InfoHub Logo

Búgin (1965 j. 8 ıýl) saǵat 14-ten 16-ǵa deıin Imashevta boldym.

— Ortalyq Komıtettiń hatshycy bolyp saılanǵanyńyzben quttyqtaımyn! Sizge bul úlken senim, — dep qol alysyp amandasyp, ol kisiniń usynǵan oryndyǵyna otyrdym.

Sattar ádep retinde meniń hal-jaıymdy surady da:

— Al, endi Báýke, buıymtaıyńyzdy aıta otyryńyz, — dedi.

— Meni tyńdaý úshin qansha ýaqyt bólesiz?

— Ýaqyt jaǵynan qysylmańyz. Kúnde kelip júrgen joqsyz ǵoı.

— Men úlkenderdiń aldaryna kele bermeımin (mysaly Qonaevtyń aldyna barmaǵanyma on jyldan asyp barady. Nurymbetpen sizdeı bettesip sóılesken emespin, Táshenovpen ol ornynan túskennen keıin ǵana, bireýlerdiń úılerinde kezdestim...) Nege deseńiz, olardyń ýaqtylaryn alǵym kelmeıdi; olarǵa aıtar óz jeke basymnyń sharýasy joq; men eshqandaı jikke jatpaımyn; «aǵaıyn arasyndaǵy kóje ókpelerge» aralaspaımyn; men týraly sózder az emes, estip te júrgen bolarsyz.

— Ia, el qulaǵy elý emes pe?!

— Solaı. Meni maqtasa da, jamandasa da, óte kópirtip aıtady. Keıbireýler maqtaımyn dep, jamandaǵanyn bilmeı qalady. Ia ne raspolagaıý vremenem oprovergat etı vzdory ılı polývzdory...

— Eldiń barly6y sizdeı bolsa, bizge jumys isteý ońaı bolar edi. Ósek pen aryzdarǵa ýaqyttyń kóp ketetini ras.

— Men sizbenen birinshi ret kezdesip otyrmyn. Ashyq sóıleskim keledi. Birinshi kezdesýde birin-biri ishten synap otyrý zańdy. Siz meni, men sizdi synap otyrmyz. Men ashyq aıtaıyn. Men sizdi hatshy dep kelip otyrmyn. Túspeıtin hatshy bolmaıdy...

— Ia, ol durys qoı...

— Sizdiń qyzmet jaǵynan taǵy da joǵarylaı berýińizge shyn tilektespin.

Másele hatshy túsýde emes — onyń isinde. Temirbek Júrgenov az ýaqyt qana narkom bolǵan... «Júrgenovtiń kezinde» dep, ol kisini mádenı, ádebı qaıratkerler áli aýyzdarynan tastamaıdy. Demek, ol kisi partıanyń, halyqtyń senimderin aqtap, artyna jaqsy iz qaldyryp ketti... Qaı hatshynyń halyq aýzynda qalaı qalǵandaryn ózińiz de bilesiz. Kimderdiń órge, kimderdiń kórge tartyp ótkenderi de is jemisterinen, nátıjelerinen halyqqa, tarıhqa málim... Sizdiń ýchastogińiz óte aýyr ýchastok...

— Ia, solaı.

— Jazýshylar, jýrnalıser, ǵalymdar, sýretshiler, óner adamdary, uıymdary. Árqaısylarynyń erekshelikteri bar... Men sizge leksıa oqyp otyrǵanym joq pa?

— Joq. Áńgimelesip otyrmyz. Men tyńdap, keı pikirlerińizdi estelik retinde qaǵazǵa túrtip otyrmyn. Aıta berińiz.

— Jazýshylar týraly: «Eto bespartıınaıa organızasıa. Prıtom tam pısateleı malo, a jelaıýshıh byt pısatelámı mnogo. Ne tak-to legko ımet partıınoe vlıanıe na etý organızasıý. Eslı Soıýz pısateleı rabotaet ploho, v etom prejde vsego vınovat SK. Vam ızvestno vyrajenıe Engelsa: «Eslı rabochıı klass ne ponımaet nas, v etom vınovaty prejde vsego my».

