InfoHub Logo

Qalanyń ońtústigine qaraı, kóp qabatty ǵımarattar sırep, qora-qopsyly jataǵan úıler bastalatyn tusta oqshaý turǵan, aýlasy qashan kórseń de balalardan arylmaıtyn qos qabatty úı ári-beri ótip jatqan jolaýshylar nazaryn birden aýdaratyn. Aýdarǵanda erekshe sándi sáýletimen nemese gúl-baqshaly aýlasymen emes, kópten jóndeý kórmeı tozyǵy jetken syrtqy kórinisimen kózge túsetin.

Qazirgi zamanǵy barshylyqqa úırengen adamdardyń kózine úıdiń sylaǵy túsken qabyrǵalary men áınekteri qyryq quraý terezeleri oǵash kórinip, azyp-tozǵan úıdiń turǵyndaryna aıaýshylyq týdyrýy múmkin. Biraq naǵyz aıaýshylyq týdyrar, jan júdeter jaı — osy úıdiń paıda bolýy ekendigi eshkimniń oıyna kirip-shyqpaıtyn sıaqty. Bul — ata-anasynan aırylǵan soń týys-týǵanyna syımaǵan, memleketten basqa qamqorshysy joq balalardyń baspanasy, kópke túsinikti tilmen aıtqanda — jetim balalar úıi edi.

Bylaıǵy jurt bul úı týraly syrttaı habardar bolǵanymen, onyń ishki ómirin, tynys-tirshiligin, kishkentaı turǵyndardyń muń-muqtajyn tereń biletinder neken-saıaq. Qorǵanshy jáne qamqorshy dep atalatyn mekemeniń qyzmetkerleri ózderine kelip túsetin málimetterge qarap oı túıse, tárbıeshilik qyzmettiń tam-tumdaǵan aqshasyn alatyndardyń arasynda arzymaıtyn aqyǵa bola júrek-júıkesin tozdyrǵysy kelmeı, jumysqa qara kórsetip, kelip-ketetinder basym.

Tabıǵatynan meıirimi tapshy adamdarǵa balalarǵa jylylyq tanytpadyń dep ókpe aıtýdyń ózi artyq. Bul úıdiń turǵyndary sony túsinip, ózderin kimmen qalaı ustaý kerektigin bilip ósip keledi. Taǵdyr soqqysynan tym erte eseıip, aqyl toqtatqan olar qaryndarynyń ashpaǵanyna, ústerinde bir sydyrǵy kıimi bar ekendigine shúkirshilik etip, ómir súrýge kóndikken bala beıneli qarıalar sıaqty: oılanýy kóp, asyr sap oınaqtap, kúlýi az.

Sol mańnyń turǵyndary bolsa kerek, bir-eki keıýana balalar aýlaǵa shyqqan kezde olardy ymdap shaqyryp, qoldaryna keıde tátti toqash, keıde ıisi burqyraǵan bálish ustatyp jiberedi. Ara-tura depýtattyqqa ótpekshi bolǵandar kelip, kishkentaı balalarǵa túrli oıynshyqtar, eresekteý oqýshylarǵa fýtbol doby, boksshylardyń qolǵaby sıaqty syılyqtar jasap, taýdaı tirlik tyndyrǵandaı jan-jaǵyna qoqılana qarap ketetini bar.

Sport túrlerine baýlıtyn seksıalar men jattyqtyrýshylar da, balalar ózderi baryp daıyndalatyn jabdyqtalǵan alańshasy da bolmaǵandyqtan, ár jerde bir domalap, aqyry tentek balalardyń bireýi tilgilep, ishinen paralony shyǵyp jatatyn qolǵaptardy eden jýýshy apaı «bosqa shashylǵan dúnıe-aı...» dep kúńkildep júrip, qoqys salatyn jáshikke aparyp tastaıdy.

Qaınaǵan ómirli qaladan shetkeride, aýqattylardyń saıajaılary sap túzegen jaqqa shyǵar jolda oqshaýlanyp turǵan bul úı osynda bes jyl boıy turyp kele jatqan Bekzatqa barlyq men joqtyqtyń, baqyt pen qaıǵynyń shekaralyq beketindeı kórinedi. Ata-anasynyń meıirim shýaǵyna shomylǵan balalyq shaǵy kenet úzilgen ol qazynalyq úıdiń qabyrǵasyndaǵy qýanyshy az, bir saryndy kúnderden ábden qajydy. Ásirese qaı jerde júrse de — ashanada da, mektep jıynynda da, uıyqtaıtyn bólmesine qaraı ketip bara jatyp ta ózine jaýtań-jaýtań qaraıtyn kishkentaı Jánıany kórgen saıyn qınalady. Qaryndasynyń janarynan jer betindegi jalǵyz jaqyny — aǵasynan kóz jazyp qalamyn ba degen qorqynyshty oqyp, jany kúızeledi. Sosyn ekeýi ýaqytyn birge ótkizetin merekelerdi, kanıkýl kezin asyǵa kútedi. Mundaǵy júrek jylýy tapshy, qatań tártipke baǵynǵan tirlikten merekemen bastalatyn maýsym aıy, jazǵy kanıkýl qutqaratyndaı.

