InfoHub Logo

Tarıh ǵylymdarynyń doktory, profesor, kórnekti ǵalym Dına Isabaıqyzy (31.01.1931 – 31.05.2004) eń aldymen óziniń búkil sanaly ómirin jas urpaqqa bilim berý isine arnaǵan, jastarǵa sapaly bilim, ónegeli tárbıe berý, oqý men ǵylymdy ushtastyrý maqsatyn kózdegen ustaz. Lomonosov atyndaǵy Máskeý memlekettik ýnıversıtetiniń tarıh fakúltetin bitirgen. Ataqty tarıhshy-ǵalym Ermuhan Bekmahanovtyń shákirti. Osy oraıda Dına Isabaıqyzy Dýlatovanyń tarıh fakúltetinde Máskeý memlekettik ýnıversıteti men Ermuhan Bekmahanovtyń ǵylymı dástúrlerimen tikeleı baılanysty tamasha mektep qurǵanyn atap ótken jón. Komýnıstik ıdeologıanyń qysymyna qaramastan, D.I. Dýlatova árdaıym Qazaqstannyń revolúsıaǵa deıingi tarıhy, túrki halyqtarynyń mádenı muralary taqyryptaryna adaldyǵymen erekshelendi. 1963 jyly E.Bekmahanovtyń jetekshiligimen Dına Isabaıqyzy «Sh.Sh.Ýálıhanovtyń tarıhı kózqarastary» taqyrybynda kandıdattyq dısertasıa qorǵady.

Óziniń kózqarasyn aqyryna deıin qorǵaý, ǵylymda ózindik qoltańbasy bolý, prınsıpshil bolý onyń mektebiniń basty ustanymy boldy. Dına Isabaıqyzy árqashan maqsattylyq pen tabandylyq, orasan zor qajyrlylyq pen qaısarlyq sıaqty qasıetterimen erekshelendi. Bul qazirgi jas urpaqtyń boıynan keıde jetispeıtin qasıetter.

1970 jyldary D.I. Dýlatova tarıh fakúltetiniń dekany boldy. Bul qyzmette ol úlken uıymdastyrýshylyq qabiletterin kórsetti. Onyń basshylyq etken jyldary fakúltet óziniń reıtıńin aıtarlyqtaı kóterdi, sonyń ishinde mádenı jumys, sport jáne t.b. salalarda.

1986 jyly D.I. Dýlatova Máskeýde doktorlyq dısertasıasyn sátti qorǵady. «Revolúsıaǵa deıingi Qazaqstan tarıhnamasy» atty monografıasy  tarıh ǵylymyna úlken úles qosty. 1988 jyldan bastap, kóp jyldar boıy Qazaqstan  tarıhy kafedrasyn basqardy. Onyń basqarǵan jyldary kafedra úlken jetistikterge jetti.  

Profesor D.I.Dýlatova otandyq tarıh ǵylymynyń tarıhnamalyq baǵytyn qalyptastyrýǵa úlken úles qosty. Búgingi kúni elimizdegi JOO-nyń tarıh fakúltetterinde oqıtyn barlyq stýdentter, magıstranttar men doktoranttar D.I. Dýlatovanyń «Revolúsıaǵa deıingi Qazaqstan tarıhnamasy» atty  oqý quraly arqyly tarıhnama páni boıynsha bilim alýda. Profesor D.I.Dýlatova  100-den asa eńbek jarıalady. Ǵalymnyń otandyq jáne sheteldik ǵylymı-tájirıbelik konferensıalarda, sımpozıým, kongresterde jasaǵan baıandamalary ǵylymı jınaqtarǵa jarıalandy.

          Dına Isabaıqyzynyń ǵumyry ǵıbratty jáne ózin tarıhshy-ǵalym retinde ǵylymı ortada moıyndatqan tulǵa. Ol ultymyzdyń tól tarıhnamasyn tanı bilý isimen aınalysqan, otandyq tarıhty zertteýge súbeli úles qosqan birden-bir ǵalym. Osy sala boıynsha óziniń ǵylymı mektebi qalyptasqan. Kóptegen ǵalym-ustazdardy daıarlap shyǵardy. Olar búginde respýblıkanyń kóptegen ýnıversıtetterine ǵalym-ustaz. Onyń ǵylymı jetekshiligimen birneshe ǵylym doktorlary men ǵylym kandıdattary daıyndylyp, qazirgi tańda Qazaqstannyń ár túkpirinde, sonyń ishinde ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-da qyzmet etýde. Ustazdyń dáristerin tyńdap, bilimimen sýsyndaǵan shákirtteri ǵylym, bilim salalarynda túrli qyzmetter atqarýda.  

Tarıhshylardyń kóptegen urpaqtary jadynda - Dına Isabaıqyzy Dýlatova sırek moraldyq tazalyq pen tektiliktiń, ádeptilik pen zıalylyqtyń, ǵylymǵa, aǵartýǵa, Otanǵa qyzmet etýge adaldyqtyń jarqyn úlgisi retinde qaldy. Onyń prınsıpshildigi men adaldyǵy, ótirikke, sybaılastyq pen proteksıonızmge tózbeýshiligi ańyzǵa aınalǵan, al qazir ómir súrip jatqan onyń oqýshylary men áriptesteri sonyń  - tiri kýágerleri. Dına-apaıdyń keıpinde áriptesteri men stýdentteri aınalasyndaǵylardyń taǵdyryna sezimtal bolýdy biletin, sonymen birge jumysqa kelgende, fakúltettiń jáne ýnıversıtettiń bedeli máselesinde talapshyl jáne prınsıpıaldy bolatyn, qarapaıym minezdi erekshe adamdy eske alady.

Dına Isabaıqyzy rýhanı oı-órisi baı, adamgershiligi mol, tálimgerlik tásili kóp, meıirimdi de, qarapaıym, ulaǵatty ustaz, otbasynda qadirli Ana boldy.

Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń Tarıh, arheologıa jáne etnologıa fakúltetine D.I. Dýlatova atyndaǵy aýdıtorıa ashylǵan. 2016 jyly ýnıversıtette «Ónegeli ómir» serıasy boıynsha Dına Isabaıqyzyna arnalǵan kitap jaryq kórdi. QR Bilim jáne ǵylym mınıstrligi, úkimet jáne QR Prezıdenti tarapynan marapattarǵa ıe bolǵan.

Búgingi tańda ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń Tarıh, arheologıa jáne etnologıa fakúlteti - Qazaqstannyń tarıhı mamandyqtary boıynsha básekege qabiletti joǵary bilikti kadrlardy daıarlaýdyń jetekshi ortalyǵy. Fakúltettiń strategıalyq maqsaty - respýblıkalyq qana emes, sonymen qatar álemdik bilim keńistiginde laıyqty pozısıasy bar Ortalyq Azıa aımaǵyndaǵy halyqaralyq tarıhı bilim men ǵylym ortalyǵy retinde damýy. Qorytyndylaı kele, mundaı ǵylymı áleýetke qol jetkizýde D.I. Dýlatovanyń ǵylymı mektebi mańyzdy ról atqarǵanyn atap ótkimiz keledi.

Sabyrhan Smaǵulov,

ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti

Qazaqstan tarıhy kafedrasynyń oqytýshysy

---