrgen kóp buldyryqtardan bunyń eshqandaı da aıyrmasy joq.

Sýsamyrdyń Aqqanatty unatqany sonshalyq, nókerlerin qaı­taryp, ózi osy Buldyryq kúıinde kóldiń basynda qalyp qoıǵysy keledi. Alaıda balasyn tastap ketýge patshadan qoryqqan nóker­ler taǵy da adam keıpinde qaıtyp kelýge sóz baılasyp, Sýsamyrdy áreń kóndirip, ózderimen birge alyp ketken eken.

Keteriniń aldynda Sýsamyr Aqqanattyń bulaq basynda shomylyp júrgende túsip qalǵan bir tal shashyn taýyp alyp, qýanyp, ushyp kelip Aqqanattyń ıyǵyna qonyp otyryp, bylaı depti:

— Men Jeti Joıqynnyń arǵy jaǵyndaǵy Bardashap patshanyń Sýsamyr degen balasy bolamyn. Seni kórýge arnaıy kelip, kórdim. Unattym. Bir tal shashyńdy alyp ketip baramyn. Meni kút! Keshikpeı qudalyqqa kelemin, — deıdi de, pyr etip ushyp ketedi.

Aqqanat buldyryqtan ózge eshteńeni kórmeı, myna sózge tań-tamasha bolyp qala beredi.

Qyryq bir buldyryq alty aı ushyp, Kishi Joıqyn, Orta Joı­qyn, aǵa Joıqyn, qart Joıqyn... qoıshy, áıteýir, Jeti Joıqyn darıalarynyń arǵy jaǵyndaǵy ylǵı sileýsin jaılaǵan Shombal taýynyń bergi etegindegi Bardashap patshanyń taǵynyń aldyna kelip, pyr-pyr qona qalypty da, bolǵan jaıdy túp-túgel, qaz-qalpynda baıandap beripti.

Bardashap kózi qantalap, taǵynan atyp turyp:

— Bar da, shap! — dep aıqaı salypty.

Baryp shaýyp kelýge lezde qalyń qol jınalady da qalady. Alaıda Sýsamyr qolbasyn patshaǵa jibermeı, esiktiń aýzynda kes-kestep turyp alypty.

Qolbasyn ákesine jibermeı, patshaǵa ózi kelip:

— Men qandy joryqpen jar almaımyn! Aqqanat qalasa, qo­sylamyz, qalamasa — joq. Osy sózim — sóz, — deıdi. — Meni balam deı­tin bolsań, beıbit quda jiberesiń.

Bardashaptyń amaly quryp, jınalǵan qoldy taratyp jibe­redi.

...Onyń bergi jaǵynda Aqqanat kóliniń Aqqanat qyzy jaıly shartarapqa taraǵan álgideı daqpyrttan otyz eki patshalyqtan Jaýjumyrdyń lashyǵyna otyz eki dúrkin elshi kelip, quda túsip ketedi. Aqqanat otyz ekisin de unatpaıdy. Shildeniń jıyr­ma úshinde otyz úshinshi quda túsedi. Bul Bórtpe taýynyń tó­mengi etegindegi Sıdam degen qalyń jurttyń Jymqyr degen patshasynyń ishi tar, qyzǵanshaq, semiz uly bolatyn. Aqqanat buny da unatpaıdy. Jymqyr ketip bara jatqanda: «Qandaı baıǵa tıgenińdi kórermin, bálem», — dep, Aqqanattyń burymynan tartyp qalyp, keıbir jaman qyzdar sıaqty ernin shyǵarǵan eken. Al Aqqanat bolsa ózi kórinbeı, «Meni kút» dep ketken Sýsamyrdy kútedi.

Kúnderdiń kúninde, boz qyraý túse, seksen aq boz at qosaqtap jekken qyryq kúıme mingen qudalar keledi. Keledi de, kedeı ańshy Jaýjumyrdyń lashyǵyna syımaı, kól jaǵalap, shatyr quryp jatyp alady.