Merekelik kóńil-kúıge zárý bul mekemeniń turǵyndary úshin 1 maýsym erekshe meıram edi. Sebebi bul kúni tamaq ta erekshe mázirmen ázirlenip, balalar kópten aýyzǵa tımegen táttilerge armansyz toıatyn. Sonyń bári eresekter tilinde «demeýshiler» dep atalatyn kisilerdiń arqasynda ekeni de bularǵa belgili. Jyl boıy qara kórsetpeıtin olar maýsymnyń biri kúni shyrt uıqysynan ózgerip oıanǵandaı, mashınalaryna túrli syılyqty toltyra salyp, balalar úıine biri kelip, biri ketip sapyrylysyp jatatyn...

Osynda turǵan jyldary Bekzat talaı baıqady: bul kúni tolassyz kelip jatqan úlkendi-kishili qoraptardyń biri ashylsa, biri ashylmaı, birinshi qabattaǵy qoıma bólmege toǵytylatyn. Ýaqyt óte olar óz jónimen taratylyp, anaý aǵaıdyń, mynaý apaıdyń úıine kóshetinin de biledi. Tipti talaı ret kóterisip, úılerine deıin aparyp ta bergen. Balalarǵa qalǵan syılyqtar da jetip, artylady. Bekzatqa bul jaı esh áser etpeıdi, onyń esil-derti — meıram aldyndaǵy abyr-sabyr tezirek ótip, maýsym aıynyń alǵashqy kúniniń kelýi.

Ata-anasy bar kezinde bul kúni olar tórteýi ózen jaǵasyna baratyn. Jánıa selteńdep, kóbelek qýyp júrgende, ákesi ekeýi balyq aýlap, anasy odan sorpa pisiretin. Ákesi ekeýi qansha umtylsa da, anasy bulardy aǵyny qatty ózenge túsirmeı shyr-pyry shyǵyp, tipti jylarman bolýshy edi. Áli esinde, «Aý, sonda, keshke deıin baqa qýyp, balyq aýlaımyz ba?» dep kúıip-pisken ákesine: «Nege ashýlanasyń? Baqa qýyp sharshasań, kók shalǵynǵa jatyp, men sıaqty aqsha bulttardy tamashala. Jalyqpasyń anyq...», - dep anasy kúle jaýap bergen. Sosyn sabyrly qalpyna túsip: «Sý — tilsiz jaý degen ras, sýdan qorqam osy, Sapash...» degeni áli esinde.

Saparbek qolyn bir siltep, kóbelek qýyp júrgen qyzyna bettegende, Bekzat mamyqtaı kók shalǵynǵa jatyp ap, aspanǵa armandaı kóz tikken anasy Aızadanyń qasyna kelip jaıǵasqan.

Aspanda aqsha bulttar kóship bara jatty...

Kórshi ájeniń tútken túbitindeı úlpildegen aqsha bulttar baıaý qalqyp, neshe túrli keıipke enip, birese tostaǵanǵa toltyrylǵan balmuzdaqqa, birese moınyn sozǵan botaǵa, birese kók aıdynda qanatyn jaıǵan aqqýǵa aınalady. Shet-shetteri samaýyr murjasynan sozyla ushqan tútinge uqsap seldiregen aqsha bult kóz almaı qarap jata berseń, bir demde myń qubylyp, keıde adamǵa, keıde túsiniksiz bir haıýandarǵa uqsap ketedi eken.

Sonda Bekzat anasynan aqsha bulttar qaıdan paıda bolǵanyn, qaıdan shyǵyp, qaıda bara jatqanyn suraǵan.

Aspandaǵy aqsha bulttar kóshine qıaldana kóz tikken Aızada jer betindegi sýdyń aınalysy týraly ǵylymı tujyrymdy túsindirýdi mektep sybaǵasyna qaldyryp, balasyna basqa bir áńgime aıtyp berip edi.

«Sen sıaqty kishkentaı kezimde osylaı kók shalǵynda, kóship bara jatqan aqsha bulttardy tamashalap jatyp: «Olar qaıda barady?» dep ájemnen suraǵanym esimde. Ájem: «Burynǵylar aqsha bulttardy — ómirden ozǵan adamdardyń rýhy desedi. Artynda qalǵan jaqyndaryn kórgisi kelgende aqsha bultqa aınalyp, ózi dúnıeden ótken jerge bir soǵyp ketedi eken. Olardyń ájeptáýir tirlik etip júrgenderin kórse, shúkirshilik etip tóbesinen qalqı ushyp ótedi.

