InfoHub Logo

— Myna Dúısenbaı salyq! — dep, aýyldyń syrt jaǵynda taıaǵyna súıenip turǵan tórt kisiniń bireýi, qojyr bet, shoqsha saqaldy kisi taıaǵymen aýyldyń aldyńǵy jaǵyna nusqady.

Qatar tigilgen eki úıdiń arasynan ótip, sóılesip turǵan kisilerge qarap, uzyn boıly qara jigit kele jatyr. Denesi eńgezerdeı. Kózi alaryp uıasynan shyǵyp bara jatqan tárizdi.

Júrgende denesin jıyp, aıaǵyn pysyq baspaı, sharshaǵan atqa uqsap salpaqtap keledi.

— Júrisine qarashy, naǵyz saldyń ózi,— dep, ekinshi bireý, qojyr bettiń sózin tiriltip qoıdy.

— Ne qylasyń, osy kúni qudaıy berip júr: komýnıserdiń aldaǵanyna erip aýzyna kelgenin ottaıtyn kórinedi, Erqannyń jasyrǵan malyn aıtyp, shyǵartyp jatqan osy bilem,— dep, qojyr bet Dúısenbaıdyń isine narazy qalyp bildirip, Erqanǵa jany ashı sóıledi.

— Apyrmaı, solaı ma eken?

— Solaı bolǵanda qandaı!.. Erqannyń mal sany tolmaı konfıskadan qalyp qoıǵandaı da jóni bar eken, osy Dúısenbaı sóz shyǵaryp, pálen jerde tyqqan maly bar dep aryz beripti.

— Apyrmaı, myna shirkinde din joq eken ǵoı!

— Baıaǵydan beri kisi esiginde júrýmen keledi. Munyń búıiri shyǵyp ońbaı júrgeni de sodan ǵoı,— dep, qojyr bettiń janynda turǵan aryq qara kisi, bylaıǵylarǵa jat áńgime aıtqan sıaqtanyp, nyǵyzdanyp, tamaǵyn kenep qoıdy.

— Erqannyń tyqqan malyn kórsetse, Dúısenbaıdyń Erqannan ala almaı júrgen kegi bar: Dúısenbaı Erkannyń esiginde on jyldan artyq júrip eńbek sińirdi. "Enshiles qylamyn, qatyn alyp beremin" dep aldaýsyratyp júrip, aqyrynda qasqyr jegen taıyn Dúısenbaı urlady qylyp pále salyp, úıinen qýyp jibergen joq pa? Erqannyń osynysy qudaı súıerlik is pe edi? Erdiń eńbegin kóre bile jeý degen ońaı emes. Dúısenbaıdyki adal eńbek. Dúısenbaı bireýge malaılyqqa júrse, kisi jumysy eken dep alalap kórgen bende emes. Ólgen-tirilgenine qaramaı isteıdi. Bir ózi eki jigittiń jumysyn atqarady. Ólip bara jatsa da, qıanatqa barmaıdy...— dep shetkerirek turǵan jas jigit qyzarańdap Dúısebaıdy qorǵaı sóıledi.

— Bul kúngi jastar Qudaıdy, arýaqty aıaqqa basty ǵoı. Dám-tuz degenmen eseptesý joq, tuzyna tyshty degen osy da!— dep qara bujyr surlanyp, shyraıyn ózgertip, qarsy sóılegen jas jigitke ishinen kijingen pishin kórsetti...

Aýyl yǵy-jyǵy, san-sapalaq keshki maldyń jabdyǵymen áýre bolyp jatyr. Móńiregen sıyr, aıqaılaǵan daýys, jylaǵan bala aýyldy basyna kóterip, azan-qazan qylyp jiberdi. Dúısenbaı orta jolda turyp, óristen qulap kele jatqan, andaǵaılaǵan sıyrlarǵa az-kem qarap turdy da, aıańdap, sóılesip turǵan kisilerdiń janyna keldi.

Qojyr bet jaratpaı teris qarady. Tusynan ótip bara jatqan eki ógiz tura qalyp súzisip edi, múıizderi syrtyldap, tuıaqtary ilingen jerdiń topyraǵyn burqyratty.

— Myna aram qatqyrlardyń jer taba almaǵandaı, naq osy jerge kelip súzisýin qarashy!— dep, ashýyn sodan alǵysy kelgendeı bolyp, aq taıaqty jiberip kelip qaldy. Taıaq ógizdiń múıizine tıip shart etip syndy. Shańyraq múıizdi qara ógiz basyn birer bulǵap alyp, óńireńdep, baqaıy syrtyldap, aldyńǵy sıyrlarǵa baryp qosyldy.

