InfoHub Logo

Birde Úmbet, Mámbet, Tileke úsheýi attaryna minip, sáýkele syndy qalpaq kıip kele jatady. Úsheýiniń de saqaldary belýarlaryna túsken. Úsheýi de seksenge jaqyndap qalǵan eken. Sonda bularǵa bulaqtan sý alyp kele jatqan úsh qyz jolyǵady.

Qyzdardyń bireýi shaldarǵa estirtip: «Osy shaldardyń da qyzdarda úmiti bar ma eken?» — deıdi. Muny shaldar estıdi. Sondyqtan da attarynyń basyn buryp, qyzdarǵa tıise sóıleıdi. Jańaǵy sózdi aıtqan qyzdyń qoltyǵyna aq jamaý salyp qoıǵan eken. Sony kórgen Úmbet:

— Qyzdarym, aq shap, qyzyl qunajyn joǵaltyp edik, sony izdep kelemiz, kózderińizge túspedi me? — deıdi. Sonda álgi qyz toqtalmastan:

— Ata, jańa ǵana aq shap, qyzyl qunajyndy bir kári buqa qýǵannan qýyp myna saıǵa túsip ketti, — depti. Sózden tosylǵan shal qaı aýyldyń jáne kimniń qyzyn ekenderin surap alyp, shaldar sol aıtqan úıge túsedi. Kele jatqanda:

— Myna qyzdy maǵan alyp berińder! — dep buıyra sóıleıdi. Batyrlardy aýyl erekshe kútip, etke toıǵyzyp, qymyzǵa bóktirip, qaıtarlarynda buıymtaı suraıdy. Bul kezde qyzdar jeńgelerine shaldarmen sóz qaǵysqanyn aıtyp qoıady.

Buıymtaı suraǵan adamǵa Tileke batyr (kenjesi):

— Sizderge quda túse keldik, — dep sózdi tóbeden urǵandaı aıtyp salady. Muny estigen aýyl adamdaryn kúbir-kúbir, sybyr-sybyrǵa basyp, baǵana sóz qaǵysqan qyzdan mán-jaıdy ańǵaryp, quda túser kúıeýdiń osy úsh shaldyń bireýi ekenin ańǵarady. Aýyl adamdar oılasa kelip:

— Quda bolýǵa nıet etkenderińiz jaqsy eken. Kúıeý bala qaı quralpylas? — deıdi.

Tileke:

— Kúıeý bala bizdiń inimiz bolady, — dep aǵasynyń kúıeý ekenin jasyra qoıady. Biraq aýyl adamdary úsh shaldyń biri ekenin qyzdardan bilip alǵan. Olardyń aldyna oryndaı almas shart qoıady. Eger oryndaı almasa, ózinen-ózi qalady, al oryndap ketse, amal joq quda bolady. Sol boıynsha álgi kisi shartyn qoıady.

— Eger naǵyz quda bolamyz deseńizder, qalyń malǵa toqsan toǵyz tory ala, aıǵyrymen júz jylqy ákelińizder. Ol jylqynyń ishinde qara ala, sary ala, jıren ala degen bolmaıdy, tek tory ala bıe bolsyn. Jáne muny taýyp kelý ýaqyty da qysqa, bir aptanyń ishi ǵana. Budan keshikseńizder maldaryńyzdy qabyldamaımyz, — deıdi.

Tosyn suraqtan sasyp qalyp, Tileke Úmbetke qaraıdy. Ol «qaıtpa, bolady» degen ısharat bildiredi. Tileke:

— Qup, bolady, — deıdi. Aýyl adamdary sózderinen qaıtpastan:

— Shart oryndalsa, qyz sizderdiki, quda bolǵanymyz bolǵan, — dep shynaıy peıil bildiredi. Osy ýáde boıynsha batyrlar attanyp ketedi. Bylaı shyǵa bere olar daı-daı bolyp aıtysady. «Munshama tory ala jylqyny qaıdan tabamyz?» desedi. Sonda Úmbet baısaldy beınemen:

— Saspańdar, baýyrlarym, osy barǵan soń jigitterdi saılap, meniń saıyma baryńdar, súttiń kilegeıin qalqyp alǵandaı toqsan toǵyz bıeni aıǵyrymen tańdap alyńdar da, sonan keıin qudanyń aýlyna alyp baryńdar, — deıdi.

Yrym-jyrymyn jasap, bular barǵannan keıin amalsyz qyzyn beredi, sol jerden nekesi qıylady. Shart boıynsha toı jasalyp, qyzdy alyp qaıtady. Sol kezde Úmbet jetpis jeti jasta eken.

Arada biraz ýaqyt ótip, Úmbettiń jas toqalynyń aıaǵy aýyrlap, aqyry ul tabady. Bul kezde Tileke batyr jaýgershilikten oralady. Jeńgeleri aldynan shyǵyp:

— Batyr qaınym-aý, jeńgeń bosandy, ul týdy, súıinshisin ber, — deıdi. Sonda batyr:

— Tura turyńdar, men balany kóreıin, oıymdaǵy shyqsa, alyp kele jatqan oljamdy túgel senderge úlestirip beremin, eger oıymdaǵy bolmasa, jeńgemdi de, balany da óltiremin, — dep qatýlana túsipti. Jeńgeleriniń es-túsi shyqty. «Súıinshini nege suradyq, súıinshisi qursyn, batyrdyń oıynan shyqpasa, abysyn men náresteniń qanyn moınymyzǵa júkteıtin boldyq- aý!» — dep kúızeledi. Bul týraly aýylda ósek te joq emes-ti.

Batyr úıge kirisimen besikte jatqan balanyń qulaǵyn ustap kórdi. Balanyń qulaǵynan kún kórinetińdeı, óte juqa eken. Júzinde kúlki oınaǵan batyr:

— Jaraısyń, jeńgem, tumanym seıildi. Mine, shaldyń balasy osyndaı bolýy kerek. Al, jeńgelerim, aıtqan ýádem boıynsha osy alyp kelgen oljamdy bólisip alyńdar! — depti.

Úmbettiń bes balasy bar edi. Eń úlkeni — Alybaı, Qultaı, Janbaı, Kólbaı. Toqaldan týǵan balanyń atyn Kólbaıǵa uqsastyryp Aralbaı qoıady. Mine, sol Aralbaıymyz óse kele batyr Aralbaı, elshi Aralbaı bolady.

Oqýǵa keńes beremiz:

Jalańtós batyr

Elshibek batyr týraly

Berdiqoja (İ nusqa)

---