Al et-jaqyndarynyń júdep júrgenin kórse, jany qınalyp, lezde qorǵasyndaı aýyr bultqa aınalyp, nóserlete kóz jasyn tógedi eken. Erteń ómirden ozǵanymda men de aqsha bult bolyp kelip, seni kórip ketip júremin» dep edi maǵan.

Keıin, sender úlken azamat bolǵanda meniń de ájem sıaqty baqı saparǵa attanar kezim keledi. Ara-tura, tóbeńnen qalqı ushqan aqsha bulttardy kórseń, senderdi saǵynyp, kórip ketýge kelgen men dep bil», — dep Aızada balasynyń kekilinen sıpap, qushyrlana ıiskedi.

Anasynyń áńgimesin tyńdap jatyp, Bekzat bir aqsha bultty jaýlyǵy jelbiregen anaǵa uqsatqan sonda. Sezimtal bala ornynan atyp turyp, «eı, eı, aqsha bult, áje, áje, bizdi kórdiń be? Bizde bári tamasha-a-a!» dep aıqaılaǵan. Anadaıda júrgen ákesi ulynyń bul qylyǵynyń syryn túsine qoıǵan bolýy kerek, basyn shaıqady da, «ta-ma-sha-a-a!» dep buǵan daýys qosty. Sodan tórteýi qol ustasyp alyp shyrkóbelek aınalyp, ándetip, ne kerek, ózen jaǵasyndaǵy baqalardyń záresin ushyryp, biraz shýlap, ázer basylyp edi...

Kelesi jyly ata-anasy qalyptasqan dástúrdi buzyp, bulardy ózen jaǵasyna ertip aparmady. Sóıtse, úsh-tórt otbasy jazdyń bastalýyn balalardan bólek atap ótýge kelisken eken. Ul-qyzdaryna alańdamaı, erkin demalý úshin balalardyń basyn qosyp, qalalyq saıabaqta ótetin merekege attandyryp salǵan eresekter, aldarynan ne kútip turǵanynan beıhabar kúıde, kúlip-oınap, ózen jaǵasyna asyǵa attanǵan. Sol kóńildi top merekeden oralǵan Bekzat pen Jánıany jylap qarsy aldy.

Bekzat oqıǵanyń qalaı bolǵanyn keıinnen estip-bildi. Bir top qyz-kelinshek qaıyqpen serýendeýge shyǵyp, «júzý bilmeımin, sýdan qorqamyn» dep tartynshaqtaǵanyna qaramaı, Aızadany da otyrǵyzyp alady. Ózen ortasyna barǵanda, áldebir oqys qımyldan qaıyq aýdarylyp, shoshyna shyńǵyrǵan áıelder sýǵa tobymen bir-aq qulaıdy. Aızadanyń «Saparbek!» dep kúıeýiniń atyn bir-aq ret aıtýǵa shamasy keldi desti qaıyqtaǵylar.

Jaǵada turǵan Saparbek sýǵa qoıyp ketip, jantalasa ózen ortasyna umtylady. Aýdarylǵan qaıyq mańynda eki ret súńgip, áıelin taba almaǵan ol ózenniń qatty ıirimine tap keldi me, álde maýsym basyndaǵy tastaı sýyq sýdan aıaq-qoly tartylyp qaldy ma eken, úshinshi ret súńgigennen keıin ózi de sý betine qaıta kóterile almaı qalady.

Sodan beri, mine besinshi jyl, Bekzat ylǵı birinshi maýsym kúni ózen jaǵasyna kelip aqsha bulttarmen syrlasady. Onyń munysyn eshkim eshbir din nemese salt rásiminiń sheńberine syıǵyza almas edi. Bul — onyń júreginiń aıtýy, janynyń qajettiligi. Óziniń bilýinshe, sábı júreginiń qalaýymen, jan-dúnıesiniń aıtýymen ata-anasynyń rýhyna táýep etýi de bolar, bálkim. Oqýyn jaqsy oqyp júrgenin, Jánıanyń da ádemi qyz bolyp ósip kele jatqanyn, ony qorǵashtap, basqa balalardyń jylatyp qoımaýyn qadaǵalap júretinin aıtady. Alǵashqy jyly ózen jaǵasynda turyp: «Ekeýiń birdeı nege ketip qaldyńdar?» dep aıqaılap, jer baýyrlap jylap, kópke deıin óksigin basa almaǵan. Kele-kele, eseıgeni bolar, daýystap jylaǵanyn qoıyp, kóz jasyn juta otyryp, ishteı sóılesetin boldy.