Sýsamyr buryn buldyryq bolyp ushyp kelgende alyp ketken qyzdyń bir tal shashyn ózine beredi. Beredi de, Aqqanatty unatatynyn aıtady. Aqqanat ta Sýsamyrdy unatady, jar bolýǵa kelisimin beredi. Ata-anasy Aqqanat kelisken soń, dińkeleri quryp, jylap-syqtap jalǵyz qyzyn adam kórmes kishi Joıqyn, orta Joıqyn, aǵa Joıqyn, qart Joıqyn... qoıshy, áıteýir, Jeti Joıqyn darıalarynyń arǵy jaǵyna amalsyz uzatady.

Sóıtip Aqqanat pen Sýsamyr Bardashap patshalyǵynda beıǵam da baqytty ómir súre beredi.

Bul áńgime jetken jerinde osylaı tura tursyn. Endi biz Aq­qanat bulaǵynyń jaıyna keleıik.

...Alaıda Aqqanat ketken soń, móldir bulaqtyń sýy birte-bir­te tartylyp, kóldiń de sáni kete beredi. Ketetin sebebi bulaq óziniń ıesi — Aqqanatty saǵynady, onyń bulaq basynda emin-erkin asyr salyp júrgenin ańsaıdy. Qum saǵynyshtan sarǵaıady, jýsan da, dúzgen de, seleý de, sekseýil de, ne kerek, shóp ataý­lynyń bári saǵynyshtan sap-sary bolyp ketedi. Kól jetimsirep, úırek ushyp, qaz qonyp jatatyn burynǵy saltanatynan aıry­lady. Jan-janýardyń barlyǵy da qatalap, birte-birte olar da sarǵaıa bastaıdy. Kúnderdiń kúni osy ólkedegi toz-toz bolyp ketken jan-janýarlardyń barlyǵy qaıta bas qosyp, Aqqanatqa ózderiniń jaı-kúılerin aıtyp, habar salmaqqa bekinedi.

Eń aldymen jeti saýysqan jolǵa shyǵady. Jan-janýar: «Bar­dashap patshalyǵy buryn bizdiń kórmegen jerimiz. Bir pálege urynyp qalyp júrermiz. Saqsyńdar ǵoı. Sender baryp qaı­tyńdar», — dep saýysqandarǵa salmaq salǵan bolatyn. Olar alty aı jol júrip, Bardashap patshalyǵyna jetedi. Jetedi de Aqqanatqa:

— Óziń ketken soń, týǵan jerińdegi móldir bulaq sýaldy. Kól tartylyp qaldy. Ósimdik ataýlynyń tańdaılary keýip, saǵy­nysh­tan sarǵaıdy. Jan-janýarlar qatalap, árkim betteriniń aýǵan jaq­taryna bosyp ketti. Qaraqum qańyrady. Sensiz sánimiz joq, berekemiz qashty. Quraq jaıqalyp, kól burynǵy sán-saltana­tyna ensin. Kindik qanyńnyń tamǵan jerine oral, Aqqanat. Ketken kelip, kemtigimiz tolsyn, — dep jeti saýysqan jarysa jamyrap, quıryqtaryn qypylyqtatyp, kóz jastaryn kól etedi.

Aqqanat myna habardy Sýsamyrǵa aıtty. Sýsamyr myna ha­bardy patshaǵa aıtty.

Bir tabaq etti aldyna alyp otyrǵan patsha:

— Bar da, shap! — dep ornynan atyp turdy. — Ol zaman da bul zaman, áldeqandaı bir aqqanat qustyń sózine senip, kelinin tórkinine qaıtaryp jibergen esýas kórdińder me?! — dep aıqaı salyp, qaıtadan kóterilip, saýysqandarǵa kemirip otyrǵan ortan jiligin laqtyryp kelip jiberedi. Ol — ol ma, sanattaryna aıtyp, jeti saýysqandy taıaqtap úrkitip, saraıdan qýdyryp salady.

Olar aryp-ashyp alty aı jol júrip, bolǵan jaılardy jer­lesterine aıtyp keledi. Jerlesteriniń unjyrǵalary túsip ke­tedi.

Bul habardy esitken soń Aqqanatta jaı-kúı bolmaıdy. Kún­diz kúlkiden, túnde uıqydan aırylady. Týǵan jerge degen saǵy­nyshtan kún sanap sarǵaıa beredi. Ata-anasyn, bulaqtan tirshilik etip júrgen jan-janýarlardyń múshkil halin oılaıdy.

