InfoHub Logo

«Túý, myna saqa alshy turmaıdy eken ózi». Aıdos qolyndaǵy qyzyl quljaǵa renjı qarady. Sol sát jetinshi synypta oqıtyn Jandos kesesin dastarqan shetine tóńkere salyp, kúmiljińkireı:

— Kóke, — dedi. — Kóke, búgin aı top-tolyq, dóńgelenip týatyn kún eken ǵoı. Aýyldyń baldary sazda aqsúıek oınaımyz deıdi. Men de baraıynshy, maqul ma?!

Bir qolyna kitap ustap, sarǵysh gúldi kesedegi sháıdi erin ushymen úrlep iship, tórde jantaıyp jatqan ákesi kózildirigin qalyń qasynyń ústine kóterip qoıdy da, shaı quıyp otyrǵan áıeline qarap ádemi jymıdy.

— Shesheńe aıtsańshy, balam, — dedi sál oılanyp. Umyt bolǵan áldene esine túsken tárizdi. — Buryn... baıaǵyda aqsúıek dese, ishken asyn jerge qoıatyn edi. Solaı emes pe, Mádına?

— Qoısańshy-ı-ı... — Mamasy qysyla kúlip jiberdi. — Qaıdaǵyny aıtpasaıshy.

— Joq, tańqalǵanym da, — dedi kókesi kitaptyń betin jaba salyp. — Arman-aı, qazaq balasy júrgen jerde aqsúıek umytylmaıdy eken-aý! Áıtpese, osylarǵa sony kim úıretipti? Esińde me, biz de oınaýshy edik qoı túnimen?

— Áı, Jandos, oıynyńa baryp kelshi, — dedi mamasy terezege kúlimsirep qarap. — Myna ákeń qazir qoıqapty qozǵaıtyn sury bar. Biraq, kóp qańǵymaı, aqsúıek aıaqtalǵanda úıge tez oral.

— Jaraıdy, mama!

Saqasyna áli de «tártil-tártil» dep ózinshe oınap otyrǵan Aıdos:

— Oıynǵa ylǵı Jandosty jiberesińder. Men barmaımyn ba? — dep aıqaılap, qıǵylyq sala bastady taban asty. — Ókpeleımin senderge.

Aýyzǵy esikti asha berip, Jandos kilt buryldy da:

— Tıysh otyrsaıshy-eı, úlkenderdiń oıyny seniń neńdi alǵan? — dep ashýlana qabaǵyn túıdi.

— Baraıynshy, kóke, men de baraıynshy aqsúıekke, — dedi Aıdos qıyqsha kózderi jasqa shylanyp. Jylamsyrap, erni dir-dir etedi.

— Kishkentaıym-aý, qarańǵy túnde qorqarsyń, tipti adasyp ketersiń. Aqsúıek izdegen eresekter taptap ketse, qaıtesiń?

— Qoryqpaımyn, kóketaı, — dedi Aıdos asyǵa, shashylǵan asyqtaryn janyǵa jınastyryp. — Aqtósimdi ertip alam ǵoı, sosyn ekeýmiz adaspaımyz.

Ashyq qalǵan esik kózinde, tabaldyryqtan boıy sál-pál asatyn qońyr, bir qulaǵy tikireıe bastaǵan tósi appaq kishkentaı kúshik — Aqtós syǵalap tur. Súıkimdi-aq. Monshaqtaı qara kózderi móp-móldir shyqtaı bolyp mólteńdeıdi. Sholaq quıryǵyn bulǵaqtatyp, aýzyn kere ashty da, appaq ótkir tisteri kórinip, tıtimdeı qyzyl tilimen tumsyǵyn jalap-jalap aldy.

— Al, bara qoıyńdarshy, — dedi kókesi tıtteı kúshikke qarap únsiz kúlip. — Adasyp ketseń — izdemeımiz, jylap kelseń — jubatpaımyz.

— Alaqaı, kettik, Aqtós, aqsúıekke, — dep qýana daýystap jiberdi kishkene balaqaı. Aıdos aýyr darbazany áreń ashqany sol-aq, Aqtós te kóshege atylyp shyǵyp, «chávk-chávk» dep úrdi. Aldyńǵy eki aıaǵymen maı topyraqty kezek-kezek burqyrata qazyp, áldenege qýana sháýildedi.

— Aqtósim meniń, — dedi Aıdos kúshiginiń júndes moınynan aqyryn sıpalap. — Óz aýylymyzda adaspaımyz. Qoryqpaımyz. Saz degen anaý tıip tur.