Bıyl kóktem shyǵa ózen jaǵasyn uzaq aralap, onyń jurt kózinen tasalaý, negizgi arnasynan burylyp, ishke qaraı endeı kirip jatqan bir qoltyǵynan ózine oryn saılap aldy. Ózenniń bul jerdegi aǵysy da baıaý, al eki qaptalynan ıtmuryn butalary uıysyp ósip, ortasynda kók maısa shóp qaýlap shyǵyp kele jatqan shaǵyn ǵana alańqaı shalǵynynda jatyp, aspandaǵy aqsha bulttar kóshin tamashalaýǵa yńǵaıly-aq eken. Bekzatqa keregi de sol bolatyn — óziniń barsha adamnan oqshaýlanyp, ońasha otyrar mekeni úshin izdegeni tap osyndaı jer edi. Sodan keıin de birneshe ret kelip, mekenine barar joldy tazartyp, tym batpaqty jerlerine shymtezek tastap, kádimgideı-aq eńbektendi.

Bara-bara óz qolymen jaılastyrǵan mekeni Bekzatty tartyp turatyn boldy. Balalar úıinde tústen keıingi «tynyǵý saǵaty» bolǵanda, al kún uzarǵaly beri, tárbıeshiler úıdi-úıine taraǵanda birinshi qabattaǵy dálizdiń terezesinen túsip, osy jerge kelip, oılanyp otyrýdy ádetke aınaldyrǵan. Al búgin, mine, sáti ózdiginen tústi. Kópten kútken birinshi maýsym kúni, tárbıeshilerdiń meıramǵa oraı qaladan kele bastaǵan jarylqaýshylardy tosyp alý qamymen ábigerlenip júrgenin paıdalanyp, ınternattan shyǵyp ketken Bekzat ádetimen ózenniń jaǵasyna keldi.

Bul bir úp etken jeli joq typ-tynyq kún edi. Jel bolmaǵan soń ózenniń beti de aınadaı jarqyrap, erkeleı aýnaqshyǵan maıda tolqyndar sybyrlasyp, jaǵaǵa kelip, shyp-shyp etip domalaı qulap jatty. Anadaıda jalǵyz qaıyq qaraıady. Ádette ózennen balyq aýlaıtyndar kelesi kelgenge deıin qaıyǵyn osylaısha qańtaryp ketedi degendi Bekzat talaı estigen, biraq kórip turǵany búgin ǵana. Bir sát bos qaıyqqa minip serýenge shyqqysy keldi, biraq... aýdarylǵan qaıyq, áke-sheshesiniń qazasy kóz aldyna elestep, ol oıynan ile aınydy. Kóńili nildeı buzylyp, úırenshikti jerine jetti de, kók shalǵynǵa qulaı ketti. Óz-ózine toqtaý salyp biraz jatqan soń shalqasyna aýdarylyp túsip, kógildir aspanǵa kóz tikti.

Kókpeńbek, tup-tunyq aspanda shókimdeı ǵana aqsha bult qalyqtap tur eken... Anasyndaı náp-názik, úlbirek. Bekzatqa ol buǵan anyqtap qarap alaıyn degendeı bir orynnan qozǵalmaı turǵandaı kórindi. Shyrqaý bıikte kóz qaryqtyra jarqyraǵan kún kógildir aspanǵa shapaǵyn shashyp, sáýleli nurǵa tolǵan aınalanyń sulýlyǵynan til baılanǵandaı.

Bul bir typ-tynyq, anasynyń minezindeı jaımashýaq kún edi. Bekzat ornynan turyp, maıda tolqyndary jaǵaǵa kelip jyǵylyp jatqan ózenge tunjyraı qarap biraz otyrdy.

«Mama, papa... mine, men kelip otyrmyn... — dedi ishteı. — Jánıany ertpedim, esine salyp, kóńil-kúıin buzbaıyn dedim. Ári búgin — balalar meıramy ǵoı. Túrli syılyqtar beredi. Áli kishkentaı ǵoı — syılyq alsam dep qatty kútip júr. Men ótkende oǵan qonjyq aıý satyp alyp qoıǵanmyn. Keshke bólmesine aparyp beremin...

Áke, anashym... bizge alańdamańdar... Jaqsy oqyp júrmiz. Apaılar «qyzyl» atestat alasyń deıdi... Jánıa bı úıirmesine qatysyp júr. Ádemi bıleıdi. Men... oqýshylar spartakıadasynda júzýden birinshi oryn aldym. Qaladaǵy sport mektebinen bir aǵaı kelip ózderine aýystyryp alǵysy kelgen. Biraq... Jánıany qalaı tastap ketemin? Barmadym...»