Tvorcheskıe lúdı po komande ı po prıkazý ne vdohnovláútsá. Pod vıdom vypolnenıa sosıalnogo zakaza pıshýtsá vsákıe «vremánkı», onı slıshkom legkovesny, poverhnostny.

V chem je prıchıny?

Delo prejde vsego v pravılnoı, prodýmannoı organızasıı ı v ýmelom rýkovodstve.

Nashı pısatelı delátsá na trı pokolenıa — starshıe, srednıe ı mladshıe. Ý kajdogo pokolenıa svoe dostoınstvo ı nedostatkı, prısýshıe tolko ım v otdelnostı svázannye vremenem, ıh shkoloı, okrýjenıem ı vozrastnym ındeksom.

Vremá, lúdı ı sobytıa dlá treh pokolenıı predstavleny ı perejıty po raznomý.

Feodalnye ýstoı, Sarızm, Revolúsıa, grajdanskaıa voına, NEP, nachalnye ýchılısha, semınarıa, gımnazıa — jıznenno ızvestny pervomý pokolenıý;

NEP, detdoma-ınternaty, semıletkı, tehnıkýmy, lıkbezy, kollektıvızasıa, VOV — jıznenno perejıty vtorym pokolenıem.

Molodoe pokolenıe — Výzovsy. V techenıe soroka let rýkovodstvo Soıýzom pısateleı selıkom ı polnostú dovereno starshemý pokolenıý: Sabıta smenáet Gabıden, Gabıdena smenáet Gabıt, snova Sabıt, snova Gabıt, snova Gabıden, snova Gabıt, onı nezamenımy, lısh proıshodát smeny odnogo drýgım. Onı sdelalı nemalo horoshego, no ı mnogo plohogo. Eto vam ızvestno bolshe chem mne.

— V chastnostı?...

— Besprınsıpnaıa grýppırovshına so vsemı ee otrısatelnymı posledstvıamı. Zloýpotreblenıe doverıem (vlastú, ımenem) v svoıh lıchnyh vygodah. Vovlechenıe v sferý besprınsıpnoı grýppırovkı molodej...Eto dlá vas ne otkrytıe, eto davno ızvestnyı fakt...

— Da, k sojalenıý, tak...

— Eksperımentırovanıe v rýkovodstve SPK starshego pokolenıa, kak vıdıte, prodoljalos dovolno dlıtelnoe vremá... Mne kajetsá, SPK nýjno neıtralnoe — partıınoe rýkovodstvo, ýmeıýshee organızovat pravılnoe vzaımodeıstvıe treh pokolenıı, vospolnáá nedostatkı odnıh dostoınstvamı drýgıh, radı obsheı selı ı zadachı pravılnogo razvıtıa kazahskoı lıteratýry ı vyrashıvanıa kadrov. Starıkam nado peredat estafetý rýkovodstva bolee molodomý pokolenıý.

Pısateleı chasto, ochen chasto ýprekaıýt, chto onı malo pıshýt o sovremennostı. Tema sovremennostı svázana s jıznú naroda, bezýslovno ıavláetsá aktýalnoı. Na vseh sobranıah, soveshanıah govorát po etomý povodý ı prınımaıýtsá klátvennye postanovlenıa pısat na sovremennýıý temý, a na dele polýchaetsá «A voz ı ponyne tam».

V chem je delo?

Nado opredelenno ponát — chto sledýet ponımat pod sovremennostú. Nado strogo razgranıchıt ponátıa zlobodnevnostı sovremennost Pravomernostmalyh janrov nelzá navázyvat bolshım janram. Poslednıe trebýıýt glýbokogo ızýchenıa, osmyslıvanıa ı obobshenıa.

Ý nas bytýıýt kraınostı: ohaıvanıe proshlogo, voshvalenıe nastoıashego, (perspektıva býdýshego), prorochestvovanıe na raıskıe blaga býdýshego.

Nastoıashee bolshoe polotno doljno obektıvna dat ıh edınstvo kak nasledstvennoe razvıtıe, vzaımosváz, vzaımoobogashenıe, vzaımozavısımost «Obektıvno-pravılnoe znanıe proshlogo, estprıznak prosveshennostı», — pısal Engels. Ý nas ne hvataet prosveshennostı.