Jan-janýarlar taǵy jınalyp: «Qoı aýzynan shóp almaıtyn momaqan edińder. Bálkim, senderdiń aıtqandaryńa qulaq asar», — dep endigi elshilikke dalanyń toǵyz torala qazyn jiberedi. Olar alty aı boıy tynbastan ushyp, Aqqanattyń bosaǵasyna kelip jyǵylady. Jyǵylady da, muńdaryn shaǵady. Aqqanat bul jaıdy Sýsamyrǵa aıtady, Sýsamyr ákesine aıtady. Ákesi aldymen: «Bar da, shap!» — dep ushyp turady da, shamalydan keıin sabasyna qaıta túsip, qazdarǵa jem bergizip, toıyndyryp, sý bergizip shólin qandyryp, saraıǵa bir kún qondyrady da, «Baryńdar. Jónderińdi tabyńdar», — dep sypyrtqyshpen úrkitip jiberedi.

Sodan Aqqanat tósek tartyp, nár syzbaı jatyp qalady. Kún sanap emes, saǵat sanap aza beredi.

Jan-janýarlar taǵy jınalyp, Aqqanatqa baıaǵy ózi shýdasyn tarap, shóńgesin alyp ósirgen Qyzylnar bastaǵan on eki jelmaıa­ny jiberedi. Elshiler kún-tún demeı, qyryq aı jol júrip, óldim-taldym degende Bardashap patshalyǵyna jetedi. Olar aryp-ashyp Aqqanattyń bosaǵasyna kelip shókken kezde, Qyzylnar bozdasyn kelip. Bozdap turyp, ózderiniń álgideı jaı-kúılerin aıtyp, muńdaryn shaqsyn. Bul kezde tósekten basyn kótere almaıtyn halge jetken Aqqanat óziniń baıaǵy shýdasyn tarap, shóńgesin alyp ósirgen botasynyń daýsyn tanyp, ornynan turyp onymen qushaqtap kórisip, kózinen jasyn kóldetken eken. Bul daýysty aldymen Sýsamyr esitedi, sonan keıin Bardashap patsha esitedi. Patsha aldymen: «Bul ne daýys?! Bar da, shap!» — dep ushyp turady da, ýáziri mán-jaıdy habarlaǵan soń, sabasyna qaıta túsip, sanattaryn jiberip, istiń anyq-qanyǵyn tolyq biledi. On eki jelmaıa­ny ot pen sýǵa qoıyp, saraıdaǵy qyzmetkerlerin túgel jınap alyp, myna istiń jónin keńesedi. Bir kún, bir tún úzbeı keńesip, on eki jelmaıaǵa dáıekti jaýap bere almaı, qaıtaryp jiberedi. «Kelesi jyldyń mamyrynda bir habar bolar», — degen ǵana sózdi aıtady patsha.

On ekisi bylaı shyqqan soń, Qyzylnar aıtady:

— Dostarym, elge qaıta berińder. Senderge tıtimdeı de ókpem joq. Mende Aqqanatty tastap kete beretin hal bolmaı tur. Men ketip qalsam, Aqqanat qusadan mert bolýy múmkin. Ne de bolsa patshanyń aıtqan endigi jyldyń mamyr aıyn osy arada kútemin, — dep qalyp qoıady. On bir jelmaıa Qyzylnarmen qımaı qosh­tasyp, elge tartady.

Aıdalada jalǵyz qalǵan Qyzylnar Aqqanattyń jaıy ne bol­maq dep zarlanyp bozdaıdy eken. Bozdaǵan daýsy Aqqanat­tyń qulaǵyna emis-emis shalynyp, «Myna daýys Qyzylnarym­nyń daýsy ǵoı» dep, basyn kóteredi eken. Aqqanat basqa ýaqytta nár syzbaı jatady da qoıady, tek Qyzylnardyń úni jetse ǵana kóńili azdap sergıdi eken.

Bul oqıǵanyń mán-jaıy aldymen Sýsamyrǵa jetedi. Sonan keıin Bardashaptyń da qulaǵyna tıedi. Bardashap balasynyń kún sanap azyp bara jatqanyna kózi jetedi. Sonan amaly taýsylǵan patsha qyryq sanatyna ámir berip, qý medıen, qý dalada qańǵyp, zarlap júrgen Qyzylnardy taptyryp, saraıǵa aldyrypty.