Bekzat kúrsinip qoıdy. Jarysta basqa balalardan oq boıy ozyp kelgenin áke-sheshesiniń kórmegeni oıyna oralyp, tamaǵyna óksik tyǵyldy. Bosamaıyn dese de shamasy kelmeı, býlyǵyp, kózinen jas taram-taram bop aǵyp, jer baýyrlap jata ketti. Qansha jylaǵanymen eshkim kep jubatpasyn biletin bala biraz óksip, kóz jasyn qolynyń syrtymen súrtti de shalqasyna aýnap tústi. Jylap-jylap, otyǵatyn jetim qozydaı bul da solyǵyn basyp, tereń kúrsindi. Sosyn esine áldene túskendeı aspanǵa tesile qarap, ádetinshe aqsha bulttardy izdeı bastady.

Aspanda aqsha bulttar kóship bara jatty...

Álgindegideı emes, qoıýlana túsken bulttardyń burynǵysynsha baıaý qalqymaı, aıazdy kúni murjadan shyqqan tútindeı býdaq-býdaq bolyp, jóńkile kóship bara jatqanyna qarap, «mamam men papam meniń jylaǵanyma shydamaı tezirek ketkileri keldi me eken?» dep oılady. Sol-sol-aq eken, júregi syzdap, endi ata-anasy ózderin ýaıymdaıtyn boldy-aý dep, álsizdik tanytyp jylaǵanyna ókinip qaldy.

«Áketaı, anashym... keshirińder... bizde bári jaqsy... Qarnymyz toq. Kóńildi ómir súrip jatyrmyz...» dep asyǵa sybyrlady Bekzat. Aqsha bulttar týraly ańyz sanasynda bekem ornyǵyp qalǵan bala jigit erte kelgen jazdyń erke jeli baǵytyn qaıta-qaıta ózgertip, qubylyp turǵanyn baıqaǵan da joq. Qalyqtaǵan bulttar áýeli sál tynym taýyp, kelesi bir sátte bastapqy baǵytynan aýytqyp, aqyryndap keri qaraı kóshe bastaǵanda, álginde ǵana aıtqan sózderi ata-anasyna jetkendeı ári qýanyp, ári bulttar týraly ańyzǵa burynǵydan beter ılanyp, senimi uıı tústi. Sol sezimimen aqsha bulttardan kóz almaı, nazary býdaq-býdaq aq torǵynǵa baılandy da qaldy.

Aspanda árli-berli qalqyǵan aqsha bulttardan óz anasynyń beınesin izdep, seldir talshyqtaryn samal jel jelpigen shashyna, ıirile dóńgelengen tusyn kóıleginiń etegine uqsatyp qıaldanyp jatqan Bekzat munyń otyrǵan jerinen otyz-qyryq qadamdaı jerge bir áıeldiń kelip jaıǵasqanyn ańdaǵan da joq. Internatqa qaıtpaqshy bop, ornynan tura bergen kezde ǵana kózi shalyp, tas ústinde otyrǵan áıeldi tárbıeshilerdiń biri eken dep, buǵa qoıdy. Joq, múlde bóten, beıtanys jan sıaqty.

Bekzat demin ishine tartyp, beıtanys áıeldi zerttep qaraı bastady. Dene bitimi anasyn esine túsirdi, biraq jelkesinen býyp qoıǵan shashynyń aǵy molyraq pa, qalaı? Ústine kıgen kóılegi de, tipti aıaǵynyń basyna ile salǵan jeńil shárkeıi de kózine ystyq kórindi — anasynyń osyǵan uqsas kıimderi bolatyn. Basyna oqys kelgen oıdan Bekzattyń denesi dir ete qaldy — munyń saǵynǵanyn sezinip, anasy eles bolyp kelip otyrǵan shyǵar? Bul sıaqty tasa jerge tyǵylmaı, sol mańdaǵy eń úlken qoıtasqa shyǵyp otyrǵanyna qaraǵanda ádeıi kózge túskisi kelgen bolar?..

Jańa ǵana tuńǵıyq aspanda qalqyp ushqan túbitteı ulpa bulttar uılyǵysyp, munyń tóbesinde biraz kidiristegennen keıin myna áıeldiń paıda bolýyn ózara baılanystyrǵysy kelgen Bekzattyń boıy shymyrlap ketti. Júreginiń údeı túsken dúrsilin basýǵa tyrysyp, óziniń tasa jerdegi mekenine kezdeısoq kelgen qonaqty anyqtap kórý úshin odan saıyn qadala tústi...

Maıda tolqyndary shyp-shyp etip jaǵaǵa kelip jyǵylyp jatqan ózenge telmire qarap otyrǵan áıel tý syrtynan qadalǵan kózdi sezetin emes. Ózine ǵana belgili bir sátti esine túsirgendeı teńsetilip, ara-tura basyn shaıqap qoıady. Aınalasyna qaramaıdy da, qalyń butany qalqalap, óziniń ár qımylyn qalt jibermeı baǵyp otyrǵan bir bala túgili, sansyz kóp kóz qadalsa da sezetindeı kúıde emes edi.

Áıel jylap otyrdy.

