InfoHub Logo

Kezinde  qazaq eline  qatar qyzmet etken “Aıqap” jáne “Qazaq” basylymdary jóninde sóz eteıik. Birinshi “Aıqap” jýrnalyna toqtalsaq.. Aıqaptyń qazaqtyń tuńǵysh jýrnaly ekendigi bárimiz bilemiz. Basylym betindegi alǵashqy kúnen aq jarıalanǵan jaıttar, kóterilgen keı máselelerdiń áli kúnge deıin ózektiligin joımaı kele jatyr. Alǵashqy basylym betterinen aq Álıhan Bókeıhan, Mirjaqyp Dýlatuly, Mustafa Shoqaı, Muhamedjan Tynyshbaıuly, Shákárim Qudaıberdiuly, Halel Ǵabbasov, Sultanmahmut Toraıǵyrov, Sábıt Dónentaıuly, Halel Dosmuhameduly syndy halqymyzdyń birtýar qalamgerleriniń eńbekteri jarıalanǵandary da qarapaıym halyqtyń nazaryn aýdartty. Al “Qazaq”basylym betteri oqyrmandaryna aǵartýshylyqty, sondaı aq sol tustaǵy ózekti máseleler, sheshimi qısyńǵa kelmes jaıttardy jarıalap otyrdy. Biraq eki basylymnyń da redaktorlaryn  jeke bas qamynan buryn ult maqsatyn bıik qoıa bilgen azamattyq bolmystaryn jete tanı alatyn progresshil tulǵalar retinde tanydym.

Keı tusta, keı  máselelerde  pikir, kózqarastary qarama qaıshy kelip qalǵan.. Biraq, ol maqsat bótendiginen emes, sol máselerlerdi sheshý barysynda ustanǵan joldarynyń ártúrliliginen týyndap otyrǵan. Bul týrasynda kezinde kórnekti qalam qaıratkeri Beıimbet Maılınniń «Qazaq» gazetiniń 1915 jylǵy 138-sanynda jarıalanǵan maqalasynda: «Bul ekeýiniń keıbir pikirleriniń birine-biri qıǵashtyǵy, ol týraly birsypyra sózdiń bolyp ótkendigi oqýshylarǵa belgili. Biraq ol taqyrypta aralarynda dushpandyq joq. Sebebi ekeýiniń de túp maqsattary bir edi», – dep jazýy sózimdi dáleldeı túsedi. Jáne osy bir joldardy oqı otyryp: 

Biz nadan bop ósirdik Iektegi saqaldy.

Biz bolmasaq, siz barsyz,

Jelkildep shyqqan jas shópteı

Úmit etken dostarym,

Senderge berdim batamdy,- degen Altynsarın sózi eki basylymnyń da qaı tusta bolsyn aıtarlyqtaı qaqtyǵys bolmaǵanyn dáleldeıdi.

Alaıda osy basylymdardyń arasynda ne úshin qaqtyǵys boldy degen áńgimelerdi tarmaqtarǵa bólip qarastyrýymyzǵa bolady. Meniń oıymshaeń alǵashqy qarama-qaıshylyq mynadan bastaldy: «Aıqaptyń» redaktory M.Seralın jýrnaldyń 1913 jylǵy 4-5 sandarynda alǵashqylardyń biri bolyp aǵymdaǵy máselelerdi talqylap sheshý úshin jalpyqazaq sezin shaqyrý jóninde másele kóteredi. Oǵan jýrnaldyń 10-sanynda Raıymjan Mársekov, 13-sanynda Jubeken Tileýbergenov, 16-sanynda Barlybek Syrttanovtar ún qatady. Soǵan baılanysty A.Baıtursynov aptalyqtyń 1913 jylǵy 18-nómirinde jarıalanǵan «Basqosý týrasynda» degen maqalasy arqyly «Qazaq» gazeti tóńiregindegilerdiń pikirin bildiredi. Onda «basqosý qansha kerek bolǵanmen, oǵan qolaıly kez emestigin» eskertedi.

Qoryta kele eki asyl qazynannyń da oqyrmanyna bereri mol, nanymdy aqparat berip otyrǵan alǵashqy basylymdardyń biri retinde este qaldy.

Búrkitbaeva Aqbala Amangeldiqyzy

---