Qojyr bettiń ashýmen taıaǵyn syndyryp alǵany — bylaıǵylardyń kúlkisin keltirdi. Dúısenbaı yrjıyp turdy da:

— Aq taıaq búgin toqalǵa tımeı qalǵan ǵoı, sonyń kesirinen syndy-aý,— dedi.

— Aq taıaqtan sol toqaldyń ózi qutylyp júrmesin, inisi komýnıske jazylǵan kórinedi. Qıt etse sol inime aıtamyn dep baj ete qalady bilemdep qojyr bettiń janynda turǵan aryq qara jigit bul joly Dúısenbaılardyń jaǵyna shyqqandaı pishin kórsetti.

Synǵan taıaǵyn alyp qojyr bet keldi.

— E, Dúısenbaı, qalaı, Erqannyń tyqqan malyn túgendep shyqtyń ba?

— Túgeldelmese, sen túgendep bereıin dep pe ediń,— dep Dúısenbaı shap ete qaldy.

— Oıbaı, kórgensiz shirkin, men degende jynyń bar ma? Birdeme aıtsam, betten ala túsesiń... Túneý kúni jıylysta "Atqa miner, buzyq!" dep jurt kózinshe abroıymdy aırandaı bir tóktiń.... Meniń saǵan jazǵan jerim joq qoı, osy...

— Endeshe, bireýdi kekep-muqamaı jaıyńa júr. Men aıtsam Erqannyń tyqqan malyn aıttym. Oǵan qımań qyshymasyn. Erqan durys adam bolsa, óz malyn ózi nege urlap tyǵady.

— Urlap tyqpaı qaıtsin bireý shaýyp alamyn dep tursa... maldy bireýge bola jıdy deısiń be?

— Qoısaıshy, otaǵasy-aý, Erqannyń jıǵan maly bar ma edi? Sińirgen eńbegi bar ma edi? Salqyn úıde jatyp, sapyrýly qymyz ishkennen basqa ne bitirdi?.. Ol kúnin azsynǵandaı, ury bitkendi mańyna jıyp, jarlynyń jalǵyz sholaǵyn qaqshýmen bolǵan joq pa?

— Durys-aq, Erqan eńbek sińirmese, sol maldyń ózinen ózi jıylǵany ǵoı...

— Ózinen jınalǵan joq, ol maldy jınaǵan myna men! Men sıaqty tesik ókpe malaılar!

— Paı, paı!.. Moldań kúshti-aý. Kómekender qalaı úıretedi?!

— Úıretse, aıyby joq. Biz úırenýden qashpaımyz. Kommýnısshe jolamaı senderdiń etegińnen ustaǵanda da, tapqan paıdam shamaly. Byltyr Jumataıdan eńbekaqymdy daýlaǵanymda jıyrma put bıdaı óndirip, sonyń on putyn paraǵa óziń alyp qalǵan joq pa ediń?

— Jaraıdy, betiń túzelgen eken. Aldyńnan jarylqasyn.

— Sen qurly jarylqar.

— Qoıdym, qoıdym...

— Qoımasań, aıta ber. Qudiretińnen kelse, bireýdi shanshýdy qoıyp, ana Erqanyńdy bosatyp al.

— Men túgil, senderge qudaıdyń da áli kelmes.

— Ras aıtasyń, bizge qudaıyńnyń da áli kelmeıdi!— dep Dúısenbaı shimirkene sóıledi...

Qojyr bet dát tutyp tura almady. Synǵan taıaǵyn qolyna ustap tómen qarap úıine jóneldi. Basqalary da birtindep úılerine tarasty. Jas jigit Dúısenbaımen qatarlasa túsip:

— Men bir soıqan esittim,— dedi.

— Nemene?

— Erqan sandyǵyndaǵy asyl buıymdaryn osy Erjanǵa tyǵýǵa berip jiberipti. Bul ony astyrtyn qaınyna jóneltipti...

Dúısenbaı qalshıa qarap tura qaldy. Az-kem oılandy da:

— Á, bálem-aı, tura-tur, kórsetermin!— dep, qojyr bet Erjannyń úıine qarap judyryǵyn túıdi...

Eki kúnnen keıin Erjan ustalyp, qylmysy moınyna qoıylyp, aýdanǵa aıdaldy...

---