Bar baqytynan aıyrǵan ózenge ókpe aıtyp, muńyn shaǵyp, birde ashýlana yshqynyp, birde sharasyz kúıde sybyrlap jylap otyrdy.

— Al, endi toıdyń ba? Jolyńdaǵyny jaıpap, qansha jandy jalmaǵanda ne uttyń? Kók teńizge aınaldyń ba? Kókoraı shalǵynǵa malyndyń ba? Joq! Sol baıaǵysha jaǵańdy japyryp, arnańdy opyryp, júrip ótken jerińdi jaıratyp jatqan doly ózensiń! Jyl saıyn qansha jannyń ómirin qıasyń! Endi mine, meniń jarymdy, qos qulynymdy jutyp alyp, túk bolmaǵandaı momaqansyp aǵyp jatyrsyń...

Bul — ózi túngi aýysymda jumys istep júrgeninde kúıeýi men eki balasynan qapyda kóz jazyp qalǵan Gúlzada edi. Erte kóktemde, qar erip, onsyz da aryndy taý ózeni keneresinen asyp, aınalanyń bári bir túnde kól-darıaǵa aınalǵan kezde úıler qulap, uıqyda jatqan adamdardy basyp qalǵan oqıǵany jurtshylyq áli umyta qoıǵan joq-ty. Solardyń ishinde Gúlzadanyń otbasy da bar-tyn. Qutqarýshylar qıraǵan úıdiń astynan kúıeýi men balalarynyń jansyz denelerin alyp shyqqanda qulaq tundyra shyńǵyrǵan áıel es-tússiz qulap túsken.

Aınaldyrǵan bir-eki kúnde shashy aǵaryp ketken Gúlzadanyń uzaq ýaqyt aýrýhanada jatyp, úıine shyqqany taıaýda ǵana. Beti beri qaraǵaly beri ózenge barýǵa san umtyldy, biraq týystary qalt jibermeı qadaǵalap, oıyn júzege asyra almaı júrgende búgin sáti túse qalǵany. Bárine sebep bolǵan — balalar kúnine arnalǵan meıram.

Internatta isteıtin sińlisin meńgerýshi shaqyryp jatyr degen habar jetti. Barmaýǵa amal joq, qazirgi jumyssyzdyq jaılaǵan zamanda bosaǵan bir oryndy antalap on adam kútip otyrǵanda qalaı buldana alady? Apasy jatqan bólmege bas suqqan ol «Gúlzada... Gúlzada...» dep aqyryn ǵana sybyrlap edi, jaýap bolmady. Gúlzadanyń kózin jumyp baıaý tynystap jatqanyn kórgen ol aıaǵynyń ushymen basyp úıden shyqty. Oıy — apasy uıyqtap jatqanda júgirip baryp jumysyn tyndyryp, qaıtyp kele qoıý.

Telefon soqqan adamǵa sińlisiniń «bireýdi jiberińdershi» dep jalynǵanynan eshteńe shyqpaǵanyn, sosyn «jaraıdy, bir amalyn tabarmyn» degen amalsyz jaýabyn qabyrǵalas bólmedegi Gúlzada estip jatqan-dy. Oıyndaǵysyn iske asyrý týraly sheshim de tap sol sátte keldi. Sińlisiniń asyǵa basqan dybysy uzaǵan kezde bul dereý úıden shyǵyp, ózenge bettedi. Jaǵany ábden sharlap, ózenniń eshkim joq bir qoltyǵyndaǵy teńkıip jatqan qoıtasqa otyryp ózenge uzaq telmirdi. Maıda tolqyndardyń arasynan bireýlerdi izdegendeı, ózi sarǵaıa saǵynǵan áldekimder súńgip shyǵa keletindeı kózin taldyra qaraǵan ol kókireginde sartap bop jınalyp qalǵan muńy men zaryn ózenge tógip, jylap otyrdy.

— Qansha jan seniń toıymsyz qulqynyńnyń qurbany boldy! Seniń dúleı mineziń qanshama adamdy jutyp, qansha úıdiń shańyraǵyn ortasyna túsirdi! Sonda da basylmaısyń...

...Meniń endigi ómirimde ne mán qaldy? Jan jarym men balalarymnyń artynda qalǵanda ne bitirem? Qandaı muratqa jetem? Aqyry bala-shaǵamdy aldyń, endi meni de al...

Solaı dedi de, oqys sheshimge kelgen Gúlzada osynda kele jatqanda kózi shalyp qalǵan qaıyqqa qaraı jedel adymdady.

Baǵanadan beri butanyń artynda buǵyp otyrǵan Bekzat áýelgide eshteńege túsinbeı áliptiń artyn baǵyp sol ornynda qala bergen. Tek qaıyq jaǵadan uzaı bergende áıeldiń bóten oıyn sezgendeı aıqaılap sýǵa qaraı tura júgirdi. Oqys shyqqan daýystan selk ete qalǵan áıel áldenege úlgire almaı qalatyndaı sýdy jantalasa qolymen ese bastady. Sosyn bulaısha uzap kete almasyn túsindi me, kózin tars jumyp, sýǵa qoıdy da ketti...