Dóp-dóńgelek, appaq aıdyń tabaǵy nurlanyp, sáýleleri aýyl shetindegi saz betine tógilip tur. Sol tustan álsin-álsin ysqyryq estiledi. Ásili, Jandostyń dostary shyǵar bir-birin oıynǵa shaqyryp júrgen. Kishkentaı kúshigin ertken Aıdos ta jazyqqa qaraı júgire basyp keledi. Aýyldaǵylar «saz» dep ataıtyn maısań alańǵa aýyldyń balalary tegis jınalypty. Aralarynda toǵyz-onynshy synyptyń soıtaldaı qyz-jigitteri de júr. Bári dabyrlasyp, toqtamaı shýyldasady.

Aıdostardyń kórshisi — toǵyzynshy synypta oqıtyn Qamshybek:

— Balalar, men mynaý aqsúıekti jazyqqa laqtyramyn. İzdep tapqan adamǵa syılyq bar: utylǵandar onyń bar aıtqanyn oryndaıdy. Al qazir báriń teris aınalyp, anaý Aıdos pen Aqtóske qarap turyńdar. Aqsúıektiń qaı jerge túskenin kórýge bolmaıdy.

Jınalǵannyń bári de appaq aıdyń sáýlesine shomylyp turǵan bul ekeýine qaraı buryldy. Ortalaryndaǵy Jandos judyryǵyn túıip qalǵan sıaqtandy.

— Al laqtyrdym, — dedi Qamshybek bularǵa qaraı buyrylyp:

— Aqsúıek, aqsúıek,

Áýele de aıǵa bar.

Juldyzdarǵa jetkeısiń.

Tapqan adam utqany,

Tappaǵanyń izdeısiń, — dep ándete qolyndaǵy appaq jilikti qulashtaı alysqa laqtyrdy.

Tizilip turǵan balalar kúndiz shalǵyny kókpeńbek bop jatatyn alań tósimen júgirip ala jóneldi. Jan-jaqqa bytyrap ketti. Kóbisi jerge úńilip, jańaǵy jilikti izdeıdi, bir-birimen soqtyǵysyp, súrinip ketip qulaı jazdaıdy. Biraq esh renjimeı, bar daýystarymen kúledi kep. Al anaý aspannan appaq aıdyń jip-jińishke sáýleleri aıamaı nuryn seýip tur. Ýystap ustap alýǵa bolatyn kúmis sym sıaqty. Kóp-kóp kúmis symdar!

Aqtós taǵy «chávk-chávk» etip úrdi. Sholaq quıryǵyn bulǵańdatyp turyp sháýildedi. Sóıtti de, kúmis sáýleli alańqaıǵa qaraı quldyrańdap júgire jóneldi. Áýelde appaq tósi buldyrlanyp baıqalǵan, birte-birte kórinbeı qaldy.

— Aqtós, kák-ká!? Kúshigim-aý, beri kel, — dep barynsha aıqaılady Aıdos jińishke daýyspen. Alystan, aqsúıek izdegenderdiń arasynan kúshiginiń «chávk-chávk» dep úrgen úni estiledi.

Aıly túnde ózin jalǵyz tastap ketken Aqtósine ókpelegisi keldi. Aýzy burtıyp, úıine qaraı buryla bergeni sol, kenet... súıkimdi kúshigi jińishke baltyryna erkeleı kelip súıkendi. Aýzyna appaq jilik — aqsúıekti kóldeneń tistep alǵan, sholaq quıryǵy bulǵań qaǵady.

Aıdos tizerleı otyryp, kúshiginiń moınynan qushaqtady da:

— Aqtósim meniń, jaraısyń! Kettik úıge, — dep aqyryn sybyrlady. — Kókeme aqsúıekti aparyp bereıik!

Aı sáýlesiniń astynda alty jasar ul men tósi appaq kúshik zymyrap keledi. Sútteı sáýleni qaq jaryp júgiredi. Aýyzǵy esikti sart etkizip ashyp, bólmege entigip kirgen Aıdos:

— Kóke-e, kóke dese, — dedi alqynyp. — Barlyǵy úlken bolyp, aqsúıekti túk te taba almaıdy eken ǵoı. Aqtós ekeýmiz birden taptyq. Kóke, aqsúıekti úıge tyǵyp qoıaıynshy, keıin biz de oınaımyz ǵoı.

Kókesi kitabymen betin jaýyp, ıyǵy dirildep únsiz kúldi. Aqsúıekti kóldeneń tistegen Aqtóske, yshqyry túsip ketken súıkimdi ul — Aıdosqa qarap kúle berdi.

— Qyzyq, — dep tosyldy támpish tanaý ul tańdanǵan kúıi. — Kókem de, mamam da nemenege kúle beredi? Álde... aı appaq bolyp týǵanda úlken kisilerdi kúlki qysa bere me eken osy?!

---