InfoHub Logo

Áshimov Baıken — Taldyqorǵan oblysynyń obkom sekretary.

Kirýge ruqsat suradym.... Kirdim...

— Menen jasyń kishi shyǵar?

— Ia, kishimin.

— Onda seni joldas dep jalpaqtar jaıym joq... Almatydan, shynymdy aıtsam, qashyp keldim, jumys istetpeıdi.

Kelesi jyly Lenınniń 100 jyldyǵy, soǵystyń 25 jyldyǵyna daıarlanýdasyń.

— Baýke, sózińizdi bóleıin

— Ia.

— SK KPSS osy týraly keń atap ótýge qaýly aldy, ony atap ótińiz.

— Siz meni tanymaısyz, sekretar obkoma joldas.

— Baýke, ne dep otyrsyz? — dep abyrjydy.

— Sizdiń atyńyz Baýyrjan, famılıańyz Momyshuly emes pe?

— Mine, tanymaǵanyń osy.

— Oıbaı-aý endi, sizdi qalaı tanımyn, úıretińizshi? — dedi.

— Al, qazaq deıtin halyq bar, olar mal baǵady, et jeıdi, sút ishedi... biraq ta jaýynger halyq. Oǵan meniń dokýmentim bar. Mysaly, 4 ret Sovet Odaǵynyń batyry Marshal Sovetskogo soıýza Jýkov bylaı deıdi:

«Mne chasto zadaıýt voprosy, kakıe ý mená glýbokıe vpechetlenıa ı tájelye osadkı v gody VOV». On otvechaet sam na etot vopros:

— Eto srajenıe pod Moskvoıý pod glavnym komandovanıem I. V.Stalına.

Kak vy znaete, ıa byl ego pervym zamestıtelem, — deıdi Jýkov. Qazaq halqy óz tarıhynda ondaı shaıqasqa qatysyp kórgen emes buryn. «Eldiń atyn er shyǵarady» degen sóz bar.

Bizder, qazaqtar, ábden Otannyń basyna qıyn jaǵdaı túsken kezde, Moskvanyń túbindegi shaıqasta «Biz qazaqpyz» degendi janymyzben de, qanymyzben de, arymyzben de aıta bildik.

«Biz qazaqpyz» degendi biz uıalmastan, qyzarmastan búkil jer júzine aıqaılap aıttyq. Buǵan kýá — tarıh, halyq. Buǵan kýá — túnde uıqy, kúndiz kúlki kórmegen eńbegimiz. Buǵan kýá — ólgen, jaraqattanǵan, aıaǵymen kelip, múgedek bolyp taıaǵymen qaıtqan nemister — fashıser. Buǵan kýá — dostarymyz ben dushpandarymyz da...

Jańa men aıttym ǵoı, qaraǵym, meniń densaýlyǵym jaǵynan alyp bara jatqan esh nárse joq dedim. Almatydan qashyp keldim dedim ǵoı. Shaqyrǵan úsh dataǵa men qur qol bara almaımyn.

— Mne nýjno rabochee mesto. Taýyp berseń, raqmet aıtamyn. Otkaz berseń, ókpelemeımin. Men kedeı qazaq emespin. Aqshasyn tóleýge jaraımyn.

On obaldel, najal na knopký, ıavılas ego sekretarsha Lıdıa Ivanovna. — Srochno soedenıte mená s pervym sekretarem Kırovskogo raıkoma partıı, eslı net ego, togda s predsedatelem raııspolkoma, — dep buıyrdy. Sekretar jyldam eken.

Raııspolkommen sóılesti:

— Súleımen, men Baıkenmin ǵoı. Meniń aldymda Baýkeń otyr, polkovnık, jazýshy Baýyrjan Momyshuly, erteń bizde oblastnoı aktıv bolady ǵoı. Soǵan siz obázatelno kelesiz. Partaktıv bitken soń, Baýkeń Aınabulaqta bajasynyń úıinde, sol kisige barasyz. Búrsigúni ózińiz lıchno óz mashınańyzben ertip baryp, Baýkeńdi kýrortqa ornalastyrasyz.

Chtoby bylı sozdany vse ýslovıa dlá raboty, dlá lechenıa, — dep orysshalap aıtty. — Ia sam cherez 2 dná prıedý na kýrort Kapal-Arasan ı lıchno býdý proverát kak ýstroılsá Baýkeń.

II

Na vtoroı den moego prıbyvanıa na kýrorte prıbylı pervyı sekretar obkoma partıı Baıken Ashımov, predsedatel oblastnogo ıspolkoma Zabýrývnyı, pervyı sekretar Kırovskogo Raıkoma Komsomola O. Bekeev, predsedatel Kırovskogo raııspolkoma Súleımen Kıbraev ı dr. Po prıezdý onı ınteresovalıs prejde vsego kak ýstroılsá polkovnık B.Momyshuly. V eto vremá ıa prınımal vanný, otsýtstvoval.

