InfoHub Logo

Jambyl Almatyǵa jaqyn aýdannyń biri. Jambylǵa barsań Qaraqastekke barǵanyń. Qaraqastekke barsań bir jaǵyń taý bolyp, bir jaǵyń baý bolyp ulasyp, aldyń ormandy, artyń jazyq, keń alqapty dala bop ketedi. Jazda jaılaý, qysta qystaýdy da osy qoınaýlardan tabasyń. Taýyna shyqsań tań qalatynyń da kóp: burqyrap aqqan bulaq ta kezdesedi, qulamaly quz da jolyǵady, bıik shatqal shyńy da bar, shýaǵy mol qaltarysy da kóp, ormany da jetkilikti.

Osy baılyqtyń ortasynda "Oktábr" kolhozy sıaqty birneshe kolhoz otyr. Qalasa taýyna shyǵyp, tilese tóskeıine órlep, emin-erkin jaılaıdy. "Oktábr" kolhozynda predsedateli Qazybekpen sóılesseń:

— Qulynymyz qulan bop sekirip quzda oınaıdy, qoıymyz arqarǵa uqsap Alataýdyń tóskeıinde oınaıdy, esebinen de jańyldyq... On myńdaǵan qoıdy ıgerip alý ońaı ma? — dep lepirte bastasa, onyń sózin qoı fermasynyń bastyǵy kópirte jónep, býhgalteri qostaıdy:

— Bul qoınaýdaǵy taǵy bir tamasha — shatqalyna shyǵyp taýtekesin de izdemeısiń, ormanyna kirip aıýǵa da urynbaısyń, osynaý kóringen jyqpylyna barsań aldyńnan orǵyp arqar shyǵady, atyp qalasyń... qoı bolyp jyǵylady, alasyń da qaıtasyń! — dep qyza kele ertegi sıaqty qyzyq-qyzyq áńgimeler aıtady.

"El qulaǵy elý" degen emes pe? Osy habardyń dúmpýimen Qaraqastekke, arqar bop atylyp, qoı bolyp qulaıtyn qyzyqty kórýge biz de bardyq. Aldymyzda Alataý, tas tóbeden qarap Maıbulaqtyń shoqysy tur. Batysymyzda Qordaı taýy kórinse, shyǵys jaǵymyz ormandy toǵaı bolyp kete beredi.

Bizdi bastap barǵan Zaıkın deıtin jigit. Ol osy qoınaýdy óz qolynan ornatqandaı, oıy men shuqyryn, óri men qyryn túgel tanystyryp kele jatyr. Óıtkeni ol ótken jyldary Qaraqastektiń taý betindegi kolhozaralyq sý elektr stansıasynda tehnık bolyp istepti.

— Qazirgi qyzmetiń qaıda? — deseń, Zaıkın sylq-sylq kúlip:

— Arqar dep atyp, qoı qulatsań, qyzmettiń keregi ne? — dep aqtaryla sóıleıdi. Ázirge bul qaljyńǵa túsine qoımaı, tańdanasyń da ere beresiń.

Mine sol Zaıkınniń bastaýymen qalyń ormannyń bir qaltarysynda bal arasyn baǵyp otyrǵan Tıhon deıtin qarttyń úıiniń ústinen shyqtyq. Kórip júrgen, kelip ketken kisi bolmasa, tabylatyn da, bilinetin de úı emes. Tastyń tasasynda, quzdyń qýysyna sińip ketken lashyq eken. Saý ete túsken bizdi kórgen Tıhon qynjyla sóıledi:

— Taǵy da keldińder me qaptap? Kelýshi az bolyp júr edi... O zaman da bu zaman, qoı atqandy kim kórgen? — dep, shal narazylyǵyn irke almaı sóıledi.

"Arqar dep atsaq, qoı bolyp qulaıdy!" degen dúmbilez sózdiń astaryna qalaı túsinerimizdi bile almaı kele jatqanymyzda, Tıhon qarttyń myna sózi bizdi yrshytyp jiberdi.

— Qoı atqany qalaı, qaıdaǵy qoı? — dep tańyrqana qalǵanymyz sol, tars ete túsken myltyqtyń daýsy oıymyzdy bólip ketti. Myltyq daýsyn estigende "sadaǵymyzdy qolǵa ala" biz de júgirdik.

— Shaq etken joq, dúńk ete qaldy, tasqa tıgen joq, arqarǵa tıdi, qoı bolyp qulady!.. — dedi Zaıkın, entige sóılep.

Kóp te júgirgenimiz joq, az da jer emes eken, bes-alty kılometr ketip te qaldyq. Aldymyzdan ári jumsaq, ári zarly bir ún qulaqqa shalynady: "Má-á!" degendeı bolady. Jaqyndap kelsek jańa týǵan qozy, qulaǵy salpańdap, qaz-qaz basyp qashqan bolady da qaıta jyǵylady. Balalyq ta, taǵylyq ta bar boıynda.

Tars etken myltyq osy qozynyń anasyn qulatqanyn kórdik te, onan óri barǵanymyz joq. Barýdyń da qajeti joq edi, óıtkeni arqar bop atylyp, qoı bolyp qulaǵan "andy" bir mashına ala qashyp úlgirdi...

Endigi áńgime qoıdyń arqar, arqardyń qoı bolý sebebin ashýda ǵana qaldy. Onyń astaryn tabý, shyndyǵyna jetý — taýdyń shyńyna shyǵýdan da qıyn ekenin bárińiz de sezip otyrǵan bolarsyz. Biraq, shyndasań shyńǵa da shyǵýǵa bolady, ádildikke barsaq — áńgimeniń astaryn da ashý qıyn emes. Ol úshin shyńǵa da, quzǵa da júgirýdiń keregi joq, sol óńirdegi kolhozdardyń arhıvterin aqtarsańyz boldy. Alaqandaı qaǵazdyń betinde 200 qoıdyń "óligi" júr. "Óligi" emes-aý, aktysy júr. Alty aýyz sózben jasalǵan akty: "...óristen joǵalǵan... 200 saýlyqtyń quny pálenshe, túgensheler esebinen toltyrýǵa"... delingen. "Aıran ishken qutylyp, shelek jalaǵan tutylypty" keri bopty. Qoıdyń quny shopandardan ustalsyn delinipti. Sonymen "esep te túzý, qoı da túgel" bop tura qalǵan.

---