Biraq Aqqanat saýyǵyp kete almaıdy, ol saýyqpaǵan soń Sýsamyrda da maza bolmaıdy. Jalǵyz balasynan maza ketken soń, árıne, patshadan da bereke ketipti. Aqqanatty neshe qıly balger, táýipter men emshilerge qaratady — bolmaıdy. Olardyń bári de: «Kelinińdi meńdep bara jatqan — týǵan jerge degen saǵynysh, — deıdi. — Óziniń kindik qany tamǵan jerge barsa ǵana saýyǵyp ketedi».

Patsha sanattaryn taǵy jınap alyp, úsh kún, úsh tún keńesedi. Keńesedi de, amaldyń joqtyǵynan, Aqqanat pen Sýsamyr ekeýin Aqqanat bulaǵyna jibermekshi bolady. Patshanyń jarlyǵymen jurt kóshke on aı buryn daıyndalady. Endigi jyly mamyr aıyn­da qyryq túıe, qyryq arba, qyryq páýeskege tıelgen kósh Aqqanat bulaǵyna kelip jetken eken.

Aqqanat kúımesinen túsip, bulaqtyń ornyna kelý boıynda-aq, tandyry keýip qalǵan bulaq qaıta burq-sarq qaınap júre beripti deıdi. Sonan sý sol tasyǵannan tasyp, kóldi toltyryp, burynǵy keneresinen de asyryp jibergen eken. Jaıqalyp ný quraq ósipti, jan-janýar ataýly qaıta oralypty. Kól basy ý da shý saltanatqa tolyp, qoı ústine boztorǵaı jumyrtqalaǵan mamyrajaı ómir qaıta oralypty. Ishken — qanyq, jegen — toq, beıǵam ómir keship jata beripti.

Bular osylaı beıǵam ómir keship jata bersin. Endi biz baıaǵy Aqqanattyń burymynan tartyp, ernin shyǵaryp ketken semiz Jymqyrdyń jaıyna kelelik.

...Kól jaǵalaýyndaǵy tańǵajaıyp ómirdiń dańqy birte-birte jan-jaqqa da taraı bergen eken. «Qaı jaqqa barasyń?» dese, «Aqqanat kóline baramyn» deıtin kórinedi eki jolaýshynyń biri. «Qaı jaqtan kelesiń?» dese, «Aqqanat kólinen kelemin» deıtin kórinedi eki jolaýshynyń biri. Osy shartarapqa jaıylǵan dańq birte-birte Jymqyrǵa da jetken kórinedi. Oǵan jese — toq, ishse qanyq mamyrajaı kórshiniń jer aralap ketken dańqy múlde una­maıdy. Ishi tarylyp, úıitken quıqadaı búrisip-tyrysyp qala­dy. Onyń ústine Aqqanattyń buny kózge ilmeı, bóten bireýge tıip ketkenine kek saqtap, Jymqyrdyń kúndiz kúlkisi azyp, túnde uıqysy bólinedi. Qalaı da Qaraqumnyń berekesine aınal­ǵan Aq­qa­nattyń kózin joıýdy oılastyrady.

Kól basyndaǵy jan-janýardyń barlyǵy da tatý-tátti turady eken. Kólge aram nıetti bireý kele jatsa, aldyn ala bilip, baıba­lam salatyn qyzǵysh degen qus bolypty. Ondaı aram nıetti kele jatyr dese, barlyq qus shuqylap, kıikter súzip, túlkiler tistep, japalaqtar úrkitip, jabylyp qýyp tastaıdy eken. Sony biletin Jymqyr oılap-oılap kelip, qaraqurt bolyp, bulaqqa sý ishýge kele jatqan kıik tekesiniń qalyń júniniń ishine kirip alypty. Qyzǵysh qus kıikti kórgennen kóldi basyna kóterip dabyl qaǵyp, shyj da byj bolady, alaıda kúnde kelip júrgen tekeden ózge eshteńeni kórmegen olar jan-jaqqa ári-beri qaraıdy da qoıady. Al qyzǵysh qusta aıqaı salǵannan basqa til joq. Jan-janýar onyń kúnde sý iship ketip júrgen tekege bola nege shyryldap júrgenin túsinbeı qalady. Jymqyr-qaraqurt bulaqtyń basyna túsip qalady da, Aqqanattyń tańerteńgilik bulaq basyna kelip, betin jýýyn kútedi. Tań bilinip, boztorǵaılar men bulbuldar saırap, jan-janýarlardyń bári oıanyp, haıýanattar oryndarynan kó­terilip, óriske bettegeli aldymen bulaqqa Aqqanattyń jýy­nýyn kútip turǵan kezde, Aqqanat ta tóseginen turyp, kerilip, jýynyp-shaıynbaqqa betteıdi. Aqqanat burqyldap jatqan mól­dir bulaqpen kúlimsireı amandasyp, betin shylamaqqa eń­keıgen kezde, shóptiń arasynda buǵyp jatqan Jymqyr shaǵyp alady.