Glavnyı vrach povel ıh v moıý komnatý, otkryl ı pokazal kak ıa ýstroılsá v otdelnom lúksovom nomere. Ývıdev na pısmennom stole pıshýshýıý mashınký, poldújıny avtorýchek, kýchý býmag ı rýkopıseı, onı ýdıvılıs.

— «Eı, myna kisi shynymen jumys istegeli kelgen eken ǵoı!» — vosklıknýl pervyı sekretar obkoma... Kogda ıa vozvrashalsá v nomer, onı po doroge vstretılı mená.

— Baýke, sizdiń ruqsatyńyzsyz, jatqan jerińizge kirip shyqtyq. Vas ýstraıvaet etot nomer?

— Ia ochen blagodaren glavnomý vrachý, mená vpolne ýstraıvaet etot nomer.

— Sozdaıte vse ýslovıa dlá tovarısha polkovnıka, pısatelá, chtoby on horosho otdyhal, lechılsá ı rabotal, — dedi pervyı sekretar glavnomý vrachý. Potom, obrashaıas ko mne, skazal:

— Baýke, ne kerek bolsa, maǵan da, raıkomǵa da, raııspolkomǵa da qysylmastan aıtyp otyryńyz. Siz bizge ár jyly kelip júrgen kisi emessiz. Sizdi kútip ala almasaq, bizge uıat bolady ǵoı... Biz kýrortty aralap shyǵaıyq, myna kisini tanısyz ba?

— Joq, tanymaımyn.

— Bul — aqsaqal Bekeń Jıdebaev deıtin kisi, — dep aq murtty shalmen meni tanystyrdy.

Bul kisi osyndaǵy kolhozdyń bastyǵy bolady. Kolhozdyń shamasy jaman emes, aldyńǵy qatarly kolhozdyń bireýi... Bul kisiniń jasy 65-te. Pensıaǵa shyq desek, til almastan osy ýaqytqa deıin eńbek etip jaǵalasyp júr...

— Eı, Báıeke, meniń senderge qandaı zıanym bar. Jospardy ózderiń beresińder, oryndaıtyn bizder ǵoı. Menen qutyla almaı júresińder me? — dep shal bulqynyp ún qatty.

— Beke, renjimeńiz. Siz sıaqty shaldarymyz kóp bolsa, áldeqashan-aq baıyp keter edik. Sizdi zeınetkerlikke qımastan aıtyp turǵan sózim ǵoı, kóńilińizge almańyz.

— Ia, qaraǵym, sóıtip aıtsańshy, — dep shal qýanyp ketti.

— Beke, batyrdy úıińizge ertip baryp, shaıyńyzdy berip áńgimelesińiz. Biz 30 mınýttan keıin sizdiń úıge baramyz.

Gaz-69-ben shaldyń úıine bardym.

Jaqsy sary kempiri bar eken. Bala-shaǵasy, nemere, shóberesi bir qorada ornalasqan, ósken-óngen jandar eken...

— Batyr, joǵary shyǵyńyz, — dep izetpen meni tórge otyrǵyzdy...

— Batyr, shaımen bastaısyz ba, konákpen bastaısyz ba?

— Qonaq qoıdan jýas, maı berseń de jeı beredi degendi men shyǵarǵam joq, sizdiń ata-babańyz shyǵarǵan, — dep men kúldim.

— Onda konáktan bastaıyq, — dep shal eki rúmkaǵa konák quıdy.

Ekeýimiz de qaǵyp saldyq... 30 mınýttan keıin basqa qonaqtar keldi. Meniń baıqaǵanym, obkomnyń aty — obkom eken. Barlyǵy da qaljyńdap otyrdy. Birinshi tosty obkomnyń birinshi sekretary kóterdi. Orysshalap sóıledi:

— Sredı nas prısýtstvýet znamenıtyı polkovnık Sovetskıh voorýjennyh sıl, ımá kotorogo ızvestno ne tolko v Sovetskom Soıýze, no ız zarýbejom — vsemı namı ývajaemyı Baýrjan Momyshuly. Sredı nas prısýtstvýet odın ız krýpnyh partıınyh rabotnıkov respýblıkı, byvshıı zavedýıýshıı otdelom naýkı ı kúltýry SK KP Kazahstana, teper dırektor ınstıtýta prı SK KP Kazahstana, doktor ıstorıcheskıh naýk Serıkbaı Beısembaev. Razreshıte mne podnát tost za ıh zdorove...