«Kóziń jelkeńe bitken be? Nege artyńa qaraı beresiń», — govorıl vash predshestvennık. A pochemý by ne posmotret v retrospektıvnom plane, chtoby vo vseorýjıı ponımat vsú glýbıný nastoıashego ı obosnovanno pomechtat o býdýshem? Razve eto ne sovremenno?

Blagorodnye tradısıı, etıcheskıe, estetıcheskıe vzglády, moralnye normy nashıh predkov, vospıtyvaıýshıe molodej v dýhe blagorodstva, dobroporádochnostı, patrıotızma ne ıavláútsá sovremennoı temoı? Razve lýchshıe stranısy romana «Abaı» ıavláetsá ne sovremennymı?

Razve lýchshıe proızvedenıa na temý VOV ne ıavláútsá sovremennymı?

Galı Ormanov govorıl: «Sary jambas bolǵan soǵys temasyn qoıalyq ta», eto – nevejestvo ı koshýnstvo nad ıstorıeı, nad narodnym podvıgom.

Podgotovka ı provedenıe XX letıa pobedy vyıavılo dosele neızvestnye ımena, neızvestnye sobytıa, a skolko eshe ne vyıavlennyh podvıgov, epızodov na frontah VOV, v partızanskom dvıjenıı, v rádah dvıjenıa sopratıvlenıa (v Polshe, vo Fransıı, v Italıı, v Iýgoslavıı), byvshımı voennoplennymı ı v samıh konslageráh. Razve eto ne sovremennaıa tema? A trýdovye podvıgı v tylý v gody VOV, ı v poslevoennyı, vosstanovıtelnyı perıod?

Kak mojno pısat ıstorıý, ne znaıa ıstorıı? Kak mojno napısat knıgý, ne znaıa samoı jıznı?

Gastrolı brıgady pısateleı — eto ne ızýchenıe jıznı, a ýveselıtelnaıa progýlka, pochetnye vstrechı, obılnye ýgoshenıa, banketnye obeshanıa, torjestvennye provody. Chto v etom delovogo?

My chasto vstrechaem slabye proızvedenıa...

«Janym saǵan qurban», «Jarym saǵan qurban», «Qanym saǵan qurbandyq» dep tunshyǵa, qylqynyp jazylǵan óleńderde qandaı patrıotızm, tereńdik bar?

Bizdiń jazýshylardyń kóbi Almatyda turady. Olar astanadan kóshirilsin dep otyrǵan men joq. Oblystar da, aýdandardaǵy qyzmetter de shalajansar deýge bolady.

Ádebıet kadrlarynyń baýlynyp, ósý jaǵynan satylarǵa qamqorlyq joqtyń qasy. Jergilikti talapkerlerge jetekshi jumystary óte nashar.

Bolashaqta ádebıetimiz kimdermen nárlenbek. Qala jastarynyń jóni bólek. Aýyl, aýdan jastaryna kóńil bólinýi óte jón bolar edi.

Ádebı úıirme, qabyrǵa gazetter, oqyrmandar konferensıalary, ádebı tárbıe bolashaq ádebıetshilerdi baýlýdyń birinshi satysy emes pe?! Sodan bastap ádebı quramdardyń isteri oıdaǵydaı jandandyrylyp, óz oryndaryn alyp, qalyptaryna keltirile bastalǵany jón bolar edi. Ol týraly meniń pikirlerim Jazýshylar odaǵyna jazba túrde berilgen bolatyn. Sol uıymdastyrý máselesin keń qarap shyǵyp, jergilikti jerlerdegi isti durys arnaǵa salǵan durys bolar edi.

— Ondaı usynystardy qaralyq.

— Ol qaǵaz kezinde jazylǵan edi, ony men alyp kelgenim joq. Onda naqty usynystar bar edi.

— Men ony aldyryp kóreıin.

— Znachımost1941 goda vesma velıka. Podvıg 1941 goda ne ımeet sebe ravnyh. On byl proıavlen v samyı krıtıcheskıı perıod, navıssheı smertelnoı opasnostı dlá nasheı rodıny — podvıg nosıl stıhııno-obshenarodnyı harakter. Ia prınes vam etot proekt pısma, chtoby posovetovatsá s vamı, razreshıte prochest

— Oqyńyz.

---