Aqqanat sol kúni ymyrt úıirile qaza bolady. Kól de, shópter men jan-janýarlar da jamyraı joqtap, ý-shý bolyp jylaıdy. Kóldiń basyna qara bult úıiriledi, jan-janýar, haıýanat ataý­lynyń barlyǵy kelip azalaıdy.

Iir múıiz qoshqar izinen qýyp júrip, qaraqurt bolyp ketken Jymqyrdy jýsan túbiriniń astynda jasyrynyp jatqan jerinen taýyp alyp, jep qoıady. Alaıda, amal káne, qaıta tiriletin Aq­qanat joq, bulaqtyń basyna qara túnek ornaıdy. Aqqanatty óziniń bulaǵynyń basyna arýlap qoıady.

Sonan keıin, basynda asyr salyp júrgen ıesi bolmaǵan soń, bulaq birte-birte sarqyla beredi, sarqyla beredi. Kól qurǵap, shól­ge aınalady. Shópter saǵynyshtan qaıta sarǵaıady. Ańqalary kep­ken jan-janýar, ushqan qus, júgirgen ań ataýly sý izdep, bet­teriniń aýǵan jaǵyna tarap ketedi.

Sary ýaıymǵa salynǵan Sýsamyr bulaqtyń basyna kelip, ba­ýyryn qumǵa tósep jatyp alady. Nár syzbaıdy. Tirshilikten qalady. Endigi jyly qyryq túıe jetelegen patshanyń ózi ba­lasyn kóshirip alyp ketýge keledi. Sýsamyr ákesine ermeıdi. Aılar boıy nár syzbaı, Aqqanatty joqtap sol bulaq basynda jatady da qoıady. Sodan kúnderdiń kúninde Sýsamyr saǵynysh pen jarǵa degen adaldyqtan aqqýǵa aınalyp ketipti. Kóldiń ortasynda jalǵyz aqqý: «Aq-qa-na-tym! Aq-qa-na-tym!» — dep kúni-túni suńqyldap júretin de qoıatyn bolady. Jazda da, qysta da sol kólden shyqpady. Qasyna eshkimdi jolatpaıdy, jyly jaqqa — óziniń ata-anasyna ushyp ta ketpeıdi.

Jyldar ótedi. Bulaq sarqylǵan soń, kól de birte-birte tartylyp, qurǵaı bastaıdy. Aqqanatty izdep suńqyldaǵan aqqýdyń kózinen tamǵan jastan kól ashı bastaıdy. Onyń suńqyldaǵan zarly daýsy kúnshilik jerge deıin estiletin kórinedi. Sol aqqý ábden qartaıyp, sorǵa aınalǵan kóldiń túbinde qalypty.

Sodan beri nesheme zaman ótti, mahabbaty adal, júrekteri aq adamdar tań aldynda qulaq túrse, kóldiń túbinen suńqyldaǵan emis-emis dybys esitetin kórinedi. Bul Aqqanatyn áli izdep jatqan Sýsamyr aqqý kórinedi. Bul: «Sý ber! Sý ber!» — dep, jaǵy talmaı, týǵan jerge bereke tilep jatqan Aqqanat kórinedi. Sol kól eki muńlyqtyń kóz jasy men zardan sorlanyp ketipti. Kól qos aqqýdyń kóz jasy kórinedi. Kól basyna shyqqan aq sheńgel kishkentaı jel tursa boldy, «Aqqanatym meniń, qanatym» dep shýlaıtyn kórinedi. Sodan beri aq sheńgel tek pák adamdardyń múrdesiniń ústine ǵana shyǵatyn bolǵan eken, — deıdi ájeniń áń­gimesi.

---