My vstalı, hlopnýlı, nalılı rúmkı konákov. Doktor naýk prıtronýlsá gýbamı svoeı rúmkı ı otlojıl v storoný (Ia ego znal ranshe, kak otávlennogo pánısý, prıznatsá, ýdıvlen ego otkazom ot konáka)... Posle etogo govorılı v moı adres vsákıe nelepye dıfıramby, podnımalı tosty za moe zdorove.

Prıznatsá mne vesma neprıatno bylo. Hozáın doma oblokotılsá ko mne.

— Baýke, siz de bir sóz aıtsańyzshy?

— Ia govorıl na rýsskom ı na kazahskom ıazykah. Ývajaemyı hozáın, qadirli jeńgem, adal nıetterińe, adal tamaqtaryńa, aq dastarqandaryńa sansyz raqmet... Sizder meni syılap shaqyrǵandaryńyzǵa raqmet. Biraq ta shynyn aıtsaq, sizder meni emes, meniń halqymdy syılap shaqyrdyńyzdar — ony sartsha aıtqanda sizderge katta rahmad...

Oblystyń birinshi bastyǵy aıtty ǵoı, qymbat ýaqytyn bólip kelgenine bul kisige de raqmet. Endigi aıtaıyn degenim — Taldyqorǵan bıyl ǵana bólinip oblys boldy. Bizdiń qazekeń at qoıǵysh keledi. Taldyqorǵan dep atyn beker qoımaǵan eken. Shynynda záýlim-záýlim terekteriń kóp eken. Olardy men óz kózimmen kórdim.

«Kórgen kózge jazyq joq» degen sózdi men emes ata-babamyz shyǵarǵan. Bogatstvo sozdaetsá narodom, trýdáshımsá; bogatstvo sozdaetsá krovú ı jıznú synoveı ı obılno prolıtym potom. Eslı ne bylo by takıh trýdáshıhsá, naroda — ne bylo by obkoma partıı. Eslı ne bylo by tsheslavnogo Sovetskogo voınstva — ne bylo by gvardıı polkovnıka Baýyrjana Momysh-ýly...

1970 godý predstoıat neskolko znamenatelnyh ıstorıcheskıh dat: 100-letıe so dná rojdenıa V.I.Lenına — Lenın velık!.. 25-letıe pobedy voorýjennyh sıl Sovetskogo Soıýza nad fashısskoı Germanıeı (Ia eto govorú kak voın).

— Tovarısh gvardıı polkovnık, SK nasheı partıı, etı daty reshılı otmetıt ochen serezno, — brosıl replıký pervyı sekretar obkoma.

— Blagodarú vas za ınformasıý, — dedim men — hochý zakonchıt svoe slovo. Koroche govorá ıa jelaıý, prıtom ıskrenno jelaıý, trýdovyh ýspehov vsem trýdáshımsá vasheı oblastı. Ia — mýj, otes, dedýshka. Ý Vas toje estdetı. Poetomý, kak ata balasy (men uly júzbin), po tradısıam nashıh predkov razreshıte mne dat aq bata:

— O, Alla taǵala, Sizdiń baryńyz ras bolsa, bizdiń bala-shaǵamyzǵa, Abaıdyń basyn bergin, Jambyldyń jasyn bergin, Sákenniń sánin bergin, Kúláshtiń ánin bergin, Isataı-Mahambettiń ataǵyn bergin, Baýyrjan Momyshulynyń shataǵyn bergin.

Gromkıe hohoty, smeh ı býrnye aplodısmenty...

Jylqy aıǵyrlarynyń arasynda jumyrtqasy ishinde bolatyndaryn aýyl-sharýashylyq ǵylymynda vnýtrák deıdi. Al, obrazno vyrajaıas, bizdiń partıa qyzmetkerleriniń kóbi — vnýtráktar. Olarmen qudaı eshkimdi dastarqan basyna otyrǵyzbasyn. Men óz basymnan sony kóp keshirdim. Obkom, raıkom jınalyp, meni qonaqqa shaqyrdy. Sondaǵy sezgenim — adal tamaq, adal dastarqan, aq nıet deıtin olar otyrǵan jerde bola bermeıdi eken. Emin-erkin otyrý joq. Birin-biri ishteı ańdyp otyrǵan kisiler...

— Adal asty aram isteıdi ekensińder, aq dastarqandy qara isteıdi ekensińder, aq nıettiń betine túkiredi ekensińder, — dedim maǵan sóz bergende. Budan bylaı ashtan ólip, kóshten qalsam da, obkom men raıkomnyń úıinen dám tatpaımyn. Manaly beri ne iship, ne jegenime túsinbesten otyrmyn.

Budan bylaı meni qonaqqa shaqyrýshy bolmańyzdar, raqmet.

Otyrǵandar ha-ha-ha dep ótirik kúlisti. Men ishimnen kúldim.

---