Bastapqyda ekpinmen tómen quldılaǵanymen uzaq naýqastan keıin aryp-ashyp, salmaq qalmaǵan jep-jeńil deneni aǵyn qaıta serpigen. Gúlzada júzip shyǵýǵa esh áreket jasamaı, ózen tereńdegen saıyn kúsheıe túsken aǵynmen qalt-qult etip, bir batyp, bir shyǵyp ózen ortasyna qaraı aǵyp bara jatty.

Bul kezde Bekzat ta muzdaı sýdy shashyrata júgirip, ózenniń ortasynda basy qarmaqtyń qaltqysyndaı qylt-qylt etip ketip bara jatqan áıelge qaraı umtylǵan. Qulashtaı júzip, tez-aq jetse de, ıirim úıirip, birese tereńge tartyp, birese ózen betine tepken áıeldi ustaý ońaıǵa soqpady. Tastaı sýyq sý denesin qaryp, ózenniń aǵyny kúsheıe tússe de qansha jyl boıy júzýmen aınalysqanynyń kádege jaraǵan jeri osy boldy. Kelesi bir umtylǵanda qoly áıeldiń shashyna ilikti-aý.

Ári shoshynyp, ári ıirim soǵyp áli quryǵan áıeldi ózine qaraı julqa tartyp, oń qolymen qaýsyra qushaqtady da, sol qolymen maltyǵan Bekzat anadaıda qaraıǵan qaıyqty kórip, soǵan qaraı júzdi. Jaǵada birneshe adam jınalyp qalǵanyn, bir-ekeýiniń bularǵa qaraı júzip kele jatqanyn kózi shalǵanda boıyna kúsh quıylǵandaı boldy. Qaıyqtyń erneýine qoly tıgende «ýh» dep bir dem alyp, sosyn bar kúshin jınap, qatty shoshynyp, qalsh-qalsh etken áıeldi qaıyqqa jatqyzbaqshy bolyp kótere bergen...

Bir jaǵyna túsken ekeýiniń salmaǵynan aýdarylyp ketken qaıyqtyń erneýi basyna dóp tıip, Bekzattyń kóz aldy qaraýytyp ketti. Tereńge shym-shym batyp bara jatyp janyna jetkenderdiń bireýi munyń qarysyp qalǵan qolynan áıeldi julqa tartyp bosatyp alǵanyn uqty. İle-shala áıeldiń «qutqaryńdar!» dep shyńǵyrǵan daýsy emis-emis estildi... Sodan soń býyn-býyny bosap, esh jeri aýyrmastan, esh qınalmastan qalqı jónelgen sıaqty kúı keshti...

...Denesi jep-jeńil... Sóıtse, sýda emes, býdaq-býdaq aqsha bulttardyń ishinde qalqyp ushyp kele jatyr eken. Mamyq bulttar jup-jumsaq qushaǵyna orap alyp, áldılep, kelesi bir shoǵyr bultqa qaraı ushyryp jiberetin sıaqty. Túbitteı úlpildegen aqsha bulttar shuǵylaǵa malynyp myń qubylyp, al bul ótkennen keıin lezdiń arasynda alýan túrli aǵashtarǵa, kóz jaýyn alatyn gúlderge aınalyp ketip jatyr. Mundaı ǵalamatty kim kórgen?! Shyrqaý bıikten tógilgen shýaq boıyn bir rahat sezimge bólegen Bekzat óziniń osynaý ǵajap kúıiniń taýsylmaýyn tilep, kózin juma berdi.

«Bek-za-a-at!» «Bek-za-a-at!»

O, ǵajap! Mynaý qosarlana shyqqan daýys — ákesi men anasynyń daýystary ǵoı! Bekzat kózin ashsa balǵyn quraqty jap-jasyl dálizben... ákesi men anasy ózine qaraı júrip kele jatyr! Ekeýi de sol jap-jas, osydan birneshe jyl burynǵy qalyptarynda, júzderi gúl-gúl jaınap, ózine qaraı qýana qol sozyp keledi! Qas qaǵym sátte qastaryna ushyp jetken muny ekeýi eki jaǵynan qushaqtap, súıip, maýyqtaryn basa alar emes. Bala ata-ananyń ystyq qushaǵyna jetetin eshteńe joq ekenin alǵash ret túsingendeı, endi osy sáttiń taýsylmaýyn tilep, jalbarynyp turǵanda: «Jánıa qaıda, balam?» dedi anasy. «Sen joqta ony bireýler renjitip júrmeı me?» dedi ákesi.

Iá-ıá! Bul qalaı Jánıany umytyp ketken? Osyndaı baqytty shaqty jalǵyz ózi qalaı bastan keshýde? Jánıany kózinen tasa qylmaýǵa tyrysýshy edi, qalaısha umytyp ketken? Qoı, Jánıaǵa tezirek jetýi kerek! Syılaımyn dep alyp qoıǵan qonjyq oıynshyqty da áli bergen joq qoı.

Qaryndasyn oılap degbirsizdengen buǵan ata-anasy meıirlene qarady. «Bara ǵoı, — desti olar qosarlana sóılep, — Jánıany jalǵyzsyratpa!» Sol-aq eken, jasyl dálizge kóz qaryqtyrar jap-jaryq nur tógilip, sol nur muny shyrqaý bıikke alyp usha jónelgendeı boldy. Aınalasy qaıtadan appaq túske endi: aýnaqshyǵan aqsha bulttar ma, qopsyǵan appaq maqta ma dep ajyrata almaı jatqanda qulaǵynyń túbinen «kózin ashty» degen qýanyshty daýys estildi.

Qansha aýyrsynsa da moınyn buryp, daýys shyqqan jaqqa qarasa, qasynda beıtanys áıel otyr eken: jańaǵy qýanyshty daýystyń ıesi de osy áıel bolýy kerek — onyń ózine kúlimsireı qaraǵanynan Bekzat solaı dep topshylady. Ózin bir jerden kórgen sıaqty: anasyna uqsatty, tek shashynyń aǵy molyraq kórindi. Beıtanys áıel buǵan et jaqyn týysyndaı meıirlene qaraıdy, jańa ǵana... osydan qas qaǵym sát buryn ózine tap osylaısha qaraǵan anasynyń kózqarasyn sezinip, denesine shýaq quıylǵandaı boldy.

«Jánıa...» dedi Bekzat ernin ıkemge keltirip.

— Jánıash pa? Ol búgin bıden ótetin baıqaýǵa qatysatyn bolyp, meniń sińlim alyp ketken, — dedi beıtanys áıel kúlimdeı sóılep. — Ózim-aq aparatyn edim, seniń qasyńda bolaıyn dedim...

Osylaı dep Bekzattyń mańdaıyn jup-jumsaq alaqanymen sıpap ótken áıel bir mańyzdy máseleni qalaı aıtaryn bilmegendeı sál kibirtiktep baryp:

— Keshke osynda ákel degenmin, sosyn... sen táýir bolǵan soń... úsheýmiz úıge baramyz, — dep qosyp qoıdy.

— Úıge?

— Iá, úıge! Endi úsheýmiz úıde birge turǵanymyz durys dep oılaımyn. Jánıash qýanyp júr. Sen qalaı qaraısyń, balam?

Áıeldiń tup-týra anasy sıaqty «balam» degenin estigende denesinen baǵanaǵydaı ystyq tolqyn júgirip ótkendeı bolyp, Bekzattyń tula boıy taǵy da dir ete qaldy. Júregi alasuryp, oıy shatasyp, sansyz kóp sýretter — ata-anasy, ınternattaǵy jadaý ómir, ózenge bir batyp, bir shyqqan áıel, jaýtańdaǵan Jánıa... dem arasynda kóz aldynan tizilip óte shyqty. Áıeldiń meıirimge toly janarynda úmit pen kúdik shúpildep, óziniń jaýabyn taǵatsyzdana kútip otyrǵanyn túsinse de qalaı jaýap bererin bilmedi. Tek «Jánıash... balam...» degen sózder qulaǵynda jańǵyryǵyp, qaryndasy ekeýiniń ol sózderdi talaıdan beri estimegenin oılady.

Janynyń sonaý tereńinen bastalǵan yp-ystyq tolqyn lyqsyp kelip, alqymyna tyǵylǵanda kózi jasaýrap, betin qabyrǵaǵa qaraı burdy.

Onyń jastyqqa tyrs-tyrs tamǵan jasyn alaqanymen súrtip, Gúlzadanyń ózi de jylap otyrdy.

Arada birer kún ótkende Gúlzada Bekzatty aýrýhanadan ertip shyqty. Esiktiń aldynda seltıip turǵan Jánıany kórgende júregi shym ete qalǵan Bekzat qaryndasynyń aldyna júreleı otyryp, baýyryna basty.

— Gúlzada táteniń úıine baraıyq pa? — dedi sosyn sybyrlap qana.

— Baraıyq! — dedi óńi birden jaınap qoıa bergen Jánıa.

Qaryndasyn qaýsyra qushaqtaǵan Bekzat kóńili bosaǵanyn eshkimge bildirgisi kelmeı janaryn aspanǵa aýdardy. Aspanda birese kúmisteı jarqyrap, birese túbitteı úlpildep, aqsha bulttar qalqı ushyp bara jatty...

---